Ցեղասպանությունը վերապրածի պատմություն. Մայրս մինչև կյանքի վերջ անիծում էր թուրքերին
«Արմեդիա» տեղեկատվական, վերլուծական գործակալությունը ներկայացնում է Ցեղասպանությունը վերապրածի ժառանգ, Հայաստանի թատերական գործիչների միության գլխավոր խմբագիր Յաշա Չախոյանի ընտանիքի պատմությունը:
Ծնողներս ապրել են Արևմտյան Հայաստանում: Մայրս ծնվել է Սարիղամիշում, հայրս՝ Կարսում: Սկսենք հորիցս, քանի որ մորս պատմությունն ավելի տխուր և ավելի ողբերգական է:
Հայրս՝ Բարսեղ Մարտիրոսի Չախոյանը, ծնվել է 1908 թվականին Կարս քաղաքում: Պապս՝ Մարտիրոսը, աշխատել է Կարս-Գյումրի երկաթգծում՝ որպես ավագ մասնագետ: 1918 թվականին, Ցեղասպանությունից մազապուրծ, հասել են Գյումրի: Ճանապարհին մահացել է տատս: Տունն ու տեղը թողած՝ պապս երկու տղաների՝ հորս ու փոքր հորեղբորս՝ Արարատի հետ, ապաստան է գտել Գյումրիում: Պապս հիվանդանում է, երկու որբերը հայտնվում են Գյումրիում տեղակայված ամերիկյան որբանոցում: Հայրս եղել է 11 տարեկան, հորեղբայրս՝ 8: Արարատը հորս ծոցի մեջ մահանում է: Հայրս պատմում է. «Երբ լուսացավ, եղբայրս արդեն սառած էր: Նրան տարան… Օրեր անց արդեն պատրաստվում էին որբերին տանել Ամերիկա, սակայն հայրս, որը երկար ժամանակ հիվանդ էր, լսելով այս մասին, գտավ և մեծ դժվարությամբ վերցրեց ինձ: Տեղափոխվեցինք «Բայանդուր» կայարան, որտեղ և անցան իմ դժբախտ մանկությունը և ամուսնությանս դժվարին տարիները»:
Պապս նոր ընտանիքի հետ տեղափոխվում է Երևան, ունենում է երկու տղա, երկու աղջիկ: Նա աշխատում էր երկաթգծում:
Մայրս՝ Եղիսաբեթ Նիկոլի Պետրոսյանը, ծնվել է Սարիղամիշում 1910 թվականին՝ հարուստ և կրթված ընտանիքում: Մայրս եղել է չորս եղբոր միակ քույրը: Պապս նույնպես աշխատել է երկաթգծում: 1918 թվականին` «փախեփախի» ժամանակ (մայրս հաճախ էր «փախեփախ» բառն օգտագործում) եկել են Գյումրի, որոշ ժամանակ անց կրկին վերադարձել են իրենց հայրենի օջախը՝ կարծելով, թե ամեն ինչ վերջացավ, խաղաղվեց: 1919 թվականին պապս, տատս՝ Մագդան, և հինգ երեխաները նորից սայլով փախել են դեպի Գյումրի: Ճանապարհին երեք թուրք զինված ձիավոր բռնում են նրանց, իջեցնում սայլից, անկանոն կրակում նրանց վրա և սայլն իրենց հետ տանում են Արևմտյան Հայաստան: Նրանց հեռանալուց հետո պապս՝ Նիկոլը, բարձրացնում է գլուխը և ասում.«Ո՞վ է կենդանի, վե՛ր կացեք»: Մայրս գլուխը բարձրացնում և ձայն է տալիս: Տատս և մորս չորս եղբայրները մահացած են լինում: Պապս հազիվ կարողանում է նրանց մարմինները ճանապարհից դուրս հանել: Այնուհետև, մորս ձեռքից բռնած, վերջին անգամ նայում են հարազատներին և լացակումած հեռանում: Իրոք, մազապուրծ… Ճանապարհին հարյուրավոր անթաղ մեռելներ, կոտորած, կոտորած, կոտորած... Մի՞թե սա ցեղասպանություն չէ… Դե ե՛կ վարդապետ ու մի՛ խելագարվի… Այստեղ կարելի է հիշել Սիամանթոյին. «Կոտորած, կոտորած, կոտորած, քաղաքներին մեջ և քաղաքներեն դուրս»: Մայրս մինչև իր կյանքի վերջն (1992 թ.) անիծում էր թուրքերին: Եվ միշտ հիշելիս թախիծ ու տխրություն կար աչքերում: Չէր սիրում պատմել, ես չէի ստիպում, որ մանրամասներ. նրա համար ծանր էր հիշել արնաշաղախ, մահացած, անթաղ հարազատներին:
Երկու որբերն իրար հանդիպեցին Գյումրիում և կազմեցին ընտանիք, ապրեցին ծանր ու դժվարին օրեր: Մայրս պատմում է, որ «Բայանդուր» կայարանում (հայրս նույնպես երկաթգծում էր աշխատում), ուր ապրել են սկզբնական շրջանում, հայրս կառուցում է փոքր կացարան (չասենք՝ տուն) և հաճախ վառարանը ցախ էր լցնում, միայն ջրով լի կաթսան դնում վառարանին, որ իմանան՝ Բարսեղի օջախից էլ է ծուխ բարձրանում… Անցան երկար ու ձիգ տարիներ: Տեղափոխվեցինք «Անի» կայարան, որտեղ ապրեցինք փառք ու պատվով, օրեցօր շենանում էր մեր ընտանիքը: Ապրում էինք բարեկեցիկ կյանքով: Այնուհետև տեղափոխվեցինք Երևան և կառուցեցինք հարմարավետ սեփական տուն:
Ծնողներս ապրեցին 82 տարի, վայելեցին իրենց ծերությունը՝ շրջապատված զավակներով ու թոռներով: Այստեղ ուզում եմ հիշել Շիրազի տողերը. «Հին աշխարհը չեմ տեսել ու ոչ մի բան չեմ հիշում, բայց թողել է նա մի թել մորս աչքի մշուշում»: Մայրս հումորով կին էր, բայց նրա աչքերում միշտ թախիծ կար, և մինչև վերջ այդ թախիծը չվերացավ:
Պապս՝ Նիկոլը, ամուսնացավ և նոր ընտանիք կազմեց, բայց մորս նկատմամբ այլ զգացմունք ուներ. չէ՞ որ նրա առաջին ընտանիքի միակ ժառանգն էր. չորս որդիների և կնոջ կարոտը մորիցս էր առնում: Պապս ապրում էր քեռուս մոտ: Մորս հետ հաճախ էինք այցելում նրան: Մի օր էլ հերթական այցի ժամանակ քեռիս ասաց. «Արի՛,արի՛ պապդ գժվել է, ասում է ինձ տարե՛ք Սարիղամիշ, տեսնեմ իմ տունը, մեր բակը, անտառները, մանկությանս վայրերը, հետո մեռնեմ»: Խե՜ղճ պապ, քո ցանկությունը խելագարի խոսք չէր, քո ասածը կարոտած ու մահացող մարդու իղձն էր, վերջին փափագը...
Շատ կարճ ներկայացրի ծնողներիս ապրած կյանքի պատմությունը: Հիմա ծնողների՞ս հավատամ, թե՞ Էրդողանի պատմաբաններին…
այլ նյութեր այս թեմայով
- Միսիսիպին՝ ԱՄՆ 50-րդ նահանգը ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը Միսիսիպին դարձավ ԱՄՆ վերջին՝ 50-րդ նահանգը, որը ճանաչեց Հայոց Ցեղասպանությունը: Ապրի ՀՅԴ-ն:
- Ավստրալացի պատգամավոր Քրիսթի ՄքԲեյնը միացել է Ցեղասպանության ճանաչման պահանջին «Արդարության համատեղ նախաձեռնությունը» փոխըմբռնման հուշագիր է, որը 2020-ի փետրվարին կնքել են Ավստրալիայի հայ, հույն...
- Լիոնում Հայոց ցեղասպանության 106-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումներ են անցկացվել Լիոնի կենտրոնում՝ Անտոնեն Պոնսե հրապարակում տեղադրված հայերի ցեղասպանության և մարդկության դեմ կատարված հանցագործություններին...
- Քվեբեկի ԱԺ-ն միաձայն ընդունել է Հայոց ցեղասպանության 106-րդ տարելիցը հիշատակող բանաձև Առանց վերապահումների սատարում է Կանադայի կառավարության որոշումը՝ Թուրքիային ռազմական արտադրանքի վաճառքի չեղարկման...
- «Հիշատակի եռերգություն»՝ ի նշանավորումն Հայոց ցեղասպանության 106-րդ տարելիցի Եռերգությունը կեզրափակվի ապրիլի 24-ին՝ ժամը 19:15-ին, կհնչի Տիգրան Մանսուրյանի «Ռեքվիեմ»-ը:
-
16:17
ՀԱՐԳԵԼԻ՛ ԸՆԹԵՐՑՈՂ
-
16:16
Հանրապետությունում առաջիկա օրերին օդի ջերմաստիճանն աստիճանաբար կնվազի 8-10 աստիճանով
-
16:11
Հոկտեմբերի 7-ին ԱՊՀ-ի ոչ պաշտոնական գագաթնաժողով նախատեսված չէ. Պեսկով
-
16:10
Ադրբեջանի ԶՈՒ կրակի հետևանքով հայկական կողմում կան տուժածներ․ ՀՀ ՊՆ
-
16:00
ԼՂ-ից բռնի տեղահանված առանց ուղեկցողի մնացած 20 երեխա և 216 տարեց գտնվում են ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության հոգածության ներքո
-
15:30
Իրանը կողմ է տարածաշրջանի համար շահավետ տրանսպորտային հաղորդակցությունների զարգացմանը, սակայն ոչ՝ միջազգային սահմանների փոփոխությանը
-
15:10
Պետք է միջոցներ ձեռնարկել Ադրբեջանի կողմից սպառնալիքները կասեցնելու համար. իսպանացի պատգամավորը Գորիսում է
-
14:54
Ադրբեջանի ԶՈՒ-ն կրակ է բացել Կութի հատվածում տեղակայված հայկական դիրքերի անձնակազմի համար սնունդ տեղափոխող մեքենայի ուղղությամբ
-
14:46
Մեր երկրները միևնույն մարտահրավերներն ունեն. կիպրոսցի խորհրդարանականը՝ Ալեն Սիմոնյանին
-
12:00
Ֆրանսիայի ԱԳ նախարարը կայցելի Հայաստան
-
11:30
Սամվել Շահրամանյանն ու մի խումբ պատասխանատուներ կմնան ԼՂ-ում՝ մինչև որոնողափրկարարական աշխատանքների ավարտը
-
11:03
ՄԱԿ-ի առաքելությունը շատ, շատ, շատ օգտակար է Արցախի անապատում. Ժան-Քրիստոֆ Բյուսոն
-
10:43
Ադրբեջանի փոխվարչապետն այսօր կմեկնի Ստեփանակերտ
-
10:07
Սենատոր Գարի Փիթերսը ներկայացրել է օրինագիծ, որն արգելում է ԱՄՆ օգնությունն Ադրբեջանին
-
09:38
Խումբն Արցախում կմնա` մինչև զոհվածների աճյունների ու անհետ կորածների որոնողափրկարարական աշխատանքների ավարտը. Թադևոսյան
-
20:26
Ժամը 18։00-ի դրությամբ ԼՂ-ից բռնի տեղահանված 100․480 անձ արդեն Հայաստանում է
-
19:54
Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունն ապատեղեկատվություն է տարածել
-
15:25
Օդի ջերմաստիճանը կնվազի 7-10 աստիճանով, սպասվում է անձրև և ամպրոպ
-
13:16
Միացյալ Թագավորությունը 1 միլիոն ֆունտ ստեռլինգ կհատկացնի՝ աջակցելու Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանվածներին
-
12:25
Հայաստան է ժամանել բռնի տեղահանված 100 հազար 417 արցախցի
օրվա
շաբաթվա
ամսվա
Խոնավություն՝ 52%
Քամի՝ 3,6 կմ/ժ