Թուրքիայի ճանաչված երգիչներից Մյուսլյում Գյուրսեսը հայկական ծագում ունի. թուրքական կայքի անդրադարձը
Akunq.net-ը թուրքերենից թարգմանաբար ներկայացնում է թուրք սյունակագիր Սերդար Քորուջուի հոդվածը` նվիրված Թուրքիայում հանրահայտ երգիչ Մյուսլյում Գյուրսեսի պատմությանը, նրա հայկական արմատներին և նրա ծննդավայրում կատարված Հայոց ցեղասպանությանը:
Վերջին տարիներին հաճախ է օրակարգ բարձրանում Մյուսլյում Գյուրսեսի` իսլամաց(վ)ած հայերից մեկը լինելու մասին ենթադրությունը: Թեև այդ պնդումը չի հաստատվել, սակայն հաստատ է, որ «Մյուսլյում Բաբայի» ծննդավայրը եղող տարածքներում, ուր նա 65 տարի առաջ աշխարհ է եկել, Ցեղասպանություն է կատարվել…
2013 թ. մարտի 3-ին, մոտ 5 տարի առաջ վախճանված Մյուսլյում Գյուրսեսը, որի իսկական անունը Մյուսլյում Աքբաշ է, ծնվել էր 1953 թ. մայիսի 7-ին, Ուրֆայի Հալֆեթի գավառին ենթակա Ֆըսթըքօզյու գյուղում:
Թեև Գյուրսեսը բազմաթիվ հրապարակումներում հիշատակվում է որպես «թուրքմենական ծագում» ունեցող մեկը, սակայն վերջին շրջանում, հատկապես` իր մահից հետո մի ենթադրություն ի հայտ եկավ, ըստ որի` նա հայկական ընտանիքից է ծագել, որը եղել է Ցեղասպանության ժամանակ իսլամաց(վ)ած հայերից: Հայտնի չէ` այդ պնդումը ճիշտ է, թե ոչ, սակայն անվիճելի փաստ է, որ տվյալ շրջանը մոտ 100 տարի առաջ ենթարկվել է մեծ կոտորածի, և որ որոշ հայկական ընտանիքներ տեղ են գտել իսլամաց(վ)ած հայերի մեջ:
Ֆըսթըքօզյու գյուղը, որտեղ ծնվել է Մյուսլյում Գյուրսեսը, Հալֆեթի գավառը, որում ընդգրկված է եղել այդ գյուղը գտնվում է Ռումքալե (Հռոմկլա-Ակունքի խմբ.) գավառից 22 կմ, իսկ Բիրեջիքից` 19 կմ հեռավորության վրա: Այդ երկու բնակավայրերն էլ, ինչպես նաև` շրջակա գյուղերը ենթարկվել են Ցեղասպանության:
Պատրիարքարանի արձանագրությունների համաձայն` Այնթափ-Ուրֆա մայրուղու մեջտեղում, Եփրատ գետի ափին գտնվող գավառի կենտրոն Բիրեջիքում 1914 թ. 1.500 հայ բնակչություն էր ապրում: Այս քաղաքը տեղակայված էր Միջագետք հասնել ցանկացողների` Եփրատի վրա գտնվող խաչմերուկում: Ինչ վերաբերում է Ռումքալեին, ապա սույն գավառը 1151-1292 թթ. եղել է կաթողիկոսարան, և ամբողջ գավառում ապրում էին 1500 հայեր:
Իսկ հետագա դեպքերը ներկայացված են պրոֆ. Վերժինե Սվազլյանի` թուրքերենով «Բելգե» հրատարակչության կողմից տպագրված «Հայոց ցեղասպանությունը» գրքում հրապարակված Մեծ եղեռնի վերապրողներից Հակոբ Ջըրջըրյանի վկայության մեջ. «Իմ գերդաստանը ծագում է Կիլիկիայի Հռոմկլա, այսինքն` Ռումքալե բնակավայրից… (…) Աքսորի ժամանակ 15 տարեկան էի: Երանի~ թե կույր լինեի, և այս աչքերն այդ սարսափահարույց տեսարանների ականատեսը չդառնային: Ոտքով հասանք Հումուս-Համային: Ճանապարհին թուրքերը, զինվորական ծառայության պատրվակով, հավաքեցին բոլոր հայ տղամարդկանց: Իրականում նրանց տարան Բեռլին-Բաղդատ երկաթուղու շինարարության վրա աշխատելու: Այդ երկաթգիծը հենց նրանց շնորհիվ կառուցվեց: Նրանց աշխատեցնում էին անասունների նման` մտրակների հարվածների ներքո, սոված ու ծարավ թողնելով… Իսկ երեխաներին ու կանանց` ոտքերն ու ձեռքերը կապած վիճակում, շարել էին Եփրատ գետի ափի երկայնքով` ջրում խեղդելու համար…»:
Թուրքերենով «Իլեթիշիմ» հրատարակության կողմից լույս տեսած Ռայմոնդ Գևորգյանի «Հայոց ցեղասպանությունը» գրքի համաձայն` տվյալ շրջանում հայերին ոչնչացնելուց հետո մի խնդիր էր ի հայտ գալիս մնացած բնակչության համար: Փռերում հաց չկար: Որպես այդ հարցի լուծում` Այնթափի հայ հացթուխներին բռնի կերպով ուղարկում էին Ուրֆա և Բիրեջիք:
Դրությունը նույնն էր նաև լաստեր կառուցելու հարցում: Թեև օսմանյան բանակը իրաքյան ռազմաճակատը պաշտպանելու համար որոշում է կայծակնային գործողություն ձեռնարկել, սակայն այն շրջանում, որտեղ կարելի էր ուտելիք և ռազմամթերք պատրաստել, «շահթուր» կոչվող լաստանավերը միայն հայերն էին կարողանում կառուցել: Եվ այդ պատճառով Ռաքքայից 2.500 աքսորյալ հայ է ուղարկվում Բիրեջիք:
Ողջ մնալու ուղիներից մեկը` փոխել կրոնը
Իսկ մեկ այլ պարտադիր պայման, որի միջոցով հայերը կարող էին ողջ մնալ, կրոնափոխությունն էր: Մի ամերիկացի միսիոների` ԱՄՆ-ի հյուպատոս Ջեքսոնին հաղորդած տեղեկության համաձայն` ամենամեծ հայկական խմբին, այսինքն` բիրեջիքցի հայերին նախ կոչ են անում հավատքը փոխել, որից հետո սկսում էր տեղահանությունը: Հայ տղամարդկանց սպանությունից հետո, Ռումքալեի հայերը տեղահանության են ենթարկվել 1913 թ. օգոստոսի 22-ից մինչև 1916 թ. փետրվարի 24-ը` այստեղի գավառապետը եղած Միդհաթ բեյի հրահանգով: Բիրեջիքցի հայերի շրջանում ևս կային այնպիսիք, ովքեր համարում էին, որ կրոնափոխությունը փրկության միակ ճանապարհն էր: Կարապետ Կապիգյանի վկայության համաձայն` երբ Ռաքքա աքսորված հայերին տվյալ շրջանի մյուֆթին (հոգևոր առաջնորդը-Ակունքի խմբ.) կոչ է անում կրոնափոխ լինել` որպես համատեղ ապագայի «երաշխիք», իսլամացված հայերի մեջ արդեն իսկ 2 բիրեջիքցի հայ կար:
«Դիակները լողում էին Եփրատ գետում»
Հայտնի չէ` Մյուսլյում Գյուրսեսի ընտանիքի արմատները արդյո՞ք ծագում են այդ իսլամացված գերդաստաններից, սակայն 100 տարի առաջ տվյալ բնակավայրի ամենալավ բնութագրումը տվել է Հալեպում Գերմանիայի հյուպատոս Վոլտեր Ռյոսլերը, ըստ որի.
«Հուլիսի 17-ին ինձ հասած տեղեկության համաձայն` 25 օր շարունակ Ռումքալեում, Բիրեջիքում և Ջերաբլուսում Եփրատ գետում լողացող դիակներ են նկատվել: Այդ բոլոր դիակները եղել են նույն ոճով` մեկը մյուսին կապված վիճակում: Այդ հանգամանքը մատնանշում է, որ տվյալ անձինք ոչ թե պատահաբար են սպանվել, այլ` պաշտոնյաների կողմից պատրաստված ընդհանուր ոչնչացման ծրագրի միջոցով… Մի քանի օր անց վերստին սկսել են դիակներ նկատվել, որոնց թիվն ավելի մեծ էր: Այս անգամ խոսքը գնում էր հիմնականում կանանց և երեխաների դիերի մասին»:
-
16:17
ՀԱՐԳԵԼԻ՛ ԸՆԹԵՐՑՈՂ
-
16:16
Հանրապետությունում առաջիկա օրերին օդի ջերմաստիճանն աստիճանաբար կնվազի 8-10 աստիճանով
-
16:11
Հոկտեմբերի 7-ին ԱՊՀ-ի ոչ պաշտոնական գագաթնաժողով նախատեսված չէ. Պեսկով
-
16:10
Ադրբեջանի ԶՈՒ կրակի հետևանքով հայկական կողմում կան տուժածներ․ ՀՀ ՊՆ
-
16:00
ԼՂ-ից բռնի տեղահանված առանց ուղեկցողի մնացած 20 երեխա և 216 տարեց գտնվում են ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության հոգածության ներքո
-
15:30
Իրանը կողմ է տարածաշրջանի համար շահավետ տրանսպորտային հաղորդակցությունների զարգացմանը, սակայն ոչ՝ միջազգային սահմանների փոփոխությանը
-
15:10
Պետք է միջոցներ ձեռնարկել Ադրբեջանի կողմից սպառնալիքները կասեցնելու համար. իսպանացի պատգամավորը Գորիսում է
-
14:54
Ադրբեջանի ԶՈՒ-ն կրակ է բացել Կութի հատվածում տեղակայված հայկական դիրքերի անձնակազմի համար սնունդ տեղափոխող մեքենայի ուղղությամբ
-
14:46
Մեր երկրները միևնույն մարտահրավերներն ունեն. կիպրոսցի խորհրդարանականը՝ Ալեն Սիմոնյանին
-
12:00
Ֆրանսիայի ԱԳ նախարարը կայցելի Հայաստան
-
11:30
Սամվել Շահրամանյանն ու մի խումբ պատասխանատուներ կմնան ԼՂ-ում՝ մինչև որոնողափրկարարական աշխատանքների ավարտը
-
11:03
ՄԱԿ-ի առաքելությունը շատ, շատ, շատ օգտակար է Արցախի անապատում. Ժան-Քրիստոֆ Բյուսոն
-
10:43
Ադրբեջանի փոխվարչապետն այսօր կմեկնի Ստեփանակերտ
-
10:07
Սենատոր Գարի Փիթերսը ներկայացրել է օրինագիծ, որն արգելում է ԱՄՆ օգնությունն Ադրբեջանին
-
09:38
Խումբն Արցախում կմնա` մինչև զոհվածների աճյունների ու անհետ կորածների որոնողափրկարարական աշխատանքների ավարտը. Թադևոսյան
-
20:26
Ժամը 18։00-ի դրությամբ ԼՂ-ից բռնի տեղահանված 100․480 անձ արդեն Հայաստանում է
-
19:54
Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունն ապատեղեկատվություն է տարածել
-
15:25
Օդի ջերմաստիճանը կնվազի 7-10 աստիճանով, սպասվում է անձրև և ամպրոպ
-
13:16
Միացյալ Թագավորությունը 1 միլիոն ֆունտ ստեռլինգ կհատկացնի՝ աջակցելու Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանվածներին
-
12:25
Հայաստան է ժամանել բռնի տեղահանված 100 հազար 417 արցախցի
օրվա
շաբաթվա
ամսվա
Խոնավություն՝ 62%
Քամի՝ 1,03 կմ/ժ