«Արմեդիա» տեղեկատվական, վերլուծական գործակալությունը ներկայացնում է բացառիկ հարցազրույց «Ի Էլ էլ գործընկերություն» իրավաբանական ընկերության տնօրեն, միջազգային իրավունքի մասնագետ Տարոն Սիմոնյանի հետ:
[audio id=51]
- Պարո´ն Սիմոնյան, արդյո՞ք Ցեղասպանության ճանաչումը պետք է դիտարկել միայն որպես խախտված իրավունքների վերականգնման երաշխիք:
- Միայն ճանաչումը չէ, որ կարող է վերականգնել խախտված իրավունքները: Ցեղասպանության ճանաչումից զատ պետք է նաև միջազգային պատասխանատվության ենթարկվեն այն անձինք, որքեր կազմակերպել և իրականացրել են ցեղասպանություն: Հայոց ցեղասպանության պարագայում, քանի որ այդ մարդիկ ֆիզիկապես գոյություն չունեն, դրա հետևանքները պետք է կրի այն պետությունը, որի քաղաքականության շրջանակներում է տեղի ունեցել Ցեղասպանությունը, տվյալ պարագայում՝ Թուրքիայի Հանրապետությունը: Միայն պատասխանատվություն կրելուց, խախտված իրավունքները վերականգնելուց հետո կարող ենք խոսել այն մասին, որ հանցագործությունը պատժվել է:
Ինչ վերաբերում է ճանաչմանը, ապա այն ավելի շատ քաղաքական և հոգևոր խնդիրներ է լուծում: Զուտ իրավական խնդիրներ կլուծի, եթե պետությունը՝ Թուրքիայի Հանրապետությունը, պատասխանատվության ենթարկվի: Դրանք կարող են զուգահեռ կամ մեկը մյուսին հաջորդող գործընթացներ լինել: Սակայն մի բան պարզ է և հստակ. ինչ գործընթացներ էլ որ դրանք լինեն՝ զուգահեռ, թե հաջորդական, պետք է մեր պետական քաղաքականության մաս կազմեն: Այսինքն, ինքներս պետք է որոշենք, թե որ ուղղությամբ ենք ցանկանում ընթանալ և ինչու:
- Իրավական տեսանկյունից որո՞նք պետք է լինեն մեր քայլերը՝ Թուրքիային պատասխանատվության ենթարկելու համար:
- Սա պատկերացնելու համար նախ պետք է հասկանանք, թե ինչ հնարավոր մեխանիզմներ կան Թուրքիայի Հանրապետությանը պատասխանատվության ենթարկելու համար: Այդ մեխանիզմներից է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (ՄԻԵԴ), այն հիմքով, որ Ցեղասպանության ենթարկված անձանց ժառանգները գան և պահանջեն իրենց սեփականության իրավունքի վերականգնումն այսօրվա Թուրքիայի տարածքում և սպառելով Թուրքիայում դատական պաշտպանության իրավունքը՝ դիմեն ՄԻԵԴ և այդ դատական ատյանի միջոցով փորձեն վերականգնել իրենց սեփականության իրավունքը:
Մյուս մեխանիզմը ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարանն է, որտեղ Թուրքիային տանելու համար անհրաժեշտ է վերջինիս համաձայնությունը, որովհետև Թուրքիան, ինչպես և Հայաստանը չեն ընդունել դատարանի իրավասությունը բոլոր դեպքերում: Նրանք հենց «Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխարգելման և պատժի մասին» կոնվենցիայի շրջանակներում են ընդունել դատարանի իրավասությունը, բայց այս կոնվենցիան ընդունվել է 1948թ-ին և հետադարձ ուժի հարց չի ծագում:
Կարող ենք Արդարադատության միջազգային դատարան դիմել նաև ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեայի միջոցով, այսինքն ՄԱԿ ԳԱ-ն ինքը դիմի Արդարադատության միջազգային դատարան՝ խնդրելու խորհրդատվական եզրակացություն այն հարցի վերաբերյալ, թե արդյոք Օսմանյան կայսրության շրջանակներում տեղի ունեցած այս-այս գործողությունները Ցեղասպանություն են և թե ինչպես պետք է կազմակերպվի Թուրքիայի կողմից փոխհատուցումը: Սրա արդյունքում կարող ենք ունենալ խորհրդատվական եզրակացություն, որը պարտադիր կատարման չէ, սակայն նման որոշումները միջազգային իրավունքում մեծ դեր և նշանակություն ունեն և իրենց հեղինակության ուժով ենթարկվում են կիրառման:
Լինում են նաև առանձին դեպքեր, երբ ad-hoc տրիբունալներ, դատարաններ են ստեղծվում կոնկրետ խնդիրը լուծելու համար, բայց այստեղ նույնպես պետք է Թուրքիայի Հանրապետության համաձայնությունը: