Հայ ընտանիքների պատմությունների թանգարան ԱՄՆ-ում

• 29.11.2018, 19:19
•  Ամերիկա,  Աշխարհ,  Հայաստան,  Սփյուռք

Ամերիկայի հայկական թանգարանը եզակի հաստատություն է, քանի որ այստեղ պահպանվող նմուշները Միացյալ Նահանգներ են տեղափոխվել հիմնականում ցեղասպանությունը վերապրած ընտանիքների կողմից և դրանք պատմում են այդ ընտանիքների պատմությունները: Այս մասին «Ամերիկայի Ձայն»-ին պատմել է Ամերիկայի հայկական թանգարանի գործադիր տնօրեն Ջենիֆեր Լիսթոն Մանսոնը:

Թանգարանի նմուշները եզակի են՝ յուրաքանչյուրն իր ուրույն անցյալով, ասել է թանգարանի աշխատակից Բերջ Չեքիջյանը: Նմուշներից մեկը 1735 թվականի հսկայական եկեղեցական սկուտեղն է, որն օգտագործվում էր Սիսի հայ կաթողիկոսարանում: Սկուտեղը եզակի նմուշ է՝ հայերեն փորագրված աղոթքների հետ միասին դրա վրա պատկերված է Հիսուսը` 12 առաքյալներով:

«Ջարդերի ժամանակ երիտասարդ մի տղա այն իր ուսերի վրա Սիսից, Կիլիկիայից տարել հասցրել է մինչև Սիրիա: Մոտ երկու շաբաթ իր ուսերի վրա տարել, փրկել է կործանումից», - պատմել է Չեքիջյանը:

Ցեղասպանության մասին պատմող նմուշների պատմությունները միշտ չէ, որ հաջող ավարտ ունեն: Թանգարանի առանձին հատվածում ստեղծված է նմուշների հավաքածու, որը ներկայացնում է Դեր Զոր անապատի պատկերը՝ Հայոց ցեղասպանությունից հետո: Այստեղ յուրաքանչյուրը չէ, որ կհամարձակվի մտնել:

Այստեղ է Դեր Զորի անապատում մահացած հայ երիտասարդ տղայի տարազը և մարդկային մասունքներ, որոնք թանգարանին էին փոխանցվել ամերիկյան միսիոներների կողմից: Այստեղ է նաև ժողովրդի արժեքները խորհրդանշող ավետարանը, որը փախչող հայերը փորձում էին փրկել:

«Այս Ավետարանն իր հետ մինչև Դեր Զորի անապատ է հասցրել մի հայ կին, ով զոհվել է անապատում, սակայն նրա կողմից փրկված ավետարանը պահպանվել է»:

Տարիներ անց այս ավետարանը գտել, տեղափոխել են Հալեպ, այնուհետեւ՝ Միացյալ Նահանգներ, որտեղ էլ փոխանցել են Ամերիկայի հայկական թանգարանին:

«Ամեն ինչ, ինչ ունենք այստեղ, ջարդերից ազատված մեր պատմության նմուշներ են, որ կապում են մեզ մեր անցյալի հետ», - նշում է թանգարանի աշխատակիցը:

Ամերիկայի հայկական թանգարանն ունի ԱՄՆ-ում հայկական գորգերի, արվեստի ու արհեստի գործերի ամենահարուստ հավաքածուն: Հայկական ավանդական սպասքից մինչեւ «Դոկտոր Մահ» Ջեք Գեւորգյանի վրձնի կտավներ, Մարաշի գորգերից մինչեւ Ուրարտուի մետաղադրամ, եզակի փաստաթղթերից մինչեւ Յուզուֆ Քարշի լուսանկարներ: Թանգարանի կենտրոնական նմուշներից է 1207 թվականի մագաղաթե ձեռագիր Նոր Կտակարանը:

«Այս ձեռագիր ավետարանը պատրաստված էր մեկ ընտանիքի համար»:

Ջարդերի օրերին ամբողջ ընտանիքից ողջ են մնում միայն երկու հոգի՝ այդ ժամանակ թուրքական բանակում ծառայող մի բժիշկ ու մի երիտասարդ, ով մինչեւ ջարդերը Նյու Յորք էր տեղափոխվել:

«Թուրքերն այս գիրքը վերցնում են, բայց չեն ոչնչացնում, քանի որ հավատում էին, որ եթե վրան հացի կտոր դնեն եւ ուտեն՝ կբուժվեն, և կամ եթե իրենց շապիկը վրան դնեն և հագնեն՝ նույնպես կբուժվեն: Իսկ պատերազմի ավարտին բժշկին հաջողվում է գումարի դիմաց վերադարձնել այն ավետարանը ձեռքին բժիշկը այնուհետև տեղափոխվում է Մարսել»:

1930-ականներին բժիշկը Ֆրանսիայից նամակ է ուղարկում Նյու Յորքում բնակվող եղբորորդուն, կանչելով նրան Ֆրանսիա, հավելելով, որ անակնկալ ունի:

«Պարզվում է` եղբորորդու համար հարսնացու է գտել իրենց հայրենի գյուղից, նա գիրքը փոխանցում է նրանց»:

Միացյալ Նահանգներում տղայի զավակներն արդեն փոխանցում են մագաղաթե մատյանը թանգարան:

«Այսպես, մենք եղանք 40-րդ սերունդը, որ պահում ենք այս գիրքը», - ավելացրլ է Բերջ Չեքիջյանը: