Զինադադարի համաձայնագիր․ երեկ, այսօր, վաղը

Մայիսի 12-ին լրացավ Արցախյան պատերազմի զինադադարի համաձայնագրի կնքման 25-ամյակը։ Ուղիղ 25 տարի առաջ Հայաստանի, Արցախի և Ադրբեջանի ԶՈՒ հրամանատարներն իրենց ստորագրությունները դրեցին մի փաստաթղթի տակ, որը պաշտոնապես վերջ դրեց պատերազմին և պետք է հենք ապահովեր խաղաղ միջավայրում հակամարտության կարգավորման ուղիներ գտնելու և խաղաղության համաձայնագրի հասնելու համար։
Իսկ իրականում 25 տարի շարունակ ունեցանք «ո՛չ պատերազմ, ո՛չ խաղաղություն», պարբերաբար սրվող իրավիճակ սահմաններին, զոհեր և վիրավորներ՝ թե՛ զինվորների, թե՛ խաղաղ բնակչության շրջանում։ Իսկ 2016-ի ապրիլին Ադրբեջանն անգամ սանձազերծեց նոր պատերազմ․․․
Զինադադարի համաձայնագրի կնքումից մեկ տարի անց՝ 1995-ին, համաձայնեցվել են նաև դրա ամրապնդման միջոցները։ Սակայն, դա նույնպես չի ապահովել համաձայնագրի լիարժեք պահպանումը։ Ադրբեջանը մշտապես խուսափել է այս կամ այն սրացման համար իր մեղավորությունն ընդունելուց, իսկ Քառօրյա պատերազմից հետո նույնիսկ ջանքեր էր գործադրում չեղարկելու 1994-ի եռակողմ համաձայնագիրը, իբրև թե այն փոխարինելով Մոսկվայում 2016 ապրիլի 5-ին Ադրբեջանի և Հայաստանի ԶՈՒ գլխավոր շտաբերի պետերի բանավոր պայմանավորվածությամբ։ Դա, բնականավար, Բաքվին անել չհաջողվեց։
Ավելին, Ապրիլյան պատերազմից հետո նոր արդիականություն ստացավ հրադադարն ամրապնդելու և միջազգայնորեն վերահսկելի մեխանիզմներ ստեղծելու հարցը։ Արդյունքում, ձեռք բերվեցին Վիեննայի, Սանկտ Պետերբուրգի և Ժնևի պայմանավորվածությունները, որոնցով ամրագրվեց նման մեխանիզմ ստեղծելու պարտավորությունը։ Ենթադրվում էր ստեղծել բոլոր կողմերի և միջնորդների համար թափանցիկ մեխանիզմ, որը թույլ կտար արձանագրել զինադադարի խախտման յուրաքանչյուր դեպք և մատնանշել նախաձեռնող կողմին։ Բաքուն ամեն ինչ արեց այդ մեխանիզմի ներդրումը թույլ չտալու, այդ պայմանավորվածությունների կատարումն օրակարգից դուրս բերելու ուղղությամբ։
Այդ նպատակով Բաքուն օգտագործեց նաև 2018թ․-ին Դուշանբեում Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի ձեռք բերած բանավոր պայմանավորվածությունը՝ հրադադարը պահպանելու վերաբերյալ։ Եվ ադրբեջանական կողը նույնիսկ բավական երկար հարաբերականորեն հավատարիմ էր մնում այդ պայմանավորվածությանը՝ նպատակ հետապնդելով ցույց տալ, որ հարկ չկա վերադառնալու անցյալին, կարելի է նոր իշխանությունների հետ նոր պայմանավորվածություններով առաջ շարժվել։ Իրական նպատակը միջազգային մեխանիզմից, և դրա հնարավոր հետևանքներից խուսափելն է։
Բաքվի կեղծ կառուցողականությունը երկար չտևեց, և վերջին երկու շաբաթվա ընթացքում կրկին ակտիվացան խախտումները, հայկական կողմն ունեցավ երկու վիրավոր։ Ինչպես մայիսի 8-ին հայտարարեց Նիկոլ Փաշինյանը, այդ միջադեպերն օպերատիվ կապի միջոցով քննարկվում են ադրբեջանական կողմի հետ, սակայն վերջինս նույնպես մեղադրանքներ ունի, և կողմերը փորձում են պարզաբանել իրավիճակը։ Եվ նման զարգացումն անակնկալ չէր, քանի որ միամտություն էր Ադրբեջանի վարած քաղաքականության մեջ կտրուկ դրական փոփոխություններ ակնկալելը։
Ավելին, մայիսի 9-ին Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն հայտարարություն տարածեց՝ քննադատելով Հայաստանի քաղաքական ղեկավարության մասնակցությունը Շուշիի ազատագրման տարեդարձի միջոցառումներին և հայտարարեց, որ «հայկական կողմն է պատասխանատվություն կրելու հետագա հնարավոր զարգացումների համար»։ Այսինքն, կրկին Բաքվից սպառնալիք հնչեց։
Փորձը ևս մեկ անգամ ցույց տվեց, որ Բաքվի բարի կամքի վրա հենվելով ինչ-ինչ գործընթացներ զարգացնելն ու դրանց հետ հույսեր կապելը ոչ մի տեղ տանող ճանապարհ է։ Նույնիսկ ռիսկային է, քանի որ Բաքուն հայկական կողմերի լավատեսությունն ու հավատարմությունը պայմանավորվածություններին օգտագործում է իր շահերն առաջ մղելու համար։
Այո՛, անցած երեք տարիների ընթացքում այդպես էլ չի հաջողվել հասնել Վիեննայի, Սանկտ Պետերբուրգի և Ժնևի պայմանավորվածությունների կատարմանը, այո՛, Դուշանբեի պայմանավորվածությունը մի քանի ամիս հարաբերական անդորր է հաստատել և կյանքեր փրկել։ Սակայն երկարաժամկետ հեռանկարում, միևնույն է, հարկավոր են ավելի գործուն, ավելի կենսունակ և երաշխավորած մեխանիզմներ։ Դա կարող են լինել ոչ միայն Վիեննայի, Սանկտ Պետերբուրգի և Ժնևի պայմանավորվածությունները (որոնք, սակայն, պետք է պահել օրակարգում և մշտապես ուշադրություն հրավիրել դրանց վրա), այլ նաև նոր եռակողմ փաստաթղթի ստորագրումը՝ ուժի և ուժի սպառնալիքի չկիրառման վերաբերյալ։
Միայն եռակողմ պայմանավորվածությունը թույլ կտա լիարժեք վերահսկել իրավիճակը, և միայն միջազգային հանրության համար թափանցիկ և վստահելի մեխանիզմները թույլ կտան հետագայում պատասխանատվության ենթարկել Ադրբեջանին խլված կյանքերի համար։ Հակառակ դեպքում, այդ ամենը միայն քաղաքական խաղեր են, որոնք քիչ առնչություն ունեն կառուցողականությանը և անվտանգությանը։
այլ նյութեր այս թեմայով
- Ադրբեջանի հրաժարումը ռազմագերու կարգավիճակ տալ գերեվարված հայ զինվորներին՝ իրավունքի կոպտագույն խախտում է. Արցախի ԱԳՆ Ադրբեջանի դիրքորոշումը բացարձակապես անհիմն է ինչպես իրավական, այնպես էլ փաստագրական առումներով։
- Սյունիքի շուրջ ստեղծված անվտանգային խնդիրներ «Հայացք» վերլուծական կենտրոնի փորձագետ Հերմինե Մխիթարյանի անդրադարձը Սյունիքի շուրջ ստեղծված անվտանգային խնդիրներին:
- Երկրագունդ. Արցախյան հակամարտության շուրջ ակտիվ շփումներ «Առավոտյան լուրեր Լիլիթ Թումանյանի հետ» հաղորդման «Հայացք. Երկրագունդ» խորագրի ներքո անդրադարձ է կատարվել Արցախյան...
- ՌԴ ՊՆ. Լեռնային Ղարաբաղում հրադադարը պահպանվում է շփման գծի ողջ երկայնքով Բոլոր դիտակետերը հագեցած են ֆորտիֆիկացիոն կառույցներներով, որոնք նախատեսված են ռազմական անձնակազմը հրազենային...
- Սերժ Սարգսյանի թողած իրական «ժառանգությունը» Գործող իշխանության փորձերը՝ սեփական ձախողումներն ու դավաճանական քայլերը պայմանավորել ստացված «վատ ժառանգությամբ»...
-
17:32
Արա Սաղաթելյանը ազատ արձակվեց. վերաքննիչ դատարանը բավարարեց պաշտպանների բողոքը
-
17:25
Եղանակը Հայաստանում. առաջիկա 5 օրվա կանխատեսում
-
16:23
Հայկական կողմի առաջարկով ԵԱՏՄ սակագնային արտոնություններից օգտվող երկրների ցանկից հանվել է Թուրքիան
-
16:20
Զանգեզուրն անվանելով «ադրբեջանական պատմական տարածք», Ալիևը դիտավորյալ տապալում է եռակողմ հայտարարությունների իրագործումը. ԱԳՆ խոսնակ
-
16:14
Վիգեն Չիտեչյանը պարգևատրվել է «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 1-ին աստիճանի շքանշանով
-
15:28
ՀՀ նախագահի հրամանագրով մի խումբ զինծառայողների հետմահու շնորհվել են պետական պարգևներ
-
14:24
Անհետ կորածների հարցերով մոտ 2 500 քաղաքացի է դիմել ռուս խաղաղապահների մարդասիրական կենտրոն
-
13:17
Իսրայելը պատրաստ է միակողմանիորեն կանխել Իրանի կողմից միջուկային ծրագրի իրականացումը
-
12:54
ԱՊՀ երկրները մտադիր են ստեղծել մարդու իրավունքների հանձնաժողով
-
12:49
Ադրբեջանում հայատյացությունը հասել է իր գագաթնակետին. Արման Թաթոյան
-
12:37
ԵԱՏՄ-ում կարգելեն մեկանգամյա օգտագործման տոպրակնների օգտագործումը
-
12:17
Մարտի 6-ին, ժամը 15:00-ին Բաղրամյան պողոտայում տեղի կունենա «Հայրենիքի փրկության շարժման» հանրահավաքը
-
12:11
Արցախում հաստատվել է կորոնավիրուսային հիվանդության 4 դեպք
-
12:08
Արմեն Սարգսյանի անունից ծաղիկներ են դրվել Վազգեն Սարգսյանի շիրիմին և նրա հիշատակը հավերժացնող հուշարձանին
-
11:49
Սյունիքի մարզում պետք է ստեղծվի ապառազմականացված անվտանգության գոտի․ Արման Թաթոյան
-
11:41
Հայկական բանակի բոլոր զինվորականները բանակի մեջ են և նրա կողքին. Անդրանիկ Մակարյան
-
11:04
ՀԿԵ-ն շահագործման է հանձնել 70 նոր կիսավագոն
-
11:00
Հայաստանում կորոնավիրուսի հաստատված դեպքերի թիվը հասել է 173749-ի
-
10:30
Այսօր մենք բախվել ենք այլ իրականության. Սեյրան Օհանյան
-
10:21
Գերմանիայի Բունդեսթագում քննարկմանը ՀՀ ՄԻՊ-ը բարձրացրել է Ադրբեջանում պահվող գերիների անհապաղ վերադարձի հարցը
օրվա
շաբաթվա
ամսվա
-
18:35
«Ամենաթափանցիկ» իշխանությունը փորձում է հանրությունից հնարավորիս գաղտնի պահել Սյունիքում տեղի ունեցող մտահոգիչ զարգացումները
-
17:25
Հայաստանը պետք է զերծ մնա ՌԴ-ԱՄՆ շահերի հակադրումից դիվիդենտներ քաղելու գայթակղությունից
-
16:51
Երկրագունդ. ԱՄՆ արտաքին քաղաքական գերակայություններն ու մեր տարածաշրջանը
-
16:26
ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի վավերացման ավարտը քաղաքական տեսանկյունից այսօր ոչինչ չի փոխում
-
18:05
Ի՞նչ է հակամենաշնորհային կոմպլաենսը և ի՞նչի մասին է ՀՀ ՄԻՊ նախաձեռնությունը
-
16:14
Թուրքիան սիրախաղ է սկսել ԱՄՆ-ի հետ. արտաքին քաղաքականության իրակա՞ն փոփոխություն, թե՞ իմիտացիա
-
15:05
Սերժ Սարգսյանի թողած իրական «ժառանգությունը»
-
18:31
Տնտեսություն. Եվրապարտատոմսերի թողարկում, գնաճ, մակրոտնտեսական վիճակ
-
16:03
Վաշինգտոնն ու Թեհրանը նշել են միջուկային գործարքին վերադառնալու պայմանները. կողմերը փորձում են պահել դեմքը
-
20:10
Հակաթուրքական «Ֆիլիայի ֆորում». Ի՞նչ է այն և ինչո՞ւ Հայաստանը չմասնակցեց այդ համաժողովին
Խոնավություն՝ 37%
Քամի՝ 5 կմ/ժ