Պետական սահմանների դեմարկացիա և դելիմիտացիա․ ՏԵՂԵԿԱՆՔ

• 15.12.2020, 19:33
•  Աշխարհ,  Տեղեկանք

Նոր պետությունների առաջացման կամ գոյություն ունեցող պետության սահմանների փոփոխության պարագայում առաջ է գալիս հարևան պետությունների հետ սահմանների հստակեցման խնդիր։ Այս գործընթացը բավական բարդ ու երկարատև աշխատանք է պահանջում և իրականացվում է դելիմիտացիայի (սահմանագծի որոշումը համապատասխան քարտեզի վրա) և դեմարկացիայի (սահմանագծի անցկացումը երկրի մակերևույթի վրա) միջոցով։ Կախված տվյալ պետության ներքին օրենսդրությունից՝ այս գործընթացը կարող է որոշակի հարցերում տարբերություններ ունենալ, բայց հիմնականում տրամաբանությունը պահպանվում է։

Միջազգային փորձի և համապատասխան իրավական գործիքների համաձայն՝ սահմանազատման ու սահմանագծման աշխատանքներն իրականացնելու համար նախ և առաջ պետության ներսում ստեղծվում է աշխատանքային խումբ, որը կառավարության պահանջով զեկույց է ներկայացնում սահմանների փոփոխության/ հաստատման հետ կապված իրավական, քաղաքական, տնտեսական և տեխնիկական խնդիրների վերաբերյալ։ Սա առավելապես մսնագիտական մարմին է լինում, որի ներկայացրած զեկույցն ու աշխատանքը հիմք են ծառայում հաջորդիվ ստեղծվող հանձնաժողովի աշխատանքների համար։

Կառավարության համապատասխան հրամանով ստեղծված հանձնաժողովի կազմում, որպես կանոն, ընդգրկվում են արտաքին, պաշտպանական գերատեսչությունների ներկայացուցիչներ, ազգային անվտանգության ծառայության, այլ շահագրգիռ գերատեսչությունների ներկայացուցիչներ, միջազգային իրավունքի մասնագետներ, քարտեզագրության, երկրաբանության ոլորտի մասնագետներ։ Նույնատիպ հանձնաժողով ստեղծվում է նաև սահմանակից երկրում և սկսվում են համատեղ աշխատանքները, բանակցությունները, քննարկումները՝ սահմանների հստակեցման ուղղությամբ։

Երբ դելիմիտացիան արժանանում է հավանության, շահագրգռված կառավարությունների համաձայնությամբ կազմվում է նոր խաոը հանձնաժողով՝ կատարելու սահմանագծի դեմարկացիա։ Սակայն մինչ դրան անդրադառնալը նշենք, որ դելիմիտացիան բավական բարդ ու երկարատև գործընթաց է։ Տարբեր պետությունների օրինակը վկայում է, որ միջինում այն կարող է մինչև 10 տարի տևել։

Այս գործընթացը ենթադրում է տարածքի օդային լուսանկարում, տեղագրական քարտեզի կազմում կամ թարմացում, աշխատանքային քարտեզի նախապատրաստում և հրապարակում, դելիմիտացիոն քարտեզի պատրաստում, դելիմիտացիոն փաստաթղթերի համաձայնեցում։

Սրանից հետո սկսվում է դեմարկացիայի գործընթացը՝ տեղում, մակերևույթի վրա սահմանագծի անցկացումը, համապատասխան սահմանային նշանների տեղադրումը։ Հաստատված սահմանագիծը նշագծվում է աշխարհագրական քարտեզի վրա։

Աշխարհում կան շատ պետություններ, որոնք դեռ չեն ավարտել իրենց սահմանների հետ կապված վերջնական սահմանազատման աշխատանքներ։ Դրանք, ինչպես արդեն նշել ենք, տարիներ են ձգվում և պետություններն այս հարցում սովորաբար հրաժարվում են ավելորդ շտապողականությունից՝ իրենց շահերի տեսանկյունից առավել ճիշտ որոշումներ կայացնելու նպատակով։