Կար ժամանակ, երբ Հունաստանը Եվրոպայի ամենաարագ զարգացող տնտեսություններից էր: 20-րդ դարի 50-ականներից մինչև 70-ականները Հունաստանն ուներ պետական փոքր ու կայուն պահպանվող պարտք: 1973թ.-ից այդ երկրի տնտեսությունը սկսեց անկում գրանցել:1980թ., չնայած վատացող վիճակին, Հունաստանի պետական պարտքը կազմում էր ՀՆԱ ընդամենը 20%-ը: Լրիվ այլ է պատկերն այսօր:
Վերջին հինգ տարիների ընթացքում Հունաստանը դարձել է Եվրոպայի համար մեկ խնդիրը: Այս տարիների ընթացքում հաճախ է քննարկվել Հունաստանի՝ Եվրագոտուց և երբեմն էլ Եվրամիությունից դուրս գալու հավանականության ու դրանից բխող ռիսկերի մասին: Այդ ռիսկերը գլխավոր պատճառը թերևս Հունաստանի՝ վերջին տարիներին կուտակած պարքերն են: Իրավիճակը հասկանալու համար առաջարկում ենք ամփոփ պատկեր՝ ի վերջո ո՞ւմ և որքա՞ն է պարտք Հունաստանը:
Նախ սկզբի համար տարանջատենք Հունաստանի պետական պարտքն ու արտաքին պարտքը:
Պետական պարտքը[1]: 2014թ. Eurostat-ի տվյալներով Հունաստանի պարտքը կազմել է 315.5 մլրդ եվրո: Այս գումարի 2/3-ը ստացվել է եվրագոտու անդամ երկրների և Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (ԱՄՀ) կողմից: Այս միջոցների տարամադրումն իրականացվել է օժանդակության երկու ծրագրերի միջոցով: Առաջինի ժամանակ եվրագոտու անդամ երկրները տրամադրել են 52,9 մլրդ եվրո, իսկ ԱՄՀ-ն՝ 20.1 մլրդ եվրո: Երկրորդ ծրագրի շրջանակում, որն առ այսօր ընթացքի մեջ է, եվրագոտու անդամ երկրները Հունաստանին տրամադրել են 141,9 մլրդ եվրո, իսկ ԱՄՀ՝ 12:
Եթե փորձենք Հունաստանի պետական պարտքի կառուցվածքն ավելի բացել, կստացվի հետևյալ պատկերը:
Եվրագոտու անդամ երկներ[2].
Երկիրը |
Պարտքը, մլրդ եվրո |
Գերմանիա |
56.473 |
Ֆրանսիա |
42.409 |
Իտալիա |
37.267 |
Իսպանիա |
24.763 |
Նիդեռլանդներ |
11.893 |
Բելգիա |
7.233 |
Ավստրիա |
5.790 |
Ֆինլանդիա |
3.739 |
Կազմակերպություններ, որոնց Հունաստանը պարտք է
Կազմակերպության անվանումը |
Պարտքը, մլրդ եվրո |
ԱՄՀ |
32.3 |
ԵԿԲ |
20.0 |
Հունական բանկեր |
10.9 |
Հունական բոնդերի այլ սեփականատերեր |
48.8 |
Պետական պարտքի վերոնշյալ ցուցանիշի ու դրանց հետևող աղյուսակների թվային պատկերի անահամաչափությունը բացատրելու համար նշենք, որ այդտեղ ներկայացված է Հունաստանի արտաքին պարտքը, որն ավելի մեծ է զուտ պետական պարտքի ցուցանիշից:
Արտաքին պարտքը[3]: 2014 երրորդ եռամսյակի ավարտին, Հունաստանի Բանկի տվյալների համաձայն, երկրի արտաքին պարտքը կազմել է 412 մլրդ եվրո: Արտաքին պարտքի կառուցվածքում «առյուծի բաժինն» ընկնում է պետական ֆինանսների հատվածին (273 մլրդ եվրո), որին հաջորդում են բանկային ոլորտը (76 մլրդ եվրո), երկրի ԿԲ (35 մլրդ եվրո) և այլ ոլորտների պարտքերը՝ 20 մլրդ եվրո:
Այլ ոլորտի պարտքերի մեջ ևս մտցնենք տարանջատում: Մասնավորապես խոսքը վերաբերում է Հունաստանի սոցիալական զարգացման հիմնադրամի, Հունաստանի ապահովարգական ընկերությունների և ներդրումային հեջ-հիմնադրամների ու թոշակային հիմնադրամների մասին:
Այսպիսին է Հունաստանի պարտավորություններիամփոփ պատկերը: Այն ավելի վիզուալ է դարձնում Հունաստանի վարկային պարտավորությունների չկատարման պարագայում առկա ահռելի ռիսկերն ինչպես եվրոպական կազմակերպությունների համար, այնպես էլ՝ շարքային քաղաքացու: Վերջինիս մասով գրաֆիկական պատկերամամբ ներկայացնենք, թե եվրոպական խոշոր վարկատու երկրի բնակչությունը որքանով է իր վրա կրում հունական պարտքի բեռը:
Հունաստանի կողմից վարկային պարտավորությունների չկատարման պարագայում մեկ շնչին ընկնող վնասը, եվրո[4]
Նյութում օգտագործվել են տվյալներ՝ հետևյալ աղբյուրներից.
[1]Պետական պարտքը պետության կողմից իրականացրած ֆինանսական փոխառությունների հանրագումարն է, որն ունի նպատակ լրացնել բյուջեի դեֆիցիտը:
[2]Աղբյուրներ՝ Open Europe, IESEG
[3]Երկրի՝ վարկատուների նկատմամբ ունեցած արտաքին պարտավորությունների գումարային համախումբը, որը պետք է վերադարձվի նշված ժամանակահատվածում: Այն իր մեջ ներառում է նաև փոխառությունների դիմաց տրվող տոկոսագումարները:
[4]Աղբյուրները՝ OpenEurope, Համաշխարհային բանկ