ԵԽԽՎ ձմեռային նստաշրջանում զեկույց կներկայացվի հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների վերաբերյալ

• 12.01.2023, 20:36
•  Եվրոպա,  Աշխարհ

ԵԽԽՎ-ում զեկույց կներկայացվի հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների վերաբերյալ, հաղորդում է News.am-ը։

ԵԽԽՎ ձմեռային նստաշրջանը տեղի կունենա հունվարի 23-27-ը Ստրասբուրգում։

ԵԽԽՎ պաշտոնական կայքում հրապարակված զեկույցի համաձայն՝ կդիտարկվի  երկու երկրների միջեւ առկա լարվածությունը։ 

«Հայաստանի հարցով զեկուցողներ Կիմմո Կիլյունենը (Ֆինլանդիա) եւ Բորյանա Օբերգը (Շվեդիա) եւ Ադրբեջանի հարցով զեկուցողներ Իէն Լիդել-Գրեյնջերը (Մեծ Բրիտանիա) եւ Լիզա Քրիստոֆերսենը (Նորվեգիա) շարունակել են հետեւել իրադարձությունների զարգացմանը, այդ թվում Ղարաբաղի շուրջ»,-նշում են զեկույցի հեղինակները:  

ԵԽԽՎ-ն ներկայացրել է նաեւ 2022 թվականին հայ-ադրբեջանական հարաբերություններում տեղի ունեցած իրադարձությունների ցանկը:

2022 թվականի հունվարի 11-ին հայ-ադրբեջանական սահմանին վերսկսվել են ռազմական գործողությունները, որոնց ընթացքում, ըստ տեղեկությունների, զոհվել են երեք հայ եւ մեկ ադրբեջանցի զինծառայող։

2021 թվականի հունվարի 11-ի եւ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-10-ի եռակողմ հայտարարությունների կատարումը հարցականի տակ է դրվել։ Միեւնույն ժամանակ, միջնորդության պաշտոնական մեխանիզմը՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի եւ Ֆրանսիայի համատեղ նախագահությամբ, կարծես թե մտել է փակուղի։ Արդյունքում զուգահեռ միջնորդական ջանքեր են գործադրվել Ռուսաստանի, Եվրամիության եւ Միացյալ Նահանգների կողմից։

Փետրվարի 4-ին տեղի են ունեցել առցանց բանակցություններ վարչապետ Փաշինյանի եւ նախագահ Ալիեւի միջեւ։

Բանակցություններն ընթացել են Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի եւ Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի մասնակցությամբ՝ խաղաղության շուրջ բանակցություններին աջակցելու նպատակով։ 

Մարտի 8-ին գազատարը, որով գազը մատակարարվում է Հայաստանից Լեռնային Ղարաբաղ, վնասվել էր 2020 թվականի պատերազմից հետո Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքում գտնվող հատվածում։ 

Դա հանգեցրել է Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը գազի մատակարարման դադարեցմանը։ Ադրբեջանը թույլ չի տվել Հայաստանի մուտքը վնասված գազատարի հատված եւ 10 օր բանակցելուց հետո ինքն է վերանորոգել գազատարը։ Մեկ շաբաթ անց՝ մարտի 24-ին, տարածաշրջանում հրադադարի ռեժիմը խախտվեց, երբ ադրբեջանական զորքերը շարժվեցին դեպի ռուս խաղաղապահների պատասխանատվության գոտի։

Ապրիլի 8-ին եւ մայիսի 23-ին Բրյուսելում տեղի է ունեցել եւս երկու հանդիպում նախագահ Ալիեւի եւ վարչապետ Փաշինյանի միջեւ՝ Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի գլխավորությամբ։

Ստեղծվել է սահմանների սահմանազատման եւ սահմանագծման երկկողմ հանձնաժողով, սակայն կոնկրետ արդյունքներ դեռեւս չեն արձանագրվել։

Հուլիսի 30-ին հաղորդվել է Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանում եւ Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջեւ միջազգայնորեն ճանաչված սահմանին հրադադարի ռեժիմի խախտումների մասին:

Օգոստոսի 2-ին ռուսական խաղաղապահ առաքելությունը հաստատել էր, որ Ադրբեջանը մի քանի անգամ խախտել է հրադադարի ռեժիմը։

Ե՛վ Հայաստանը, եւ՛ Ադրբեջանը իրենց դժգոհությունն են հայտնել եռակողմ հայտարարությունների կատարման կապակցությամբ։ Ադրբեջանը պահանջել է հայկական զինված ուժերի ամբողջական դուրսբերում Լեռնային Ղարաբաղի տարածքից, իր վերահսկողության ներքո միջանցքի շինարարության ավարտ՝ մայրցամաքային Ադրբեջանը նախիջեւանյան անկլավի հետ կապելու համար, եւ Լաչինի միջանցքի փոխարեն նոր ճանապարհի կառուցում Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի միջեւ:

Օգոստոսի 31-ին Բրյուսելում Եվրոպական խորհրդի նախագահի միջնորդությամբ տեղի է ունեցել նախագահ Ալիեւի եւ վարչապետ Փաշինյանի չորրորդ հանդիպումը։

Որոշակի առաջընթաց է գրանցվել, քանի որ որոշվել է մեկ ամսվա ընթացքում պետք է քննարկել խաղաղության պայմանագրի տեքստը, լուծել հումանիտար հարցերը, նոյեմբերին Բրյուսելում անցկացնել սահմանի սահմանազատման հանձնաժողովի նիստ եւ բացել տրանսպորտային ուղիները:

2022 թվականի սեպտեմբերի 12-ին, 13-ին եւ 14-ին հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով սկսվել են նոր լայնածավալ ռազմական գործողություններ։

Ադրբեջանական զինված ուժերը հարձակում են իրականացրել սահմանի երկայնքով եւ առաջ շարժվել դեպի Հայաստանի միջազգայնորեն ճանաչված տարածք՝  ներառյալ հրետանային հարվածները եւ անօդաչու թռչող սարքերի օգտագործումը, հարվածներ հասցնելով Հայաստանի տարածքում գտնվող թիրախներին՝ հայտարարելով, որ բախումները սկսվել են հայկական կողմի «լայնամասշտաբ սադրանքներից»  հետո։

200 հայ զինվոր եւ 80 ադրբեջանցի զինվոր սպանվել են, իսկ ավելի քան 7500 հայ քաղաքացիական անձինք ստիպված են եղել լքել իրենց տները: 2020-ից ի վեր 200 հայ զինվոր եւ 80 ադրբեջանցի զինվոր սպանվել են, իսկ ավելի քան 7500 հայ քաղաքացիական անձինք ստիպված են եղել լքել իրենց տները:

Հոկտեմբերի 6-ին եւ 7-ին Պրահայում Եվրոպական Միության եւ Ֆրանսիայի միջնորդությամբ կայացել է երկու փուլանոց հանդիպում նախագահ Ալիեւի եւ վարչապետ Փաշինյանի միջեւ։

Ընդունվել է հայտարարություն, որում առաջին անգամ Ադրբեջանն ու Հայաստանը փոխադարձաբար ճանաչել են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը։ Որոշվել է, որ Եվրոպական միության քաղաքացիական առաքելությունը երկու ամիս պարեկելու է հայ-ադրբեջանական սահմանը, որպեսզի օգնի նվազեցնել լարվածությունը եւ աջակցություն ցուցաբերել սահմանազատման հանձնաժողովին:

Հոկտեմբերի 10-ին մոնիթորինգի կոմիտեի նախաձեռնությամբ վեհաժողովը քննարկումներ է անցկացրել Ադրբեջանի եւ Հայաստանի միջեւ ռազմական գործողությունների, այդ թվում՝ բնակավայրերի եւ քաղաքացիական ենթակառուցվածքների ուղղությամբ հարվածների թեմայով ընթացիկ հարցերի շուրջ:

Հոկտեմբերի 13-ին Հայաստանի հարցով համազեկուցողները հանդես են եկել հայտարարությամբ, որում կոչ են արել Ադրբեջանի իշխանություններին անհապաղ դուրս բերել զորքերը Հայաստանի տարածքի բոլոր մասերից եւ ազատ արձակել իրենց վերահսկողության տակ գտնվող ռազմագերիներին:  

Նոյեմբերի 1-ին Սոչիում կայացել են ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի եւ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թվով չորրորդ եռակողմ հանդիպումը։

Եզրափակիչ եռակողմ հայտարարության մեջ Հայաստանն ու Ադրբեջանը հաստատել են իրենց հանձնառությունը՝ զերծ մնալու ուժի կիրառումից կամ դրա կիրառման սպառնալիքից եւ պայմանավորվել են քննարկել եւ լուծել  բոլոր խնդրահարույց հարցերը՝ բացառապես ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության եւ սահմանների անխախտելիության փոխադարձ ճանաչման հիմքով՝ համապատասխան ՄԱԿ-ի կանոնադրությանը եւ 1991թ․ Ալմա Աթայի հռչակագրին։