ԵՄ ԱլԳ տարբերակված քաղաքականության սկզբունքը դեռևս արմատավորվում է

• 24.05.2015, 14:58
• Նարեկ Մինասյան
•  Եվրոպա,  «Հայացք» վերլուծական կենտրոն,  Հայաստան,  Վերլուծություն

Մայիսի 21-22-ին Ռիգայում կայացավ այդքան սպասված ԵՄ ԱլԳ գագաթաժողովը, որը կարևորվում էր մի կողմից գործընկեր երկրների ունեցած տարաբնույթ ակնկալիքներով, մյուս կողմից՝ ԵՄ՝ Արևելյան գործընկերության քաղաքականության մեջ փոփոխություններ մտցնելու վճռականությամբ:

Դեռ նախորդ՝ Վիլնյուսյան գագաթաժողովի արդյունքում ակնհայտ դարձավ և սկսեց լայնորեն քննարկվել Արևելյան գործընկերության քաղաքականությունը բարեփոխումների ենթարկելու անհրաժեշտությունը: Որպես կարևորագույն և հիմնական նորամուծություն՝ դիտարկվում էր գործընկեր երկրների նկատմամբ տարբերակված մոտեցման կիրառումը՝ հաշվի առնելով նրանց առանձնահատկությունները, տարբեր ձգտումները և բարեփոխումներում արձանագրած առաջընթացը: Նման մոտեցման գլխավոր ջատագովներից ու տվյալ գաղափարն առաջ տանողներից մեկը հենց Հայաստանն էր, որն, առաջնորդվելով «և-և»-ի քաղաքականությամբ, ձգտում էր հնարավորինս համադրել եվրասիական և եվրոպական ինտեգրացիոն գործընթացները:

ԱլԳ շրջանակներում տարբերակված մոտեցման հիմքը թերևս պետք է դառնար «3-1-2» կամ «3-1-1-1» բանաձևը: Նման տարբերակումը պայմանավորված էր այն հանգամանքով, որ Վրաստանը, Ուկրաինան և Մոլդովան (3)՝ որպես ԵՄ Ասոցացման համաձայնագիրը ստորագրած երկրներ, գտնվում են ԵՄ հետ ինտեգրացիոն այլ մակարդակի վրա: Հայաստանին (1), որն ավարտել էր ԵՄ հետ բանակցությունները և ըստ եվրոպական կողմի՝ պատրաստ էր Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրմանը, պետք է դիտարկել առանձին: ԱլԳ մյուս երկրները` Բելառուսը և Ադրբեջանը (որոշ փորձագետներ այս երկու երկրները դիտարկում են միասին, ոմանք՝ առանձին) գտնվում են այլ իրավիճակում: Մի կողմից այդ երկրներում ժողովրդավարական բարեփոխումների դանդաղ և ոչ այդքան արդյունավետ ընթացքը, մյուս կողմից՝ այն հանգամանքը, որ նրանց ԵՄ կողմից չի ներկայացվել Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման առաջարկ, անտրամաբանական է դարձնում Ադրբեջանին և Բելառուսին ԱլԳ մյուս երկրների հետ միևնույն պահանջները և չափորոշիչներն առաջադրելը: Հաշվի առնելով վերոնշյալ հանգամանքները՝ պաշտոնական Բրյուսելում ձևավորվեց նոր մոտեցման անհրաժեշտության գիտակցումը, և Ռիգայի գագաթաժողովը կոչված էր դառնալ տարբերակված մոտեցման սկզբունքի ներմուծման  և ամրագրման հիմնական հանգրվանը:

Նման քայլի հաջողության հիմնական ցուցիչը թերևս գագաթաժողովի արդյունքում ընդունված հիմնական փաստաթուղթն է, որտեղ արձանագրված է ինչպես գործընկեր երկրների գրանցած առաջընթացն, այնպես էլ հետագա անելիքները: Օբյեկտիվության համար պետք է նշել, որ Ռիգայի գագաթաժողովի համատեղ հայտարարությունն, ի տարբերություն երկու տարի առաջ տեղի ունեցած Վիլնյուսի գագաթաժողովին ընդունված նմանատիպ հայտարարության, իր մեջ որոշակիորեն ամփոփում է տվյալ սկզբունքը: Այնուամենայնիվ, հատկանշական է այն հանգամանքը, որ տարբերակված մոտեցումը դեռևս լիովին չի հասցրել արմատավորվել: Նույն հայտարարությունում դեռևս հանդիպում ենք (հավանաբար իներցիայի ուժով) որոշակի ընդհանրականության, ավելի կոնկրետ՝ «3-1-2» պայմանական բանաձևից շեղումների: Փաստաթղթի որոշ հատվածներում բաժանումն արված է Ասոցացման համաձայնագիրը ստորագրած և չստորագրած երկրների բաժանման սկզբունքով, իսկ որոշ դեպքերում՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի նկատմամբ հավասարակշռված քաղաքականություն կիրառելու ակնկալիքով երկու երկրները դիտարկվում են մեկ կարգավիճակում, ինչն անընդունելի է պարզ պատճառով. Հայաստանը և Ադրբեջանն ժողովրդավարության ոլորտում և ԵՄ հետ ինտեգրման գործընթացում արձանագրած առաջընթացի մակարդակով բավական տարբեր են և ընդհանրական մոտեցման կիրառումը տվյալ պարագայում օբյեկտիվ չէ:

Չնայած նմանատիպ թերացումներին՝ գործընկեր երկրների նկատմամբ տարբերակված քաղաքականության սկզբունքի ամրագրումն արդեն իսկ մեծ կարևորություն ունի և հիմք է տալիս ենթադրելու, որ անաչառ պայմանների դեպքում մոտ ապագայում հստակ կուրվագծվեն գործընկեր երկրների իրական եվրոպական մղումները, ինչն էլ հիմք կծառայի ԵՄ կողմից տարաբնույթ օժանդակության տրամադրման և համագործակցության խորացման համար: