Թուրքական լիրայի անկումն ուղիղ համեմատական է անորոշության բարձրացմանն այդ երկրում

• 09.06.2015, 13:59
•  Տարածաշրջան,  Աշխարհ

Երեկվանից համաշխարհային ու ազգային լրահոսում բավական կայուն տեղ է զբաղեցրել լիրայի աննախադեպ անկումը: Ստամբուլի ֆոնդային բորսայի աշխատանքների մեկնարկի առաջին րոպեներին ազգային տարադրամի` լիրայի փոխարժեքն ամերիկյան դոլարի հանդեպ ռեկորդային անկում է արձանագրել` մոտ 5 տոկոսով:

Պետք է նշել, որ լիրայի անկումը գրանցվել է դեռևս մինչ ընտրությունները: Փորձագետների գնահատականները պայմանավորում են դա երկրում տեղի ունեցած ընտրություններով, որոնք աննախադեպ էին թե’ ամողջ քարոզարշավի ընթացքում տեղի ունեցած միջադեպերով, թե’ գրանցած արդյունքներով: Հայտնի է, որ իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունն (ԱԶԿ) այս ընտրություններով չկարողացավ պահպանել 13 տարի շարունակ ունեցած խորհրդարանական մեծամասնությունը:

Բնական է, որ երկրի քաղաքական դաշտի այդ տեսակ փոփոխությունը պիտի ունենար իր հետևանքները, մասնավորապես՝ նպաստեր անորոշության մթոնոլորտի ձևավորմանը: Իսկ անորոշությունը տնտեսվարման թիվ մեկ թշնամիներից մեկն է: Անորոշության, առաջացած ռիսկի, կտրուկ փոփոխությունների հետևանքների առաջին կրողն է լինում ազգային արժույթի փոխարժեքը` որպես ամենազգայուն ոլորտի`ֆինանսական սպեկուլյացիաների դաշտի արձագանքի արգասիք:

Ակնհայտ է, որ Թուրքիայում մինչև իսկ ընտրություններն արդեն նկատելի էին վերոնշյալ բացասական երևույթները: Իսկ բուն ընտրությունների արդյունքներից հետո, երբ արդեն հայտնի դարձավ , որ իշխանություն-ընդդիմություն կոալիցիոն կառավարում, կարծես թե, չի ձևավորվում, և հավանականությունը մեծ է նոր ընտրությունների անցկացման, լիրան գրանցեց հենց այն ռեկորդային անկումը դոլարի նկատմամբ, որի մասին էլ երեկվանից խոսում են բացառապես բոլորը:

Իսկ ինչո՞վ է պայմանավորված քաղաքական դաշտի անկայության բացասական ազդեցությունը փոխարժեքի վրա: Իրականում այս գլոբալ հարցին հնարավորինս հակիրճ պատասխանն ամփոփվում է բիզնես-սուբյեկտների, և առավելապես` օտարեկրյա կապիտալով աշխատող սուբյեկտների վստահության մեջ: Երբ բիզնես –սուբյեկտն իր կապիտալը ներդնում է այնպիսի տնտեսական միջավայրում, որտեղ հստակ են նորմերն ու իրավական ակտերը, տնտեսավարման այսպես ասած խաղի կաննոները, այլ հարց է, բայց երբ առաջանում է այդ միջավայրի ամբողջական փոփոխություն, առաջանում է վստահության անկում այդ տնտեսության նկատմամբ, գործարնքերի սառեցում մինչև իրավիճակի կայունացումը: Ակնհայտ է, որ Խորհրդարանում 13 տարի շարունակ իշխող կուսակցության մեծամասնությունն այլևս մեծամասնություն չէ, հավանականությունը մեծ է, որ այդ երկրում կփոխվեն խաղի կանոնները, այդ թվում և բիզնեսի: Այստեղից էլ լիրայի անկման հիմնական պատճառը:

Պետք է նշել, որ լիրայի այս տեսակ կտրուկ անկումը կարճաժամկետ բնույթի փոփոխություն է: Երկրի ԿԲ կկատարի անհարժեշտ միջամտությունը թուրքական արժույթի դիրքի ամրապնդման համար: Բայց և սխալ չի լինի նշել, որ այդ կայունացումը ևս կլինի կարճաժամկետ: Դրան կհետևի լիրայի արդեն ավելի կայուն ու դանդաղ անկում: Սա արդեն երկարաժամկետ էֆեկտն է, որը պայմանավորված կլինի սպասվելիք փոփոխություններով, որոնք անխուսափելի են՝ հաշվի առնելով նոր ձևավորված քաղաքական կառուցվածքը, ինչպես նաև Թուրքիայի` համաշխարհային հանրությունում «վաստակած»  անվստահության մակարդակով, որն օրեցօր աճում է `ի դեմս այս կամ այն երկրից իր դեսպանների հետ կանչումով, ու պաշտոնական դիրքերից հնչած քննադատություններով: