Շրջադարձ Թրամփի մերձավորարևելյան քաղաքականությունում. ԱՄՆ-ի շահերը փոխվե՞լ են

• 13.02.2017, 22:59
•  Ամերիկա,  Մերձավոր Արևելք,  Աշխարհ,  Վերլուծություն

Byron Smith /riafan.ru

Մերձավոր Արևելքն ավանդաբար հանդիսանում է ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականության առանցքային ուղղություններից, և այս առումով հանրապետական Դոնալդ Թրամփի վարչակազմի քաղաքականությունը բացառություն չի լինի: Սակայն, ինչպես երևում է Թրամփի նախընտրական հայտարարություններից, ինչպես նաև նախագահի պաշտոնում նրա ձեռնարկած քայլերից, ամերիկյան գործող վարչակազմի մերձավորարևելյան քաղաքականությունը միանգամայն տարբերվելու է իր նախորդի՝ Բարաք Օբամայի քաղաքականությունից:

Թրամփի վարչակազմն իր պարտականություններին անցնելու առաջին իսկ օրից քայլեր է ձեռնարկում բարելավելու Մերձավոր Արևելքում ԱՄՆ-ի ավանդական դաշնակիցների՝ Իսրայելի, Թուրքիայի, Սաուդյան Արաբիայի հետ հարաբերությունները, որոնք Օբամայի նախագահության օրոք բավականին անկում էին գրանցել:

Հիշեցնենք, որ Իսրայելում մեծ դժգոհություն էր առաջացրել Իրանի հետ Օբամայի վարչակազմի կնքած միջուկային համաձայնագիրը, ինչպես նաև ՄԱԿ-ում հակաիսրայելական բանաձևի ընդունումը: Նշենք, որ չնայած նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ, ինչպես նաև ընտրվելուց հետո, Թրամփը բազմիցս հայտարարել է, որ պատրաստ է Երուսաղեմը ճանաչել Իսրայելի մայրաքաղաք և քննադատել է պաղեստինյան տարածքներում հրեական բնակավայրերի կառուցումը արգելող ՄԱԿ-ի ԱԽ բանաձևին Օբամայի վարչակազմի օժանդակությունը, Թրամփի վարչակազմը այս ուղղությամբ ռադիկալ քայլեր չի պատրաստվում անել, ինչի մասին վկայում է Սպիտակ տան կասկածը հրեական բնակավայրերի կառուցումը շարունակելու նպատակահարմարության վերաբերյալ: Վերլուծաբանները կարծում էին, որ մերձավորարևելյան կարգավորմամբ զբաղվելն իր փեսային հանձնարարելով Թրամփը լուրջ քայլեր է պատրաստվում անել այս ուղղությամբ, սակայն Վաշինգտոնն, ըստ էության, հակված է որոշակի ժամանակահատվածով սառեցնել այս խնդիրը, քանի որ տարածաշրջանային լարվածության պայմաններում ցանկացած քայլ կարող է պայթյունավտանգ լինել:

Իսրայելի հետ հարաբերությունների վերականգնման հարցում Թրամփը շեշտը դնում է Իրանի նկատմամբ քաղաքականության խստացման վրա: Այսպես, Թրամփի կողմից Իրանի նկատմամբ նոր պատժամիջոցների սահմանումը բալիստիկ հրթիռներ փորձարկելու համար (նշենք, որ ՄԱԿ-ի ԱԽ բանաձևերը դա չեն արգելում) միանգամայն ողջունելի էր Թել-Ավիվի համար:

Իրանի նկատմամբ Վաշինգտոնի քաղաքականության խստացումն ողջունելի է նաև Պարսից ծոցի արաբական միապետությունների, և մասնավորապես՝ Սաուդյան Արաբիայի համար: Օբամայի օրոք երկու երկրների հարաբերություններում ևս բացասական միտում էր նկատվում, ինչը Թրամփի վարչակազմը փորձում է շտկել: Պարսից ծոցի միապետություններին «սիրաշահելու» համար Վաշինգտոնն արդեն համաձայնություն է տվել Սաուդյան Արաբիային և Բահրեյնին ամերիկյան զենքի նոր խմբաքանակի վաճառքի վերաբերյալ, ինչն Օբամայի օրոք մի քանի անգամ մերժվել էր: Բացի այդ, ամերիկյան նոր վարչակազմն աջակցություն է հայտնում Եմենում Սաուդյան Արաբիայի քաղաքականությանը:

Թուրքիայի հետ հարաբերությունները Վաշինգտոնը փորձում է վերականգնել սիրիական հակամարտության հարցում որոշակի զիջումներով: Մասնավորապես, Թրամփը հայտարարել է Սիրիայում անվտանգության գոտիներ ստեղծելու մտադրության  մասին: Այս մասին Անկարան խոսում էր դեռ հակամարտության սկզբում, սակայն Վաշինգտոնում թուրքական այս նախաձեռնությունն աջակցություն չէր ստանում:

Ամեն դեպքում Թրամփի «նախագծած» սիրիական քաղաքականությունը Թուրքիայի համար որոշակի վտանգներ է պարունակում: Մասնավորապես, Թրամփն արդեն հասկացնել է տվել, որ Սիրիայում համագործակցելու են քրդական ուժերի հետ: Փաստորեն, ԱՄՆ-ը հրաժարվում է Թուրքիայի հովանավորության տակ գտնվող չափավոր իսլամիստական ընդդիմության հետ համագործակցությունից և ավելի է ամրապնդում Թուրքիայի ներկայիս թիվ մեկ թշնամու՝ քրդերի հետ համագործակցությունը: Դրա արդյունքը կարող է լինել Սիրիայում քրդական ինքնավորության ստեղծումը, ինչը բնավ ցանկալի չէ Անկարայի համար: Սակայն, Սիրիայում քրդական ինքնավորության ստեղծումը կարևոր է Թրամփի վարչակազմի համար այնքանով, որ սիրիական նավթի նկատմամբ վերահսկողությունը կգտնվի ԱՄՆ ձեռքում և թույլ չի տրվի Իրանի դիրքերը տարածաշրջանում ուժեղացնող նավթատարի կառուցումը Սիրիայի հյուսիսում:

Նշենք, որ Սիրիայի դաշնայնացումը նախատեսում է նաև Ռուսաստանի ներկայացրած Սիրիայի սահմանադրության նախագիծը: Իսկ հաշվի առնելով, որ Թրամփը Մերձավոր Արևելքում պատրաստվում է պայքարել միայն ահաբեկիչների և մասնավորապես «Իսլամական պետության» դեմ, ինչպես նաև մտադիր է Սիրիայում աշխատել աշխարհիկ իշխանությունների հետ և այդ երկրի դեմոկրատացում իրեն բնավ չի հետաքրքրում, ԱՄՆ-ն դիրքորոշումը աստիճանաբար մոտենում է Ռուսաստանի դիրքորոշմանը, ինչը հակամարտության կարգավորման հարցում որոշակի առաջընթացի հույս է ներշնչում;

Սակայն, ակնկալել, որ Թրամփի օրոք մերձավորարելյան տարածաշրջանում իրավիճակն էականորեն կկայունանա, իրատեսական չէ: Իրականում Թրամփը հրաժարվում է այդ երկրների վարչակարգերի դեմ պայքարից, սակայն չի հրաժարվում այդտեղ ամերիկյան շահերի պաշտպանությունից…