Թուրքիա-Շվեդիա. ո՞վ է տանում առճակատման

• 23.01.2023, 17:58
• Հասմիկ Վարդանյան
•  Եվրոպա,  Տարածաշրջան,  Աշխարհ

Թուրքիայի և Շվեցիայի միջև հարաբերությունները կրկին լարվել են: Պատճառը հանգստյան օրերին Շվեդիայի մայրաքաղաքում տեղի ունեցած հակաթուրքական ակցիաներն են: Մասնավորապես, շվեդ ընդդիմադիր, աջ ծայրահեղական քաղաքական գործիչ Ռասմուս Պալունդանն իր աջակիցների հետ միասին Ստոկհոլմաում թուրքական դեսպանության մոտակայքնում այրել է Ղուրանը և ցուցադրել Մուհամեդ մարգարեի ծաղրանկարը՝ քննադատելով Թուրքիայի նախագահի քաղաքականությունը:

Եվ չնայած Պալունդանը հայտնի է իր ծայրահեղական հայացքերով ևառաջին անգամ չէ, որ Ղուրան է այրում, իսկ Շվեդիայի ԱԳ նախարարը միջադեպի կապակցությամբ հայտարարել է, որ ինքը և շվեդական կառավարությունը  չեն աջակցում ակցիայի ժամանակ արտահայտված մտքերը, թուրքական կողմը շատ սուր է արձագանքել: Թուրքիայի ԱԳՆ է կանչվել երկրում Շվեդիայի դեսպանը, իսկ պաշտպանության նախարարը չեղարկել է այս շաբաթ իր շվեդ գործընկերոջ հետ նախատեսված հանդիպումը: Անկարայի կարծիքով՝ Ստոկհոլմը բավարար քայլեր չի ձեռնարկում նման ակցիաները կանխելու համար:

Սակայն պետք է նկատել, որ խնդիրն այստեղ Շվեդիայում իսլամաֆոբիայի նման դրևսորումը չէ: Թուրք-շվեդական հարաբերություններում լարվածության գլխավոր պատճառը Թուրքիայում ահաբեկչական համարվող Քրդստանի աշխատավորական կուսակցության անդամներին, կողմնակիցներին Շվեդիայի կողմից ապաստան տրամադրելն է: Թուրքական կողմը բավականին երկար պայքարում է դրա դեմ՝ առանց շոշափելի արդյունքների:

Ուկրաինայում հակամարտության ֆոնին Շվեդիայի և Ֆինլանդիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին անդամակցության հայտ ներկայացնելը Թուրքիայի համար ստեղծել էր լավ հնարավորություն այդ հարցում արագ հաջողություն գրանցելու համար. Անկարան, ի թիվս այլ պահանջների, սկանդինավյան այս երկրների՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու հայտնի նկատմամբ վետո չկիրառելու համար պահանջում է արտահանձնել Քրդստանի աշխատավորական կուսակցության, ինչպես նաև 2016 թվականին Թուրքիայում ռազմական հեղաշրջման փորձ կազմակերպելու մեջ մեղադրվող մոտ 130 անձի:

Շվեդիայում հապաղում են կատարել Անկարայի այս պահանջը: Ավելին, ի տարբերություն Ֆինլանդիայի, Շվեդիայում քրդամետ ուժերը պարբերաբար հակաթուրքական բողոքի ակցիաներ, երթեր են կազմակերպում: Թուրքական իշխանությունները հատկապես հիմա դա բավականին սուր են ընդունում: էրդողանին մայիսի 14-ին նշանակված ընտրությունների նախաշեմին ոչ միայն չի հաջողվում Շվեդիայի հետ տարիներ ձգվող տարաձայնություններում հաջողություններ գրանցել՝ դրանով բարձրացնել հանրության շրջանում իր վարկանիշը, այլև այդ երկրում հակաթուրքական և քրդամետ բավականին հնչեղ ակցիաներ են տեղի ունենում: Այս հարցում Շվեդիայի դեմ էրդողանի միակ հաղթաթուղթը ՆԱՏՕ-ի անդամացությանը վետո կիրառելն է: Հաղթաթուղթ, որը կիրառելու համար պետք է դիմակայել այդ թվում նաև Միացյալ Նահանգների կողմից կիրառվող ճնշումներին: Վաշինգտոնում շատ հստակ ընդգծել է՝ Շվեդիայի և Ֆինլանդիայի անդամակցության միջոցով ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման կարևորությունն իրենց համար, ուստի մի կողմից Շվեդիայի և Ֆինլանդիայի, մյուս կողմից Թուրքիայի միջև առկա տարաձայնությունները հարթելու և ՆԱՏՕ-ն ընդլայնելու համար կիրառում են ինչպես կառուցողական գործիքակազմ՝ նպաստելով, որ կողմերը խնդիրները հաղթահարեն երկխոսության միջոցով, այնպես էլ ապակառուցողական՝ Թուրքիային սպառնալով տարաբնույթ լծակների կիրառմամբ՝ ինչպես, օրինակ, Անկարայի համար անչափ կարևոր F-16-ի գործարքի չկայացմամբ:

Արդյունքում, Շվեդիայում տեղի ունեցող հակաթուրքական ակցիաներին, հատկապես նման հնչեղություն ունեցող ակցիաներին, Անկարան ընտրությունների նախաշեմին մի կողմից չի կարող կոշտ արձագանք չտալ, մյուս կողմից Շվեդիայի անդամակցության հարցում վետո կիրառելը իր համար հղի է լուրջ հետևանքներով, որոնք էականորեն կհարվածեն Էրդողանի հեղինակությանը: Իրավիճակը չսրելու համար թերևս արդյունավետ միջոց է Շվեդիայում քրդամետ ուժերի կողմից ակցիաներիբ գոնե ժամանակավոր դադարեցմանը հասնելը, սակայն Շվեդիայի որոշ քաղաքական ուժեր դեմ են երկրի՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցությանը և ենթադրվում է, որ առաջիկայում քրդական ուժերի հետ միասին փորձելու են ամեն կերպ լարել թուրք-շվեդական հարաբերությունները՝ Թուրքիայի վետոյի միջոցով կառույցին անդամակցությունը վիժեցնելու համար: