Հայաստանը կանգնած է «Հյուսիս-Հարավ» նախագծից իզոլացման ռիսկի առաջ

Ռուսաստանն ու Իրանը նախատեսում են առաջիկա երեք ամիսների ընթացքում ավարտել Ռեշտ-Աստարա երկաթգծի ֆինանսավորման, նախագծման և իրականացման աշխատանքները: Այդ մասին օրերս հայտնեց Իրանի տրանսպորտի փոխնախարարը՝ ներկայացնելով ռուսական կողմի հետ տեսակոնֆերանսի արդյունքները:
Հիշեցնենք, որ Ռեշտ-Աստարա երկաթգիծը «Հյուսիս- Հարավ» տրանսպորտային միջանցքի մաս կազմող մուլտիմոդալ երթուղու մի հատվածն է՝ Իրանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի երկաթուղիները կապող օղակ։
Հյուսիս- հարավ տրանսպորտային միջանցքի համար սա կարևոր հանգույցներից մեկն է: Խոսքը վերաբերում է 7200 կմ երկարություն նախատեսող միջանցքին, որը նախատեսված է ապահովել Իրանի միջոցով Բալթյան երկրների և Հնդկաստանի միջև առկա տրանսպորտային կապը:
«Հյուսիս-Հարավ» տրանսպորտային միջանցքի վերաբերյալ միջկառավարական համաձայնագիրը ստորագրվել է 2000թ.-ին Սանկտ-Պետերբուրգում ՌԴ, Իրանի և Հնդկաստանի կողմից:
2001թ. համաձայնագիրը վավերացվել է Հնդկաստանի և Իրանի կողմից, 2002թ.-ին՝ ՌԴ-ի: Հետագայում համաձայնագրին միացել են ՀՀ-ն, Ադրբեջանը, Բելառուսը, Ղազախստանը, Սիրիան և Օմանը:
«Հյուսիս-Հարավ» տրանսպորտային միջանցքը նախատեսում է բեռնափոխադրումների մի քանի երթուղի ինտերմոդալ մեթոդով: Դրանցից նշանակալի ուղղություններից մեկը հարավային ուղղությունն է. Աստրախան-Մախաչկալա-Սամուր, ապա Ադրբեջանի տարածքով ելք դեպի Իրան, Աստարա սահմանային կայարան: Իրանի տարածքով բեռնափոխադրումները նախատեսվում է իրականացնել Աստարա-Ռեշտ-Կազվին երկաթգծով։ Հարավային ուղղության շրջանակներում դիտարկվում է նաև ելք դեպի Իրան Ադրբեջանի և Հայաստանի տարածքով Ջուլֆա սահմանային կայարանով:
Տրանսպորտային միջանցքի Հայաստանի հատվածը նախատեսվում է երկրի հարավային սահմանի հատում Ադրբեջանի հետ, ինչը քաղաքական իրադրություններից ելնելով, լավատեսություն ներշնչող սցենար չէ[1]:
Վերադառնալով Ռեշտ- Աստարա երկաթգծի նախագծին՝ նշենք, որ Իրանը միացել է դեռևս 2005թ.-ին, սակայն շինարարական գործընթացները մեկնարկել են 2018թ.-ին:
Պետք է նշել սակայն, որ անգամ 2018թ.-ից հետո իրանական կողմից նախագծի ուղղությամբ աշխատանքների կատարման տեսանկյունից նկատվում էին վերապահումներ: Դրանք նախ պայմանավորված էին պատժամիջոցների գործոնով, որից նաև բխում էին սեփական տարածքում երկաթգծի շինարարության համար ֆինանսավորման խնդիրները: Մյուս կողմից Իրանի համար դեպի արտաքին աշխարհ ելքի ավելի վստահելի ուղիներ դիտարկվել են Հայաստանով անցնող երթուղիները: Այսինք գերակայել են քաղաքական շահերը:
Պատահական չէ, որ 44-օրյա պատերազմից հետո հատկապես Հնդկաստանն ու Իրանը հանդես եկան նոր երթուղու ակտիվ նախաձեռնությամբ:
Խոսքը Պարսից ծոց-Սև ծով երթուղու մասին է՝ Հնդկաստանից իրանական Չաբահար նավահանգիստ, այնուհետև՝ Հայաստան, Վրաստան և Սև ծով: Չաբահարն, ունենալով ռազմավարական նշանակություն Ասիայից դեպի Եվրոպա բեռնափոխադրումների իրականացման համար, և՛ Իրանի, և՛ Հնդկաստանի համար ունի, առաջին հերթին, քաղաքական նշանակություն: Այն նախ այլընտրանք է ամերիկյան կողմի նախաձեռնության՝ Ուզբեկստան-Աֆղանստան-Պակիստան երթուղուն, որը շրջանցում է Իրանն ու Հնդկաստանը: Դա հնարավորություն կտա ապրանքների տարանցումն իրականացնել Հնդկաստանից՝ Իրանի, Աֆղանստանի ու Կենտրոնական Ասիայի երկրներով՝ շրջանցելով Պակիստանը: Դժվար է ասել, որ կողմերի հետաքրքրությունը նվազել է այս նախագծի նկատմամբ, առնվազն հայտարարությունների մակարդակում այն պահպանվում է, սակայն մյուս կողմից գործընթացները շատ արագ են ընթանում Ռեշտ –Աստարա նախագծի շուրջ, ինչը իրական ռիսկեր է պարունակում Հայաստանի համար «Հյուսիս-հարավ» նախագծի շրջանակներում գործընթացին ինտեգրման համատեքստում:
Իրան- Ադրբեջան- ՌԴ տրանսպորտային միջանցքի շուրջ ներկայիս ակտիվ գործընթացները կանխատեսելի էին և պայմանավորված մի քանի հանգամանքներով:
Առաջին հերթին, անշուշտ, ռուս-ուկրաինական զարգացումները բազմապատկել են ՌԴ–ի համար այլընտրանքային երթուղիների և շուկաների ընդլայնման անհրաժեշտությունը:
Մյուս կողմից Արցախյան 44-օրյա պատերազմն ու տարածաշրջանային վերաձևումները, որոնցում Ադրբեջանն ստանձնել է ուրույն դերակատարում. Իրանի համար կա պրոցեսներից դուրս չմնալու անհրաժեշտություն:
Հատկանշական է, որ 2021թ.-ին Իրանի նախկին ԱԳ նախարարը բարձրաձայնեց Իրան-Նախիջևան- Հայաստան երկաթգծի հաղորդակցության մասին, որը պետք է անցնի Թեհրան-Ջուլֆա- Երասխ երթուղով, Վրաստանով դուրս գա Սև ծով[2]: Սա Իրան-Ադրբեջան- ՌԴ տրանսպորտային իջանցքի համար լուրջ այլընտարքային ուղի է, այդ թվում՝ Իրանի համար հաշվի առնելով քաղաքական շահը: Ի դեմս Ադրբեջանի, Իրանը տեսնում է սպառնալիք Թուրքիայի և Իսրայելի կողմից, ուստի պատահական չէ թուրք-ադրբեջանական խոսույթով «Զանգեզուրի միջանցքի» նկատմամբ պաշտոնական Թեհրանի անբարյացկամ վերաբերմունքը:
Բայց այսօր Ադրբեջանի տարածքով երթուղու գործընթացի արագացման գործում առկա է նաև ռուսական գործոնը: Ըստ էության, և՛ Իրան-Հայաստան, և՛ Աստարա-Ռեշտ-Կազվին երկաթգծերը ՌԴ համար գրավիչ նախագծեր են՝ Հարավային Կովկասի տարանցիկ հնարավորություններով Իրանի և ՌԴ-ի միջև ուղիղ կապի ապահովման տեսանկյունից: Աստարա-Ռեշտ-Կազվին երկաթուղու կառուցման համար նախատեսվող ներդրումները կազմում են 200 մլն դոլար, մինչդեռ Իրան-Հայաստան երկաթգծի նախագծի համար՝ 3 մլրդ դոլար: Պատճառն առաջինի դեպքում ենթակառուցվածքի մեծ մասի առկայությունն է, մյուսի պարագայում՝ զրոյից կառուցելու անհրաժեշտությունը: Բայց դժվար է Ադրբեջանի տարածքով երթուղու գործարկման անհրաժեշտության խնդիրը ՌԴ-ի համար դիտարկել միայն ֆինանսական բաղադրիչում: Հարավային Կովկասում ազդեցության համար այսօր Արևմուտք-ՌԴ այլևս անթաքույց մրցակցություն կա, ինչը, մի կողմից ՌԴ-ի մոտ առաջացրել է տարածաշրջանային ազդեցության լծակները գործարկելու անհրաժեշտություն: Պատահական չէ, որ Ռեշտ-Աստարա նախագծի շուրջ կողմերի համաձայնության մասին հայտնի դարձավ Լավրովի՝ Բաքու կատարած այցից հետո, որից հետո Իրան-ՌԴ երկաթգծի շուրջ քննարկումներն ակտիվացան:
Մյուս կողմից Հայաստանի իշխանությունների վարած արտաքին քաղաքականությունը գործում է տարածաշրջանում ռուսական դերակատարության թուլացմանն ի նպաստ, ինչից ազդակներ քաղում են տարածաշրջանային ենթակառուցվածքների նախագծերի շահագրգիռ բոլոր կողմերն, այդ թվում՝ և՛ Իրանը, և՛ ՌԴ-ն և նաև՝ Ադրբեջանը:
Արդյունքում մինչ ՌԴ և Իրանը երկխոսում են Ռեշտ- Աստարա տրանսպորտային նախագծի ֆինանսավորման շուրջ, Հայաստանը կարող է պարզապես իզոլացվել տարածաշրջանային խոշոր ենթակառուցվածքային նախագծերից, կամ առնվազն հետաձգել դրանցից մեզ համար շահավետների գործարկման հնարավորությունները:
այլ նյութեր այս թեմայով
- Իրանը եւ Ռուսաստանը շահագրգռված են, որպեսզի Թեհրանը տնտեսական հաբ դառնա. Խանդուզի «Չնայած Միացյալ Նահանգները հետաքրքրված չէ այն բանով, որ Իրանը դառնա ռազմավարական տնտեսական հաբ, Իրանը և Ռուսաստանն...
- Իրանի փոխարտգործնախարարը երկօրյա աշխատանքային այցով ժամանելու է Երևան Նոր տարվա մեկնարկից մի քանի ժամ անց դիվանագիտական համակարգի աշխատանքը կենտրոնանում է հարևանության քաղաքականության...
- Ավստրալիան նոր պատժամիջոցներ է սահմանել Իրանի նկատմամբ «Ավստրալիան լրացուցիչ պատժամիջոցներ է սահմանում Իրանի քաղաքացիների և մեկ կազմակերպության նկատմամբ, որոնք մասնակցում...
- Հարևան երկրների միջև դրական փոխգործակցությունը հիմքեր կստեղծի տարածաշրջանում խաղաղության հաստատման. Աբդոլլահյանը՝ Չավուշօղլուին Այդ որոշումը կնպաստի իսլամական աշխարհի դիրքերի ամրապնդմանը և իսլամական երկրների միջև համագործակցության միջոցով...
- Չինաստանը, Ռուսաստանը և Իրանը մարտի 15-19-ը ծովային զորավարժություններ կանցկացնեն Օմանի ծոցում «Մարտի 15-ից մինչև 19-ը Չինաստանի, Իրանի, Ռուսաստանի և այլ պետությունների ռազմածովային ուժերն Օմանի ծոցում կանցկացնեն...
-
11:23
Երկու ռուս զինծառայող թեթև վնասվածքներով դիմել են Գորիսի ԲԿ. Սյունիքի մարզպետարան
-
11:21
Վերսալում կկայանա «Հայոց ոգին» հոգևոր երաժշտության համերգ՝ նվիրված Հայոց ցեղասպանության 108-րդ տարելիցին
-
11:02
Հենակետ մեքենայով սնունդ տեղափոխելիս մոլորված զինծառայողը հայտնաբերվել է․ ՊՆ
-
10:56
Գեթսեմանիի Սուրբ Աստվածածին տաճարը հարձակման է ենթարկվել․ Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարքարանը դատապարտել է հարձակումը
-
10:40
Իսրայելի զինված ուժերը հրթիռակոծել են Հալեպի օդանավակայանը
-
10:16
Ադրբեջանն արգելափակել է Հայաստանից դեպի Արցախ գազամատակարարումը
-
10:00
ՀՀ տարածքում կան փակ ավտոճանապարհներ
-
01:06
Վերսալի պալատի արքայական մատուռում տեղի կունենա համերգ՝ նվիրված Հայոց ցեղասպանության 108-րդ տարելիցին
-
00:11
Չինաստանի ծրագիրը կարող է ընդունվել որպես հակամարտության լուծման հիմք. Պուտին
-
23:36
Ռուսաստանը պիտի վերադարձնի Կ. Պոլիսը. Սեմյոն Բաղդասարով
-
23:15
Զելենսկին Չինաստանից պատասխան չի ստացել Կիևի՝ «խաղաղության ծրագրին» միանալու առաջարկին
-
23:00
Աֆղանստանում 6,8 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել
-
22:02
Ադրբեջանը հերքում է հայ զինվորականի գերեվարման մասին տեղեկատվությունը
-
21:46
Մոսկվան կարձագանքի, քանի որ Արևմուտքը սկսում է միջուկային բաղադրիչով զենք կիրառել. Պուտին
-
21:19
Կայուն խաղաղության հասնելու միակ միջոցն ուղիղ բանակցություններն են. Բլինքեն
-
20:49
Վահագն Խաչատուրյանն ընդունել է «Հայաստան» հիմնադրամի Նիդերլանդների տեղական մարմնի ատենապետ Հարություն Սիմոնյանին
-
20:07
ՔՊ-ի ՄԻՊ թեկնածուն Անահիտ Մանասյանն է
-
20:01
Վարչապետն ընդունել է Գերմանիա-Հարավային Կովկաս պատգամավորական պատվիրակությանը
-
19:22
Ադրբեջանը վարում է Արցախի ժողովրդի ինքորոշման իրավունքն ուժի միջոցով ճնշելու հետևողական քաղաքականություն․ Արցախի ԱԳՆ
-
18:04
Լաչինի միջանցքի ապօրինի արգելափակումը, ոստիկանության ծառայողների սպանությունը հրամայական են դարձնում ԼՂ միջազգային փաստահավաք առաքելության գործուղումը. ԱԳ նախարարի տեղակալ
օրվա
շաբաթվա
ամսվա
-
13:10
Ջիակոմո Լուիջի Չամիչյան` հայազգի քիմիկոս, ով դարձավ արևային էներգիայի գաղափարի մարգարեն
-
13:48
Անդամակցությունը Միջազգային քրեական դատարանին դրական կանդրադառնա Հայաստանի միջազգային վարկանիշի վրա․ Վ․Հակոբյան
-
10:42
Արագ, որակյալ և հասանելի. ժամանակակից աշխարհի գեղեցկության ինդուստրիայի գլխավոր թրենդն է. ոճաբան-վարսահարդար
-
20:03
Իսրայելը պատրա՞ստ է Իրանի դեմ պատերազմի
-
13:38
Կբացվի՞ արդյոք Լաչինի միջանցքը
-
12:35
Մոլդովայի շուրջ ՌԴ-Արևմուտք առճակատման խորացումը մեծացնում է ռիսկերը նաև Հարավային Կովկասի համար
-
18:08
Պետական պարտքն ավելացել է
-
11:49
Արցախ-Ադրբեջան երկխոսության ստորջրյա քարերը
-
18:20
Հայաստանը կանգնած է «Հյուսիս-Հարավ» նախագծից իզոլացման ռիսկի առաջ
-
19:27
Փաշինյան-Շոլց հանդիպման կարևոր ուղերձները
Խոնավություն՝ 54%
Քամի՝ 1,54 կմ/ժ