Թուրքիայի, Ռուսաստանի, Իրանի և Սիրիայի կառուցողական բանակցությունները. ի՞նչ է քննարկվել

• 27.04.2023, 13:05
• Հասմիկ Վարդանյան
•  Տարածաշրջան,  Մերձավոր Արևելք,  «Հայացք» վերլուծական կենտրոն,  Աշխարհ

farsnews.ir

Թուրքիայի և Սիրիայի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի շրջանակներում Մոսկվայում կայացել է Ռուսաստանի, Թուրքիայի, Սիրիայի և Իրանի պաշտպանության նախարարների և հետախուզությունների ղեկավարների հանդիպումը:

Առաջին նման հանդիպումը կայացել էր ամիսներ առաջ` 2022 թվականի դեկտեմբերին, սակայն առանց իրանական կողմի մասնակցության:

Հաղորդվում է, որ Մոսկվայում կայացած հանդիպման ժամանակ կողմերը քննարկել են Սիրիայում անվտանգության ամրապնդումը, թուրք-սիրիական հարաբերությունների կարգավորումը, ահաբեկչական խմբավորումների դեմ պայքարը, տնտեսական և առևտրային կապերի զարգացումը, որին նպաստելու է այդ թվում նաև Մ4 մայրուղու վերագործարկումը, ինչը ևս եղել է բանակցությունների առարկա: Միևնույն ժամանակ մասնակիցներն ընդգծել են իրենց հավատարմությունը  Սիրիայի տարածքային ամբողջականության պահպանմանը:

Ընդհանուր առմամբ, ինչպես նախորդ հանդիպումը, այս անգամ ևս կողմերը այն գնահատել են որպես կառուցողական: Սակայն կոնկրետ ինչ պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվել հանդիպման արդյունքներով , չի հաղորդվում:

Պաշտոնական Դամասկոսը թուրքական զորքերի ներկայությունն իր հյուսիսային շրջաններում համարում է անօրինական` պահանջելով Անկարայից վերջ դնել Սիրիայի տարածքի օկուպացիային: Բացի այդ, թուրք-սիրիական հարաբերությունների կարգավորման համար Դամասկոսը կարևորում է, որ Անկարան դադարեցնի, այսպես կոչված, սիրիական ընդդիմության հովանավորումը, ինչն Անկարան իրականացնում է սիրիական հակամարտության սկզբից ի վեր:

Սրանք թերևս այն նախապայմաններ են, որոնց կատարման դեպքում  Դամասկոսը պատրաստ կլինի վերականգնել հարաբերությունները Թուրքիայի հետ: Ու չնայած Էրդողանի համար շատ կարևոր էր, որ թուրք-սիրիական հարաբերությունների կարգավորումը տեղի ունենան հնարավորինս արագ` մինչև մայիսին կայանալիք համապետական ընտրությունները, սակայն մինչև ընտրություններ կողմերը դժվար թե կարողանան հասնել շոշափել արդյունքի:

Թուրքիայում մոտ չորս միլիոն սիրիացի փախստականների հարցի լուծումը նախընտրական առաջնային հարցերից է:

Էրդողանը տարիներ շարունակ այդ թվում նաև իր երկրում սիրիացի փախստականների ներկայութամբ էր փորձել արդարացնել Սիրիայի տարածքների օկուպացիան: Սակայն այսօր սոցիալ-տնտեսական լրջագույն խնդիրների ֆոնին թուրքական հասարակությունը սիրիացի փախստականների նկատմամբ բավականին վատ վերաբերմունք ունի` դիտարկելով վերջիններիս որպես լրջագույն բեռ երկրի համար: Ընդդիմությունը ևս կիսում է հանրային այս տրամադրությունները` այդ թվում նաև դրանով շահելով ընդրողների համակրանքը և իրական մրցակից դառնալով Էրդողանի համար: Ուստի, Էրդողանը ստիպված է  սիրիացի փախստականների և այլ հարցերում հաշվի առնել հանրային կարծիքը և տրվել հանրային ճնշումներին: Միևնույն ժամանակ այսօր Սիրիայում Թուրքիայի առաջնայնությունների փոփոխությունը կարող է վտանգավոր զարգացումների հանգեցնել՝ ընդ որում ոչ միայն Սիրիայում և ընդհանուր տարածաշրջանում թուրքական ազդեցության հնարավոր նվազման տեսանկյունից, այլ նաև անցամբ Էրդողանի համար` լուրջ հիասթափություն առաջացնելով վերջինիս ազգայնական ընտրածանգվածի մոտ: Նաև սրանով է պայմանավորված, որ թուրք-սիրիական հարաբերությունների կարգավորումը` անկախ կողմերի մոտ տեսանելի քաղաքական կամքից, չի կատարվում այն արագությամբ, ինչը որ նախատեսվում էր:

Շաբաթներ առաջ Մոսկվայում նախատեսվում էր Թուրքիայի, Ռուսաստանի, Սիրիայի և Իրանի ԱԳ նախարարների հանդիպումը, որը սակայն հետաձգվեց: Հաղորդվում էր, որ կողմերը չեն կարողացել համաձայնեցնել հանդիպման օրը: Սակայն տեխնիկական խնդիրներն իրականում թերևս երկրորդային են:

ԱԳ նախարարների մակարդակով հանդիպումը դիտվում է որպես նախապատաստող՝ երկրների ղեկավարների մակարդակով հանդիպմանը, որի ժամանակ կողմերը արդեն պետք է շոշափելի առաջընթաց արձանագրեն երկկողմ հարաբերություններում, իսկ ինչպես նշեցինք, Դամասկոսն առանց իր նախապայմանների բավարարման չի պատրաստվում հարաբերություններ կարգավորել: Անկհայտ է նաև, որ Դամասկոսի այս դիրքորոշումն աջակցություն է ստանում ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Իրանի մոտ:  Սիրիայի տարածքից թուրքական զորքերի հեռանալը և Թուրքիայի կողմից Սիրիայում, այսպես կոչված, զինված ընդդիմության ֆինանսավորման դադարեցումը թույլ կտա Մոսկվային իր վերահսկողության տակ վերցնել Իդլիբը, որի շուրջ Թուրքիայի և Ռուսաստանի միջև պարբերաբար լարվածությունն աճում է: Իրանում էլ հույս ունեն Թուրքական զորքերի հեռանալուց հետո մեծացնելու սեփական ազդեցությունը Սիրիայում:

Ընդ որում, կողմերը չեն կարող չգիտակցել, որ Թուրքիայի ընտրություններում Էրդողանի հաղթանակի պարագայում թուրք-սիրիական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը շատ ավելի բարդ է լինելու` քանի որ Էրդողանն ամեն ինչ անելու է, որ Դամասկոսի հետ հարաբերությունների կարգավորումը ոչ միայն չվնասի, այլև մեծացնի իր ազդեցությունը Սիրիայում: