Շրջափակման ընթացքում Արցախի Հանրապետության տնտեսությանը հասցվել է շուրջ 276 մլն ԱՄՆ դոլարի վնաս. ԱՀ կառավարություն

• 06.05.2023, 10:26
•  Տարածաշրջան,  Աշխարհ,  Հայաստան,  ԼՂՀ

Արցախի տեղեկատվական շտաբը տարածել է Արցախի Հանրապետության կառավարության տեղեկագիրը, որում ասվում է.

«1. Ստեփանակերտ-Շուշի ճանապարհահատվածում տեղի է ունեցել խաղաղ ակցիա՝ ադրբեջանական ապօրինի անցակետը հեռացնելու պահանջով

«Ոչ Արցախի Հանրապետության էթնիկ զտմանը» շարժման նախաձեռնող խմբի անդամները մայիսի 2-ին Ստեփանակերտից Շուշի տանող ճանապարհի սկզբնամասում անժամկետ խաղաղ ակցիա են սկսել՝ Արցախը Հայաստանին կապող միակ ճանապարհը բացելու և Լաչինի միջանցքից ադրբեջանական անցակետի անհապաղ հեռացման պահանջով:

Ակցիային, որի նպատակն է միջազգային հանրությանը ցույց տալ, որ Արցախում չեն հանդուրժում 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության կետերի խախտումները, մասնակցում են հիմնականում երիտասարդներ, ինչպես նաև քաղաքական տարբեր ուժերի ներկայացուցիչներ, քաղաքացիներ։
2. Արցախի առողջապահության համակարգը շարունակում է աշխատել գերծանրաբեռնված ռեժիմով՝ բախվելով լուրջ դժվարությունների հետ․ համակարգի պատասխանատուները ահազանգում են

Դեղորայքի և բուժսարքավորումների պակասի պատճառով պլանային վիրահատությունները մի քանի ամիս շարունակ դադարեցված էին մնում, ինչի հետևանքով բազմաթիվ հիվանդների մոտ առողջության վատթարացում և սուր դեպքերի աճ է գրանցվել։ Սրացումների թվի աճից խուսափելու համար վերջերս պլանային վիրահատությունները մասամբ վերսկսվել են։ Անհետաձգելի ցուցումներով երեխաների մի մասն արդեն վիրահատվել է «Արևիկ» մանկական բուժմիավորման բժիշկների կողմից։

Հանրապետական բժշկական կենտրոնում ամբուլատոր պոլիկլինիկական ծառայության մասնաշենքում գտնվող համակարգչային շերտագրման սարքը տեխնիկական պատճառներով այս պահին չի աշխատում։ Դրա փոխարեն երկու անգամ ծանրաբեռնված աշխատում է ստացիոնար մասնաշենքում տեղադրված միակ համակարգչային շերտագրման սարքը` ստացիոնար բուժառուների հետ մեկտեղ հետազոտելով նաև ամբուլատոր այցելուներին։ Արդյունքում, հետազոտման և ախտորոշման համար հիվանդները ստիպված են շաբաթներով սպասել իրենց հերթին։

Սթրեսային իրավիճակներն անդրադառնում են կանանց առողջության վրա։ Շրջափակման ընթացքում գրանցվել է վաղաժամ և բարդ ծննդաբերությունների աճ։ Ծնվել են խոր անհաս, լուրջ շնչական համախտանիշով նորածիններ, որոնց համար պահանջվում է հատուկ օժանդակ բուժում, իսկ դրա հնարավորությունն այս պահին Արցախի բուժհամակարգը չունի։

Շրջափակման պայմաններում առավել սուր է զգացվում նեղ մասնագետների պակասը։ Արդեն 5 ամիս շարունակ պետական բարեգործական ծրագրերի շրջանակներում Հայաստանից և արտերկրից մասնագետները չեն կարողանում ժամանել Արցախ՝ բնակչությանը համապատասխան բուժօգնություն ցուցաբերելու համար։

3. Մեկնարկել է Ադրբեջանի կողմից Արցախի Հանրապետության շրջափակման սոցիալ-տնտեսական հետևանքների մեղմացման 5-րդ միջոցառումը

Ինչպես տեղեկացնում են ԱՀ սոցիալական զարգացման և միգրացիայի նախարարությունից, միջոցառման շրջանակներում դրամական աջակցություն կցուցաբերվի այն քաղաքացիներին, ովքեր շրջափակման պատճառով զրկվել են աշխատանքից՝ ըստ կառավարության կողմից սահմանված չափանիշների։

4. Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը միջազգային առումով շարունակում է մնալ չլուծված, և սրա հետ պետք է հաշվի նստել․ ԱՀ նախագահ Արայիկ Հարությունյան

Արցախի նախագահն «Արմենպրես» լրատվական գործակալությանը տված հարցազրույցում անդրադարձել է Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքի ապօրինի արգելափակմանը, Ադրբեջանի նախագահի վերջին ագրեսիվ հայտարարություններին և Արցախի  ժողովրդին ուղղված սպառնալիքներին, ադրբեջանական կողմից հնչող հայտարարություններին, թե Լաչինի միջանցքը բացառապես հումանիտար բեռների տեղափոխման համար է։ Ստորև ներկայացնում ենք հարցազրույցի ժամանակ հնչեցված մի քանի թեզ․

Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը միջազգային առումով շարունակում է մնալ չլուծված, և սրա հետ պետք է հաշվի նստել։ Կարգավիճակի շուրջ որևէ համաձայնություն չկա նաև 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի Եռակողմ հայտարարությունում, ինչը նշանակում է, որ Լեռնային Ղարաբաղը շարունակում է ունենալ հակամարտային կամ վիճելի տարածքի միջազգային կարգավիճակ, բայց ոչ երբեք Ադրբեջանի մաս։ Ոչ ոք չպետք է մոռանա, որ հակամարտությունը ծագել է Արցախի կարգավիճակի շուրջ վեճի արդյունքում, ինչն էլ ի սկզբանե ճանաչվել է ողջ քաղաքակիրթ աշխարհի կողմից։ Միջազգային մակարդակով այդ կարգավիճակը դեռ որոշված չէ։

Ինքնորոշված Լեռնային Ղարաբաղը ոչ մի մասնակցություն չի ունեցել Ադրբեջանի Հանրապետության սահմանադրության ձևավորմանը։ Սակայն, նորաստեղծ Ադրբեջանական Հանրապետությունն անհիմն հավակնություներ է ներկայացրել Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ։

Ադրբեջանը շատ շուտ մոռացավ, որ պարտավորություն է ստանձնել երաշխավորելու միջազգայնորեն ճանաչված Լաչինի միջանցքով քաղաքացիների, փոխադրամիջոցների և բեռների երկու ուղղություններով տեղաշարժի անվտանգությունը։ Ադրբեջանը նաև փորձում է անտեսել այն փաստը, որ պատասխանատվություն է ստանձնել Արցախում զորքերի շփման գծի պահպանման համար։ Մեզ համար կարևոր այլ պայմանավորվածություններ նույնպես չեն կատարվել, այդ թվում՝ ռազմագերիների, պատանդների ու այլ պահվող անձանց ազատումը, բռնի տեղահանված քաղաքացիների վերադարձն իրենց հայրենի տներ:

Ադրբեջանն իր ապօրինի պահանջներով ու նախահարձակ գործողություններով փորձում է փլուզել ԱՀ-ի ու նրա ժողովրդի անվտանգության առկա փխրուն համակարգը։ Այդ նպատակին են միտված Արցախի Պաշտպանության բանակը զինաթափելու պահանջները, ինչպես նաև նրա նյութատեխնիկական ապահովումը խոչընդոտելու մտացածին պատճառները։ Պարզ է, որ Ադրբեջանի իրական նպատակները միանգամայն այլ են՝ զրկել Արցախի ժողովրդին անվտանգության բոլոր երաշխիքներից ու ստիպել մարդկանց լքելու իրենց հայրենի հողը՝ դրանով իսկ պաշտոնական Բաքվին հնարավորություն տալով առանց պատերազմի զավթել Արցախը։

Նոյեմբերի 9-ի Եռակողմ հայտարարության 4-րդ կետը հերքում է փաստաթղթի ադրբեջանական մեկնաբանությունը։ Այդ պարբերությունը հստակ սահմանում է ՌԴ խաղաղապահ զորակազմի տեղակայման, հետեւաբար նաև՝ հայկական զորքերի դուրսբերման աշխարհագրությունը։ Կողմերի շփման գիծը եւ Լաչինի միջանցքը նշված են որպես Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորախմբի տեղակայման տարածքներ։ Հայտարարության մեջ ոչ մի խոսք չկա Արցախի Հանրապետության ապառազմականացման եւ հանրապետությունից սեփական զինված ուժերի դուրսբերման մասին։

Էթնիկ զտման վտանգի ենթարկվող ժողովրդին կամ պետք է պաշտպանել՝ «Պաշտպանելու պարտականության» միջազգային հայեցակարգի շրջանակներում, կամ էլ ապահովել ինքնապաշտպանության միջոցներով և հնարավորություններով։ Որքան էլ ուժեղ ու վտանգավոր է Ադրբեջանի կողմից իրականացվող ճնշումը՝ Արցախն ունի ինքնապաշտպանության իրավունք, իսկ միջազգային հանրությունը՝ պաշտպանելու պարտականություն։ Անկախ Արցախի ժողովրդի ձեռքի տակ եղած միջոցներից և հնարավորություններից՝ նա պարտավոր է և իրավունք ունի պաշտպանվելու հանուն իր իսկ փրկության։ Միջազգային հանրությունն էլ պետք է որոշի, թե ինչպես կարող է պաշտպանել Արցախի ժողովրդին՝ քաղաքական-դիվանագիտական ճանապարհո՞վ, թե՞ ինքնապաշտպանության համար անհրաժեշտ միջոցների տրամադրմամբ։

5. ԱՀ ԱԳՆ-ն տարածել է հայտարարություն՝ Արցախի հայկական մշակութային և կրոնական ժառանգության ոչնչացմանն ու յուրացմանն ուղղված Ադրբեջանի քաղաքականության մասին

Խստիվ դատապարտում ենք Ադրբեջանի կրոնական կազմակերպությունների հետ աշխատանքի պետական կոմիտեի նախագահի կողմից մայիսի 2-ին արված հայտարարությունն այն մասին, թե հայ վանականները պետք է լքեն Դադիվանքը, քանի որ այն իբր պատկանում է Կովկասյան Ալբանիային և վաղ թե ուշ  կկառավարվի ալբանա-ուդիական կրոնական համայնքի կողմից:

Ադրբեջանը, փորձելով ամեն կերպ դուրս մղել արցախցիներին իրենց պատմական հայրենիքից, Արցախի դեմ վարում է ոչ միայն էթնիկ զտման, այլ նաև մշակութային ցեղասպանության քաղաքականություն։

Կրկին դիմում ենք ողջ միջազգային հանրությանը, համապատասխան բոլոր միջազգային կառույցներին, և առաջին հերթին՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին, հորդորելով ձեռնարկել հրատապ և արդյունավետ քայլեր՝  ապահովելու միջազգային առաքելությունների և համապատասխան փորձագետների մուտքն Արցախի գրավյալ տարածքներ՝ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած հայկական պատմամշակութային օբյեկտների ու հուշարձանների վիճակը գնահատելու և միջազգային պաշտպանության տակ առնելու նպատակով:

6. Արցախի ԱԳ նախարար Սերգեյ Ղազարյանն ու Ֆրանսիայի Օ-դը-Ֆրանս շրջանի նախագահ Գզավիե Բերտրանը համատեղ հայտարարություն են ստորագել

Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Ղազարյանը մայիսի 2-ին Հայաստանի Հանրապետությունում ԱՀ մշտական ներկայացուցչությունում ընդունել է Ֆրանսիայի Օ-դը-Ֆրանս շրջանի նախագահ Գզավիե Բերտրանի գլխավորած պատվիրակությանը։

Կողմերն անդրադարձել են հետպատերազմական Արցախի շուրջ ստեղծված իրավիճակին, Լաչինի միջանցքում Ադրբեջանի կողմից օրեր առաջ ապօրինի անցակետի տեղադրմանը։ Քննարկվել են նաև փոխգործակցության ընդլայնմանն ու հումանիտար ծրագրերին առնչվող հարցեր։

Հանդիպման ավարտին ԱՀ ԱԳ նախարար Սերգեյ Ղազարյանը և Օ-դը-Ֆրանս շրջանի նախագահ Գզավիե Բերտրանն ի նշան փոխադարձ հարգանքի ու բարեկամության ստորագրել են միջազգային հանրությանն ուղղված համատեղ հայտարարություն՝ ի սատարումն Արցախի ժողովրդի կողմից իր հիմնարար իրավունքների, մասնավորապես, ինքնորոշման իրավունքի լիարժեք իրացման։

Նույն օրը Գզավիե Բերտրանը հանդիպել է 44-օրյա պատերազմի հետևանքով բռնի տեղահանված և Հայաստանի Հանրապետությունում բնակություն հաստատած մի խումբ արցախցիների հետ։

7. Արտգործնախարար Սերգեյ Ղազարյանն ընդունել է Լեմկինի անվան ցեղասպանության կանխարգելման ինստիտուտի համահիմնադիր Իռեն Վիկտորիա Մասիմինոյին և Արգենտինայի հայ համայնքի ներկայացուցիչների

Մայիսի 3-ին Արցախի Հանրապետության ԱԳ նախարար Սերգեյ Ղազարյանն ընդունել է Լեմկինի անվան ցեղասպանության կանխարգելման ինստիտուտի համահիմնադիր, իրավաբան Իռեն Վիկտորիա Մասիմինոյին և Արգենտինայի հայ համայնքի ներկայացուցիչներ Լուսիանա Մինասյանին ու Էդուարդո Կոստանյանին։

Հանդիպման ընթացքում զրուցակիցները քննարկել են Ադրբեջանի կողմից Արցախի շրջափակման հետևանքով առաջացած հումանիտար ճգնաժամին առնչվող հարցեր։

8. Արցախի ժողովրդի իրավունքների համատարած խախտումներին զուգահեռ Ադրբեջանը ջանք չի խնայում Արցախը տեղեկատվական մեկուսացման մեջ պահելու ուղղությամբ. ՄԻՊ-ի գրառումը մամուլի ազատության համաշխարհային օրվա կապակցությամբ

Պետք է հստակ արձանագրենք, որ անգամ մինչև շրջափակումն օտարերկրյա ԶԼՄ ներկայացուցիչների մուտքն Արցախ խոչընդոտվում էր, շատ քչերին էր հաջողվում մուտք գործել Արցախ, տեղում իրավիճակին ծանոթանալու և լուսաբանելու համար։ Այսօր Արցախի շրջափակմամբ և Ադրբեջանի կողմից Գորիս-Ստեփանակերտ մայրուղու («Լաչինի միջանցք») վրա անօրինական անցակետի տեղադրմամբ հայաստանյան և միջազգային լրատվամիջոցների հասանելիությունն Արցախ ի սպառ վերացել է՝ լրջագույն խնդիրներ ստեղծելով օպերատիվ և օբյեկտիվ տեղեկատվություն հաղորդելու տեսանկյունից։

Մամուլի ազատության համաշխարհային օրը, Արցախից մեր հիմնական ուղերձն ու կոչն ուղղված է միջազգային լրատվամիջոցներին՝ ջանքեր գործադրելու Արցախում առկա հումանիտար ծանր իրավիճակն ու Արցախն էթնիկ զտման ենթարկելու ադրբեջանական հանցավոր գործողություններն ու դրանց հետևանքները միջազգայն լսարանին հասցնելու համար։

9. Արցախի ՄԻՊ-ը բանախոսել է «Ճշմարտության և արդարության կենտրոն»-ի կողմից կազմակերպված տարեկան երկրորդ միջազգային առցանց համաժողովին

Մայիսի 3-ին Մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանը որպես բանախոս առցանց մասնակցում է «Ճշմարտության և արդարության կենտրոն»-ի կողմից կազմակերպված տարեկան երկրորդ միջազգային համաժողովին` «Մարդու իրավունքներ և պատասխանատվություն. ճանապարհ դեպի առաջ Լեռնային Ղարաբաղի համար» խորագրով:

Օրվա վիճակագրական թարմացումներ

Արցախի բոլոր բուժհաստատություններում պլանային վիրահատությունների դադարեցման պատճառով մոտ 1,190 քաղաքացի զրկվել է վիրահատվելու միջոցով առողջական խնդիրների լուծման հնարավորությունից՝ վերջին 3 օրվա ընթացքում աճելով շուրջ 15 դեպքով։

Մինչ այսօր Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտեի միջնորդությամբ և ուղեկցությամբ Արցախից Հայաստան է տեղափոխվել 394 հիվանդ՝ համապատասխան բուժում ստանալու համար։ Ընդ որում՝ հնարավոր չէ հիվանդներին տեղափոխել պառկած վիճակում, քանի որ ադրբեջանական կողմը խոչընդոտում է Արցախի ռեանիմոբիլի շարժը, իսկ Կարմիր խաչը չունի ռեանիմոբիլ և սովորական մեքենաներով է իրականացնում հիվանդների տեղափոխությունը՝ բոլորը նստած վիճակում։

Շրջափակման հետևանքով իրենց տներ չեն կարողացել վերադառնալ ընդհանուր առմամբ շուրջ 3,900 անձինք, ներառյալ՝ 570 երեխա, որոնց մի մասն արդեն վերադարձել է տուն՝ Կարմիր խաչի և ՌԴ խաղաղապահների աջակցությամբ:

Ստեփանակերտ-Գորիս մայրուղով ոչ մի քաղաքացի ազատորեն չի երթևեկել, և մարդկանց երկկողմանի տեղաշարժի դեպքերը նվազել են շուրջ 190 անգամով, եղածն էլ միայն Կարմիր խաչի ու ՌԴ խաղաղապահների աջակցությամբ (145 օրվա ընթացքում մարդկանց 355,250 -ի փոխարեն՝ 1,837  մուտք և ելք։ Ընդ որում՝ վերջին 3 օրում գրանցվել է քաղաքացիների՝  0 ելքի և մուտքի դեպք՝ չհաշված ՌԴ խաղաղապահների բեռնատարների վարորդներին):

Արգելափակված ճանապարհով Արցախի քաղաքացիների ոչ մի մեքենա չի անցել, իսկ մեքենաների ընդհանուր շարժը գրեթե 53 անգամ ավելի քիչ է եղել, քան պետք է լիներ առանց շրջափակման (145 օրվա ընթացքում  133,400 -ի փոխարեն՝ 2,507  մեքենայի մուտք և ելք, այն էլ՝ միայն Կարմիր խաչի և ՌԴ խաղաղապահների կողմից): Դա նշանակում է, որ վերջին 3 օրվա ընթացքում արձանագրվել է մեքենաների միայն 24 մուտք և ելք:

Շուրջ 13 անգամ ավելի քիչ կենսական նշանակության ապրանք է ներկրվել միայն Կարմիր խաչի և ռուս խաղաղապահների կողմից, քան իրականում պետք է լիներ առանց շրջափակման (145 օրվա ընթացքում մոտ 58,000  տոննայի փոխարեն՝  4,492 տոննա, որից վերջին 3 օրվա ընթացքում՝ միայն 71 տոննա):

Շրջափակման ընթացքում Ադրբեջանը հանրագումարային 79 օր շարունակ լրիվությամբ կամ մասնակիորեն ընդհատել է Հայաստանից Արցախ գազամատակարարումը, իսկ էլեկտրամատակարարումը լրիվությամբ խափանված է արդեն 116 օր շարունակ: Դա հանգեցրել է  ամենօրյա հովհարային ու լրացուցիչ վթարային անջատումների և բազմաթիվ հիմնարկների գործունեության փակման կամ կրճատման:

860  տնտեսվարող սուբյեկտ (ընդհանուրի 20,1 %-ը) շրջափակման պայմաններում աշխատելու անհնարինության պատճառով կասեցրել է իր գործունեությունը, իսկ մնացած տնտեսվարողները գործում են մասնակի ծավալով կամ պետական աջակցությամբ։

Շրջափակման և կենսական ենթակառուցվածքների խափանման պատճառով շրջափակման մեկնարկից առ այսօր փաստացի աշխատանքը և եկամտի աղբյուրը կորցրել է նախնական հաշվարկներով շուրջ 10,300  մարդ (ներառյալ՝ պետական աջակցությամբ աշխատատեղի ժամանակավոր պահպանման դեպքերը), որը մասնավոր հատվածում աշխատողների 50 տոկոսից ավելին է։

Դադարել են 32,6 կիլոմետր ճանապարհի, տասնյակ կիլոմետր ջրագծի, հազարավոր հեկտար հողատարածքների ոռոգման համակարգերի, 3,717 բնակարանների, ավելի քան 40 սոցիալական և արտադրական ենթակառուցվածքների շինարարական աշխատանքները։

Շրջափակման ընթացքում Արցախի Հանրապետության տնտեսությանը հասցվել է շուրջ 276 մլն ԱՄՆ դոլարի վնաս՝ հանգեցնելով մոտ 31 տոկոսի չափով ՀՆԱ-ի կանխատեսված տարեկան ցուցանիշի (903 մլն դոլար) չապահովմանը»: