2016-ին Թուրքիայում սպասվում է ծանր տնտեսական տարի

Թուրքիայի տնտեսությունը վերջին տասնամյակում, մասնավորապես` Արդարություն և զարգացում կուսակցության (AKP) կառավարման առաջին տարիներին, արձանագրում էր որոշակի տնտեսական հաջողություններ: 2002-2006թթ. ընթացքում միջին տնտեսական աճը կազմում էր տարեկան 7.2 տոկոս, ինչը հանգեցրեց նաև Թուրքիայի դերակատարության բարձրացմանը տարածաշրջանում: Շարունակելով իր նախորդների կողմից նախաձեռնած տնտեսական բարեփոխումները և պահպանելով համապատասխան հարկաբյուջետային և դրամավարկային քաղաքականությունը՝ թուրքական իշխանություններին հաջողվեց հասնել մակրոտնտեսական կայունության, որն էլ անհրաժեշտ էր օտարերկրյա կապիտալը ներգրավելու հարցում:
Սակայն, այս պատկերը երկրում տիրող գնաճի, արտարժույթի ճնշման, աճող հարկաբյուջետային ծախսերի, գործազրկության, ընդհանուր պարտքի, արտահանման մրցունակության կորստի, ինչպես նաև երկարաժամկետ կառուցվածքային գործոնների պատճառով միանագամայն փոխվեց վերջին տարիներին: Իսկ այդ կառուցվածքային գործոնների հիմնարար պատճառը Թուրքիայի՝ օտարերկրյա ներդրումների նկատմամբ կախվածությունն է: Թուրքիայի բավականին բարձր կախվածությունը օտարերկրյա կապիտալի ներհոսքից, ինչպես նաև ընթացիկ հաշվի պակասուրդը, վերջինիս դարձրել են մեծապես խոցելի արտաքին ցնցումների նկատմամբ: Բացի այդ, ԱԶԿ-ի և Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի վարած քաղաքականությունը շատ հաճախ հանգեցնում է օտարերկրյա ներդրողների զայրույթին և անվստահությանը վերջիններիս նկատմամբ:
Այս մասին է վկայում 2015 թ. նոյեմբեր ամսվա դրությամբ հրապարակված վճարային հաշվեկշռի արդյունքները, որոնք փաստում են, որ արտաքին ռեսուրսների ներհոսքը, որը 12-13 տարի ապահովում էր Թուրքիայի տնտեսական աճը, տարվա ընթացքում էականորեն նվազել է:
Վճարային հաշվեկշռի տվյալները, որոնք ներառում են 2015 թվականի հունվար-նոյեմբեր ամիսների արտարժութային շարժը, ցույց են տալիս, որ դեպի Թուրքիա գրանցված կապիտալի ներհոսքի ընդհանուր գումարը՝ ուղղակի ներդրումների, պորտֆելային ներդրումների և այլ ներդրումների տեսքով (վարկեր և բանկային ավանդներ) առաջին 11 ամիսների ընթացքում մնացել են 10.8 մլրդ դոլարի սահմաններում:
Օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների ներհոսքն առաջին 11 ամիսների ընթացքում կազմել է 9.2 մլրդ դոլար: Ավելին, այս ամենի 3.7 մլրդ դոլարը բաժին է հասել ներդրումներին անշարժ գույքի ոլորտին: Այլ կերպ ասած, օտարերկրացիների կողմից գույքի ձեռքբերումը ներկայացվում է որպես «օտարերկրյա ներդրում»: Երբ առանձնացնենք այդ գումարը, ապա պարզ է դառնում, որ օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների ներհոսքը կազմել է 5.5 մլրդ դոլար:
Սակայն, հիմնական կորուստը եղել է օտարերկրյա ներդրումների ֆոնդային բորսայում: Չհաշված պորտֆելային ներդրումների աճը՝ 2015 թ հունվար-նոյեմբեր ամիսների ժամանակահատվածում մոտ 15 մլրդ դոլարի անկում է արձանագրվել:
Վարկերից և բանկային հաշիվներից կազմված օտարերկրյա մյուս ներհոսքից ստացվել է 16.3 մլրդ դոլար եկամուտ, որը նույնն է, ինչ 2014-ին: Սակայն, եթե թվարկենք նշված երեք կետերը, ապա պարզ է դառնում, որ եթե օտարերկրյա ներդրումների ներհոսքը 2014 թ հունվար-նոյեմբերին ամիսներին կազմել է 40.4 մլրդ դոլար, ապա նույն ցուցանիշը 2015 -ին կազմել է 10.8 մլրդ դոլար: Այլ կերպ ասած, տեղի է ունեցել 29,6 մլրդ դոլարի ՝ այսինքն 73%-ի նվազում: Սա ակնհայտորեն կտրուկ ու ցավոտ անկում է:
Բացի այդ, օտարերկրյա արտարժույթի ներհոսքի անկման հետ դոլարի փոխարժեքը թուրքական լիրայի նկատմամբ կտրուկ աճ գրանցեց և 2015-ին միջինն ավելացավ 2.72 լիրայով, իսկ 2014-ին միջինը կազմում էր 2.19 լիրա: Այլ կերպ ասած, դոլարի արժեքի հասույթը լիրայի նկատմամբ գերազանցել է 24 տոկոսը:
Դոլարի փոխարժեքն, ինչը 2015-ին ժամանակ առ ժամանակ գերազանցել է 3 լիրան, ինչպես և սպասվում էր խոչընդոտ հանդիսացավ ներմուծման համար: Այս իրավիճակը հանգեցրել է ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտի նվազմանը: Իսկ ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտը 2015-ի հունվար-նոյեմբեր ժամանակահատվածում մնացել է 27.8 մլրդ դոլար, իսկ նույն ցուցանիշը 2014-ին կազմել է 39.6 մլրդ դոլար:
Հարկ է նաև նշել, որ արտասահմանյան կապիտալի հոսքը դեպի «զարգացող շուկաներ», որոնց թվին է պատկանում է նաև Թուրքիան, դանդաղել է 2014-ին:
Ավելին, այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Ռուսաստանը, Բրազիլիան, Հարավային Աֆրիկան և Մեքսիկան նույնպես հայտնվել են ծանր վիճակում: Միջազգային ֆինանսների ինստիտուտի տվյալները ցույց են տալիս, որ օտարերկրյա կապիտալի ներհոսքը, որը պարբերաբար հոսել է 2003 և 2007թթ. ընկած ժամանակահատվածում, կանգ է առել 2008 -ին և սկսել է կրկին հոսել զարգացող երկրներում: Այնուամենայնիվ, չնայած նրան, որ ԱՄՆ Կենտրոնական բանկը ազդանշան էր տալիս փոխարժեքի աճի վերաբերյալ, այս ժամանակավորապես կանգ առած օտարերկրյա կապիտալը շրջվեց ԱՄՆ-ի կողմը: Գումարի ներհոսքը զարգացող երկրներում, որը 2014-ին նվազել էր մինչև 32 մլրդ դոլարի 2015 թ.-ին հանգեցրեց 540 մլրդ դոլարի դուրսբերման:
Միջազգային ֆինանսների ինստիտուտը կանխատեսում է, որ այս կապիտալի դուրսբերումը շարունակվելու է 2016–ին և հասնելու է 306 մլրդ դոլարի, ինչը միանգամայն վատ է անդրադառնալու Թուրքիայի և առհասարակ բոլոր զարգացող երկրների տնտեսության վրա, և դա նշանակում է, որ տեղական արժույթների արժեքի կորուստը դոլարի նկատմամբ շարունակվելու է: Ավելի թանկ դոլարը նշանակում է ավելի քիչ ներմուծում և ավելի քիչ աճ այդ երկրներում:
այլ նյութեր այս թեմայով
- Թուրքիան սիրախաղ է սկսել ԱՄՆ-ի հետ. արտաքին քաղաքականության իրակա՞ն փոփոխություն, թե՞ իմիտացիա Թուրքիայում սա շատ լավ հասկանում են և արդեն փորձում են ձեռնարկել կանխարգելիչ քայլեր:
- Թուրքերը ևս մեկ հին հայկական եկեղեցի են վաճառքի հանել Հայտարարությունում, որտեղ մանրամասներ չկան եկեղեցու անվան և վայրի մասին, նշվում է, որ պատմական եկեղեցին կարող...
- C-400-ից հրաժարվելը չափազանց խնդրահարույց կլինի․ Թուրքիայի պաշտպանության նախարար Աքարը նաև հաստատել է, որ Թուրքիան C-400 պաշտպանական համակարգերի երկրորդ խմբաքանակի ձեռքբերման շուրջ Ռուսաստանի...
- Դինքի սպանության գործով ձերբակալվել է ժանդարմերիայի ևս 1 սպա Օրեր առաջ թուրքական դատարանի որոշմամբ Դինքի սպանության գործով ձերբակալվել էին նաև ժանդարմերիայի հետախուզության...
- Թուրքիայի ԱԳՆ-ն կանչել է Իրանի դեսպանին Էրդողանի հասցեին մեղադրանքների պատճառով Լրատվականի տվյալնելով՝ իրանցի դիվանագետին հաղորդել են Անկարայի արձագանքը Թուրքիայի նախագահ Թայիփ Էրդողանի հասցեին...
-
20:33
Զախարովա․ Ի՞նչ ենք ուզում՝ Արցախում տուրիզմի զարգացում, թե՞ փախստականների վերադարձ
-
19:03
Արմեն Սարգսյանը հանդիպել է Վազգեն Մանուկյանի, Արթուր Վանեցյանի, Վահրամ Բաղդասարյանի և Արծվիկ Մինասյանի հետ
-
18:30
Նախագահ Արմեն Սարգսյանն այցելել է ՀՀ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբ
-
18:27
Արմեն Սարգսյանը հանդիպումներ է ունեցել ԱԺ «Իմ քայլը», «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունների ղեկավարների և «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության քարտուղարի հետ
-
18:27
Ալիևը իր հայաստանյան ներկայիս գործընկերոջից ետ չի մնում անամոթաբար ու անպատասխանատու ձևով ստելու գործում. ՀՀ երրորդ նախագահի գրասենյակ
-
18:25
Թուրք իշխանությունների՝ ՀՀ-ում տեղի ունեցող դեպքերի մասին արած հայտարարությունները մեծ մարտահրավերներ են իրենց մեջ պարունակում
-
17:51
Նախագահը մինչև կիրակի կարտահայտի Օնիկ Գասպարյանի հարցով իր դիրքորոշումը
-
17:16
ԵԽԽՎ-ն դժգոհ է Հայաստանի Զինված ուժերի Գլխավոր շտաբի հայտարարությունից
-
16:33
Հադրութում քաղաքացիական անձանց սպանությունները ՄԱԿ պաշտոնյան որակել է որպես պատերազմական հանցագործություն. ՀՀ ԱԳՆ
-
16:27
ՌԻԱ Նովոստի գործակալությունը ՀՀ ՊՆ-ից պարզաբանում է ստացել Երևանի վրայով ռազմական ավիացիայի թռիչքների առնչությամբ
-
16:00
Պուտինը ՌԴ ԱԽ անդամների հետ քննարկել է Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ իրավիճակը
-
15:51
Հայտնի է Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի փոխվարչապետների երրորդ հանդիպման օրը
-
15:47
Արմեն Սարգսյանը կհանդիպի խորհրդարանական խմբակցությունների ղեկավարների և ներկայացուցիչների հետ
-
15:44
Արարատ Միրզոյանը հանդիպել է ՀՀ նախագահի հետ
-
15:13
Պեսկով. հայաստանյան իրադարձությունները դեռ չեն ազդում ԼՂ հարցով պայմանավորվածությունների կատարման վրա
-
14:45
Պեսկովը մեկնաբանել է Պուտինի և Փաշինյանի զրույցի վերաբերյալ ռուսական և հայկական կողմերի ուղերձներում ձևակերպումների տարաձայնությունները
-
14:28
Եղանակը Հայաստանում. առաջիկա 5 օրվա կանխատեսում
-
13:04
Հայաստանի և Արցախի ԱԳ նախարարները հանդիպել են
-
12:48
Շախմատի ոլորտում կայացվող կործանարար որոշումները կասեցնելու իմ բոլոր փորձերը տապալվեցին. Լևոն Արոնյանը որոշել է հեռանալ Հայաստանից
-
12:34
Արցախի օկուպացված տարածքներ Ադրբեջանի նախագահի այցի կապակցությամբ Արցախի ԱԳՆ-ն միջազգային կազմակերպություններին հուշագիր է ուղարկել
օրվա
շաբաթվա
ամսվա
-
09:43
ԱՄՆ-ն դատապարտել է Թուրքիայում գտնվող Սուրբ Թորոս պատմական հայկական եկեղեցու քանդումը
-
17:25
Հայաստանը պետք է զերծ մնա ՌԴ-ԱՄՆ շահերի հակադրումից դիվիդենտներ քաղելու գայթակղությունից
-
16:51
Երկրագունդ. ԱՄՆ արտաքին քաղաքական գերակայություններն ու մեր տարածաշրջանը
-
18:05
Ի՞նչ է հակամենաշնորհային կոմպլաենսը և ի՞նչի մասին է ՀՀ ՄԻՊ նախաձեռնությունը
-
18:35
«Ամենաթափանցիկ» իշխանությունը փորձում է հանրությունից հնարավորիս գաղտնի պահել Սյունիքում տեղի ունեցող մտահոգիչ զարգացումները
-
16:26
ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի վավերացման ավարտը քաղաքական տեսանկյունից այսօր ոչինչ չի փոխում
-
21:10
Որքանո՞վ է ԿԲ-ի կողմից վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի բարձրացումն այս իրավիճակում արդյունավետ
-
18:31
Տնտեսություն. Եվրապարտատոմսերի թողարկում, գնաճ, մակրոտնտեսական վիճակ
-
16:03
Վաշինգտոնն ու Թեհրանը նշել են միջուկային գործարքին վերադառնալու պայմանները. կողմերը փորձում են պահել դեմքը
-
12:52
Իրանն ստանձնել է տարածաշրջանային երկրների միջև կապող օղակի դերը
Խոնավություն՝ 65%
Քամի՝ 6 կմ/ժ