ԱԺ ընտրություններ. հիմնական թերություններն ու բարելավումներն՝ ըստ միջազգային դիտորդների

Խորհրդարանական ընտրությունների հաջորդ օրն իր նախնական եզրակացությունը (միջանկյալ զեկույցը) հրապարակեց ԵԱՀԿ Ժողովրդավարական հաստատությունների և մարդու իրավունքների գրասենյակը (ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ): Նախնական հայտարարությունը հանդիսանում է ոչ միայն դիտորդական առաքելություն իրականացնող հիմնական կառույցի՝ ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ի, այլ նաև ԵԱՀԿ Ժողովրդավարական հաստատությունների և մարդու իրավունքների գրասենյակի (ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ), ԵԱՀԿ Խորհրդարանական վեհաժողովի (ԵԱՀԿ ԽՎ), Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի (ԵԽԽՎ) և Եվրոպական խորհրդարանի (ԵԽ) համատեղ աշխատանքի արդյունքը: Կարելի է ենթադրել, որ աշխատանքի նման համադրումը միջազգային դիտորդներին արդյունավետ աշխատանքի հնարավորություն է տվել՝ այն դարձնել առավել համընդգրկուն և խորը:
Հատկանշական է, որ հրապարակված հայտարարությունում նշված է, որ ընտրությունները «լավ կազմակերպված էին և հիմնարար ազատությունները գլխավորապես հարգվել են»: Այս ձևակերպումը բավական կարևոր է, և, ըստ էության, կդառնա խորհրդարանական ընտրությունների վերաբերյալ ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ կողմից պատրաստվող ամբողջական զեկույցի հիմքը:
Դիտորդների կողմից արձանագրված և հայտարարությունում տեղ գտած հիմնական խնդիրներն են՝ ձայների գնումը, պետական ծառայողների նկատմամբ ճնշումները և ընտրական գործընթացի նկատմամբ հանրության վստահության պակասը: Մյուս խախտումներն այս կամ այն չափով ածանցված կամ երկրորդական բնույթ են կրում:
Ձայների գնման դեպքերը թերևս նորություն չեն, սակայն, հատկանշական է, որ զեկույցում չկա ձայների գնման դեպքերի մասնավորեցում, չեն նշվում այդ քաղաքական ուժ/ուժերը (չենք կարող բացառել, որ դա լինի վերջնական զեկույցում), ինչը հրավիրված ասուլիսի ժամանակ նույն դիտորդները բացատրեցին փաստերի բացակայությամբ: Երկրորդ խնդրի՝ ճնշման դեպքերի հետ կապված, թերևս կարելի է պնդել, որ ընտրված «ճնշում» տերմինն այդքան էլ հաջող չէր: Ճնշումը ենթադրում է հետևողական հսկողություն և քաղաքացու ընտրությունն իմանալու հնարավորություն, սակայն ներդրված տեխնոլոգիաները և ընթացակարգը գրեթե լիովին երաշխավորում էին ընտրախցիկում քաղաքացու ազատ կամարտահայտումը, ինչը հաստատում են նաև դիտորդները: Բացի այդ, ճնշումը ենթադրում է նաև որոշակի հետևանքներ, սակայն գոնե մինչ օրս անգամ մամուլում չենք հանդիպել «հաշվեհարդարների» աղմկահարույց միջադեպերի: Ճնշման փոխարեն կարելի էր կիրառել «ուղղորդում» տերմինը: Այս երևույթը ևս նորություն չէ, սակայն, դրա արդյունավետությունն այս ընտրություններին, մեղմ ասած, վիճելի է, եթե հաշվի առնենք քվեախցիկում քաղաքացու ազատ կամարտահայտման հնարավորությունը:
Առաքելության հայտարարությունում առանձնացված հաջորդ գլխավոր թերությունն ընտրությունների նկատմամբ քաղաքացիների վստահության պակասն է: Նշված խնդիրը բավական բարդ է, իսկ դրա հաղթահարումը՝ երկարաժամկետ գործընթաց: Միևնույն ժամանակ, հայտարարության մեջ նշվում է, որ, այնուամենայնիվ, ձեռնարկվել են որոշ քայլեր՝ ուղղված ընտրական գործընթացի նկատմամբ վստահության կառուցմանը:
Արձանագրված որոշ թերությունների հետ մեկտեղ դիտորդական առաքելության նախնական հայտարարության մեջ արձանագրվել են նաև ընտրական գործընթացի դրական կողմերը: Ի տարբերություն նախորդ համապետական ընտրությունների՝ այս ընտրություններում, ըստ դիտորդական առաքելության, բավական մեծ բարելավումներ (ընթացակարգեր, ուղեցուցներ, աշխատանքի թափանցիկություն և այլն) են արձանագրվել Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի աշխատանքում: Նշվում է, որ քվեարկողների ավտոմատացված սարքերի շնորհիվ քվերակության ընթացքը եղել է արդյունավետ:
Ի տարբերություն նախորդ համապետական ընտրությունների վերաբերյալ ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ նախնական հայտարարության՝ այս ընտրությունների հայտարարությունը բարելավում է արձանագրում նաև ընտրողների ցուցակների ճշգրտության հարցում, ինչը պայմանավորում է միջինստիտուցիոնալ համագործակցությամբ:
Հայտարարությունում բավական հետաքրքիր պատկեր է լրատվամիջոցների հետ կապված: Ըստ դիտորդների՝ հեռարձակվող ԶԼՄ-ների սեփականատերերի միջամտությամբ սահմանափակվում է խմբագրական ինքնուրույնությունը: Տվյալ դիտարկումը կարելի է համարել ոչ ամբողջական, եթե հաշվի առնենք, որ ընտրություններին մասնակցող ընդդիմադիր ուժերից 3-ն ունեն իրենց «կուսակցական» հեռուստաալիքները և իշխանությունների քննադատության հարցում առավել քան ազատ են եղել: Ինչ վերաբերում է Հ1 հեռուստաալիքին, ըստ դիտորդների, իր լրատվական թողարկումներում այն հավասարապես լուսաբանել է բոլոր մասնակցներին: Զեկույցում ընգծվում է, որ չկա որէ միջամտություն ինտերնետ ազատությանը, իսկ օնլայն լրատվական աղբյուրներն էլ նպաստում են լրատվամիջոցներում քաղաքական բազմակարծության աճին:
Ըստ դիտորդների, խորհրդարանական այս ընտրություններում բավական կարևոր առաջընթաց է (ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ի նախորդ առաջարկությունների հիման վրա) գենդերային քվոտայի ամրագրումը և թափուր տեղերի բաշխման սկզբունքը (այն անցնելու է ոչ թե ցուցակի հաջորդ համարին, այլ հաջորդ կին թեկնածուին): Այս նորամուծությունը բավական դրական է, եթե հաշվի առնենք, որ նախորդ խորհրդարանական ընտրությունների վերաբերյալ ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ի միջանկյալ զեկույցում կին թեկնածուների մասնակցության հետ կապված մտահոգություններ կային: Դիտորդական առաքելության կողմից բավական դրական է գնահատվում նաև ազգային փոքրամասնություններին մանդատների տրամադրումը:
Ամփոփելով, կարող ենք նշել, որ խորհրդարանական ընտրությունների վերաբերյալ միջազգային դիտորդների գնահատականներն ընդհանուր առմամբ կանխատեսելի էին՝ թե՛ թերացումների, թե՛ արձանագրված առաջընթացի մասով: Հատկանշական է, որ ՀՀ ընտրական իրավունքի զարգացման և ընտրական գործընթացների կատարելագործման տեսանկյունից մեզ համար առավել արժեքավոր կլինի խորհրդարանական ընտրությունների վերաբերյալ առաջիկայում ԵԱՀԿ/ԺԳՄԻԳ կողմից հրապարակվելիք վերջնական զեկույցը, որը կներառի նաև տարբեր բարելավումների առաջարկներ, որոնք, իհարկե, չպետք է անտեսվեն:
-
17:00
Շվեդիան և Ֆինլանդիան չեն կատարել Թուրքիայի պահանջներն արտահանձնման հարցում
-
16:52
Խնդրում եմ զոհերի հարազատներին, անհետ կորածների ընտանքիներին փոխանցել մեր զորակցության խոսքերը. Ալեն Սիմոնյանը ցավակցական նամակներ է ստացել
-
16:00
Երևանում ԱՄԷ դեսպանությունը ցավակցություն է հայտնել «Սուրմալու»-ի ողբերգության կապակցությամբ
-
15:48
Կխստացվեն Երևանում փողոցային առևտրի դեմ պայքարի միջոցները
-
15:46
Կառավարությունը 757 մլն դրամ է հատկացրել սուբվենցիոն ծրագրերի իրականացման համար
-
15:45
ԱԱԾ-ն շրջանառության մեջ է դրել հայ-ադրբեջանական սահմանին անցակետեր ստեղծելու նախագիծ
-
15:34
Ահաբեկչական գործողության տրամաբանությունը բացառվում է, տեսնում եմ, որ ծուխ կա, փախնող մարդիկ կան. Փաշինյան
-
15:21
Եղանակը Հայաստանում. առաջիկա 5 օրվա կանխատեսում
-
15:00
Երուսաղեմի հայոց պատրիարքը ցավակցական ուղերձ է հղել «Սուրմալու»-ում տեղի ունեցած պայթյունի հետևանքով զոհվածների հարազատներին
-
14:31
Այս սգո օրերին ես միանում եմ ամբողջ հայությանը․ ԵԱՀԿ գլխավոր քարտուղարը ցավակցություն է հայտնել
-
14:13
Կառավարության անդամները հարգանքի տուրք են մատուցել «Սուրմալու»-ի պայթյունի զոհերի հիաշատակին. անդրադարձ է կատարվել որոնողափրկարարական աշխատանքների ընթացքին
-
13:23
Իրան-Թուրքիա սահմանին գրանցված երկրաշարժը զգացվել է նաև Հայաստանում
-
13:22
Պայթյունի հետևանքով զոհվածների հոգիների խաղաղության համար Մայր Աթոռում հոգեհանգստյան արարողություն է կատարվել
-
13:14
Փաշինյանը երկու տարի անց հիշեց Բեյրութի պայթյունից հետո տված իր հանձնարարականի մասին
-
11:55
Ահաբեկչության վերաբերյալ որևէ փաստ չկա. ՔԿ նախագահը «Սուրմալու»-ի գործի մասին
-
11:11
Թուրքմենստանի նախագահը ցավակցական հեռագիր է հղել վարչապետ Փաշինյանին
-
10:40
ՀՀ նախագահը ցավակցական ուղերձ է հղել «Սուրմալու»-ում տեղի ունեցած ողբերգության առնչությամբ
-
09:45
Քանի դեռ նոր ճանապարհը չի գործարկվել, ռուս խաղաղապահները գործող միջանցքից ոչ մի սանտիմետր չեն տեղաշարժվի. ՌԴ դեսպանորդ
-
09:22
ԱՄՆ պետդեպը վերահաստատել է ԼՂ խնդրի հետ կապված բոլոր հարցերը բանակցային ճանապարհով կարգավորելու անհրաժեշտությունը
-
21:25
5 օրվա ընթացքում արդեն մենք կիմանանք քաղաքացու ինքնությունը․ ԱԻՆ խոսնակը՝ անձը չպարզված զոհված քաղաքացու մասին
օրվա
շաբաթվա
ամսվա
-
16:54
Տնտեսությունը կախված է հանքարդյունաբերությունից
-
21:25
Օլիմպիադա․ Հայաստանի հավաքականը հաղթեց Մադագասկարի թիմին՝ 4:0
-
00:45
Աշխատում ենք դեէսկալացիայի ուղղությամբ․ Միշելը զրուցել է Փաշինյանի և Ալիևի հետ
-
10:28
Մոսկվան չի տեսել ԼՂ-ում ռուսական խաղաղապահ օպերացիայի վերաբերյալ Երևանի առաջարկները․ Լավրով
-
10:51
Շփման գծի որոշ հատվածներում ադրբեջանական զինուժը խախտել է հրադադարի պահպանման ռեժիմը․ Արցախի ՊՆ
-
11:00
Խաղաղապահների գործունեության վերաբերյալ առաջարկները հայկական կողմը ՌԴ ղեկավարությանն է փոխանցել 2021 թվականին․ ՀՀ ԱԳՆ
-
08:12
Ադրբեջանի ԶՈՒ-երը հրաձգային զենքից կրակ են բացել ԼՂ ԶՈՒ դիրքերի ուղղությամբ․ ՌԴ ՊՆ
-
14:08
Սեպտեմբերի 2-ին հրավիրում ենք համահայկական հանրահավաք․ Իշխան Սաղաթելյանը ներկայացրեց «Դիմադրություն» շարժման անելիքները
-
17:09
Ի՞նչ նպատակներ ունի Թուրքիան՝ ԲՐԻԿՍ-ի հետ կապված
-
11:57
Կան բոլոր հնարավորությունները փրկելու Արցախը․ Դավիթ Բաբայան
Խոնավություն՝ 11%
Քամի՝ 2,57 կմ/ժ