Թուրք-ադրբեջանական զորավարժություններով Անկարան ուղերձներ է հղում ոչ միայն Հայաստանին

• 31.07.2020, 14:28
• Հասմիկ Վարդանյան
•  Տարածաշրջան,  «Հայացք» վերլուծական կենտրոն,  Աշխարհ,  Հայաստան

Ադրբեջանում հուլիսի 29-ին մենկարկել են թուրք-ադրբեջանական համատեղ զորավարժություններ: Նշվում է, որ դրանք լինելու են լայնածավալ մարտավարական ու թռիչքա-մարտավարական բնույթի` մարտական հրաձգությամբ ու երկու կողմերի ցամաքային զորքերի ու ռազմաօդային ուժերի մասնակցությամբ։ Ծրագրի համաձայն՝ ռազմական ավիացիայի մասնակցությամբ զորավարժությունները կանցկացվեն հուլիսի 29-ից օգոստոսի 10-ը՝ Բաքվում, Նախիջևանում, Գյանջայում, Կյուրդամիրում և Եվլախում, իսկ ցամաքային զորքերի ներգրավմամբ զորավարժությունները կանցկացվեն օգոստոսի 1-5-ը Բաքվում և Նախիջևանում։ Այսպիսով, զորավարժություններն անցկացվում են Հայաստանի և Արցախի սահմանների մոտ:

Հայաստանի սահմանի մոտ թուրք-ադրբեջանական համատեղ զորավարժությունները նորություն չեն: Վերջին 5 տարվա ընթացքում միակ բացառությունը եղել է 2016 թվականը, երբ անցկացվել է միայն ռազմաօդային ուժերի համատեղ զորավարժություններ:

Այսպես, 2015 թվականին Թուրքիան և Ադրբեջանը համատեղ մարտավարական զորավարժություններ են անցկացրել Բաքվում և Նախիջևանում: Նախիջևանում զորավարժություններն անցել են Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարի ընդհանուր վերահսկողության ներքո: Զորավարժություններին մասնակցած անձնակազմի թվաքանակի մասին տեղեկություններ չի հաղորդվել:

Նույն տարում Արդբեջանը և Թուրքիան անցկացրել են նաև ռազմաօդային ուժերի համատեղ զորավարժություններ թուրքական Կոնյա քաղաքում МиГ-29, F-16, СУ-25 կործանիչների, C-130 տրանսպորտային ինքնաթիռների, F-4E ռմբարկիչների, Ми-35, Ми-17 մարտական ուղղաթիռների ներգրավմամբ:

2016 թվականին անցկացվել է Թուրքիայի և Ադրբեջանի ռազմաօդային ուժերի համատեղ զորավարժություններ թուրքական Կոնյա քաղաքում, որին մասնակցել է Ադրբեջանի զինված ուժերի 3 ՄիԳ -29 կործանիչ, 3 Су-25 գրոհային ինքնաթիռ և 3 Իլ -76 ռազմական տրանսպորտային ինքնաթիռ:

2017 թվականին Ադրբեջանի տարածքում Արցախի հետ սահմանի ողջ երկայնքով անցկացված թուրք-ադրբեջանական համատեղ զորավարժություններին ներգրավված են եղել հրետանային կայանքներ, զրահատեխնիկա, ականանետեր, հարվածային և տրանսպորտային ավիացիա,  ՀՕՊ համակարգեր: Թուրքիան զորավարժություններին մասնակցելու համար Ադրբեջան է ուղարկել զինծառայողների մեկ վաշտ:

2017 թվականին Ադրբեջանում անցկացվել են նաև համատեղ ռազմաօդային ուժերի մարտավարական զորավարժություններ, որոնցում ներգրավված են եղել  երկու երկրների մինչև 30 միավոր ավիացիոն տեխնիկա՝ այդ թվում նաև МиГ-29, F-16, Су-25, C-130 Herkules и CASA CN-235 ինքնաիթռներ և Ми-35, Ми-17, Sikorsky S-70 ուղղաթիռներ:

2018 թվականին թուրք-ադրբեջանական համատեղ զորավարժություններ են անցկացվել Կարսում: Զորավարժությունների հայտարարված նպատակն է եղել երկու երկրների ցամաքային զորքերի գործողությունների համակարգումը և փորձի փոխանակումը: Ադրբեջանը զորավարժություններին մասնակցելու համար Թուրքիա է ուղարկել մեխանիկացված հետևակային վաշտ:

2018 թվականին Ադրբեջանի և Թուրքիայի ռազմաօդային ուժերի ևս մեկ համատեղ մարտավարական զորավարժություն անցկացվել է թուրքական Կոնյա քաղաքում, որին մասնակցել է ադրբեջանական 2 МиГ-29 և 3 Су-25 ինքնաթիռներ: 

2019 թվականին Նախիջևանում անցկացված թուրք-ադրբեջանական համատեղ մարտավարական զորավարժություններում ներգրավվել էր ընդհանուր 5000-ի չափ անձնակազմ, շուրջ 200 միավոր տանկ և զրահատեխնիկա, 180 հրթիռահրետանային միջոց, 21 միավոր ինքնաթիռ և ուղղաթիռ: Բացի այս, թուրքական կողմը իր հետ Նախիջևան էր բերել առնվազն 6 միավոր ACV-15 ՀՄՄ:

Նույն տարում Ադրբեջանում անցկացվել են նաև համատեղ ռազմաօդային ուժերի զորավարժություններ, որին երկու երկրներից մասնակցել մինչև 30 միավոր ավիացիոն տեխնիկա՝ այդ թվում նաև МиГ-29, F-16, Су-25, P-235 Kasa ինքնաթիռներ,  Ми-35, Ми-17, Sikorsky UH-70, CH-47 Chinookև ATAK/AH-1W ուղղաթիռներ:

2020 թվականի ընթացիկ զորավարժությունները որոշակիորեն տարբերվում են նախորդներից: Ընդլայնվել է զորավարժությունների անցկացման աշխարհագրությունը, իսկ ամենակարևոր տարբերությունը՝ ներկա պահին տարածաշրջանի անվտանգային միջավայրն է:

Տարածաշրջանում դեռևս պահպանվում է անկայունությունը՝ պայմանավորված Տավուշում հայ-ադրբեջանական սահմանին Ադրբեջանի հրահրած սարդանքով: Այս համատեքստում Թուրքիան ոչ միայն իր անվերապահ աջակցությունն էր հայտնում Ադրբեջանին, այլ բավականին ագրեսիվ հռետորաբանությամբ էր հանդես գալիս՝ էլ ավելի սրելով իրավիճակը:

Թեև պաշտոնական Բաքուն հայտարարում է, որ զորավարժությունների անցկացումը կապված չէ հայ-ադրբեջանական սահմանին էսկալացիայով, և դրանց ժամանակացույցը Բաքուն և Անկարան հստակեցրել էին դեռ նախորդ տարի, սակայն նույնիսկ այդ պարագայում տարածաշրջանում առկա իրավիճակով պայմանավորված զորավարժությունները չհետաձգելը հստակ ուղերձներ է պարունակում՝ ոչ միայն հայկական կողմերին ուղղված:

Ընդ որում, հիմնական ուղերձ հղողը ոչ թե Ադրբեջանն է, այլ Թուրքիան: Զորավարժությունների անցկացմամբ փորձ է արվում Հայաստանի վրա հոգեբանական ճնշում գործադրել՝ ցույց տալով, որ ինքը գործ ունի թուրք-ադրբեջանական միասնական ճակատի հետ: Մի բան, որը Թուրքիան  վերջին օրերին բազմիցս հայտարարել է տարբեր մակարդակներում: Ընդ որում, զորավարժությունները նույն ուղերձն ունեն նաև Ադրբեջանի ժողովրդի համար՝ ուղղակի մեկ տարբերությամբ: Դրանցով փորձ է արվում բարձրացնել Ադրբեջանի ժողովրդի բարոյահոգեբանական վիճակը:

Սակայն թուրք-ադրբեջանական զորավարժություններով, ինչպես արդեն նշեցինք, ուղերձ է հղվում ոչ միայն հակամարտության կողմերին: Թուրքական ուղերձի հասցեատերերից է նաև Ռուսաստանը: Այս մասին վկայում է ինչպես զորավարժություններից առաջ տեղի ունեցած Պուտին-Էրդողան հեռախոսազրույցը, այնպես այդ զրույցի բովանդակության մասին Թուրքիայի նախագահի մամուլի խոսնակի հայտնած որոշ մանրամասները: Թուրքիան այս զորավարժությունների անցկացմամբ փորձում է ցույց տալ, որ ինքն ունի հստակ հավակնություններ Հարավային Կովկասում, որոնց հետ պետք է հաշվի նստել:

Բնականաբար, թուրքական կողմի այս պահվածքը, ինչպես նաև Ադրբեջանի ղեկավարության հռետորաբանությունը, սահմանին հրադադարի խախտումները, որոնց արդյունքում հայկական կողմից հուլիսի 27-ին զինծառայող է զոհվել, Հայաստանի սահմանին անցկացվող թուրք-ադրբեջանական լայնածավալ զորավարժությունները դարձնում են մտահոգիչ, քանզի դրանք կարող են վերածվել Հայաստանի Հանրապետության սահմանների, պաշտպանական կառույցների և այլ ենթակառուցվածքների անմիջական հարևանությամբ սադրիչ գործողությունների։

Նշենք, որ այսօր վաղ առավոտյան ԶՈՒ գլխավոր շտաբի պետի կողմից զինված ուժերի առաջին շարակարգի միավորումները, զորամասերը և կենտրոնական ենթակայության ուժերի մի մասը բերվել են մարտական պատրաստականության բարձր աստիճանների՝ նպատակ ունենալով ստուգելու զորքերի մարտունակությունը, ստեղծված իրավիճակում արագ գործելու ունակությունները, ճշտելու հաստիքային, տրված և աջակցող ուժերի ու միջոցների փոխգործակցության հարցերը, անցկացնելու ստորաբաժանումների և կրակի կառավարման մարզումներ՝ օպերատիվ-մարտավարական դրվագների խաղարկմամբ։