Սերբիայի ու Կոսովոյի «պատմական համաձայնությունը» և դրա արդյունքները

Սեպտմբերի 4-ին ԱՄՆ-ը հայտարարեց Կոսովոյի և Սերբիայի միջև համաձայնության կնքման մասին, որը վերաբերում է տնտեսական հարաբերությունների կարգավորմանը: ԱՄՆ նախագահը շտապեց այն անվանել «պատմական համաձայնագիր»:
Ձևաչափ
Նախ նշենք, որ Սերբիայի և Կոսովոյի միջև հարաբերությունների կարգավորման բանակցությունները ներկայումս ընթանում են Եվրամիության միջնորդությամբ: ԱՄՆ-ն իր միջնորդական ջանքերն ակտիվացրել է 2019-ի ամռանը՝ Բալկանների հարցով հատուկ բանագնաց նշանակելով:
Փաստացի, ԱՄՆ-ն բանակցությունների հարակից, լրացուցիչ հարթակ է ձևավորել, ինչը ոչ միանշանակ է տեղավորվում ԵՄ ներքո ընթացող հարաբերությունների կարգավորման բանակցությունների տրամաբանության մեջ: Եվ պատահական չէ, ոչ Վաշինգտոնում կնքված «պատմական» համաձայնությունից հետո երեկ՝ սեպտեմբերի 7-ին, Սերբիայի և Կոսովոյի ղեկավարները համատեղ հայտարարություն են տարածել, որով վերահաստատել են, որ առաջնային կարևորություն են տալիս ԵՄ միջնորդությամբ ընթացող բանակցություններին և եվրաինտեգրմանը: Հայտարարությանը հետևել է նրանց հանդիպումը ԵՄ Բարձր ներկայացուցիչ Ժոզեպ Բորելի հետ՝ շարունակելու բանակցություններն անհետ կորած և տեղահանված անձանց և տնտեսական համագործակցության հարցերով:
Հիշեցնենք, որ սա առաջին «պատմական համաձայնագիրը» չէ Սերբիայի և Կոսովոյի միջև: 2013թ. ապրիլի 19-ին Բրյուսելում Սերբիայի և Կոսովոյի միջև ևս մեկ «պատմական» համաձայնություն էր կնքվել, որով Սերբիան համաձայնել էր Կոսովոյի հետ բարիդրացիական հարաբերություններ հաստատել, ինչի դիմաց Կոսովոն պարտավորվել էր ինքնավարություն տրամադրել Միտրովիցա շրջանում` Կոսովոյի հյուսիսում, բնակվող սերբերին։ Սակայն այս համաձայնությունների կյանքի կոչման փուլում կողմերը մի շարք դժվարությունների են բախվել:
Ձևաչափի հետ կապված երկրորդ ուշագրավ հանգամանքն այն է, որ Սերբիան և Կոսովոն ստորագրություն չեն դրել միևնույն փաստաթղթի տակ, այլ նրանցից յուրաքանչյուրն առանձին փաստաթուղթ է ստորագրել ԱՄՆ-ի հետ: Այդ կերպ Սերբիան փորձել է խուսափելի Կոսովոն անուղղակի ճանաչելուց:
ԱՄՆ միջնորդությունը
Հերթական «պատմական» հաջողությունն ԱՄՆ նախագահի համար կարևոր էր առաջին հերթին ԱՄՆ-ում սպասվող նախագահական ընտրությունների համատեքստում: Պատահական չէ, որ Սերբիայի և Կոսովոյի պայմանավորվածություններում տեղ գտավ Իսրայելը. Սերբիան կդառնա եվրոպական առաջին երկիրը, որն իր դեսպանատունը Թել-Ավիվից կտեղափոխի Երուսաղեմ, իսկ Իսրայելը կճանաչի Կոսովոյի անկախությունը: Ավելին, Սերբիան պաշտոնապես «Հեզբոլլահը» կճանաչի որպես ահաբեկչական խմբավորում՝ իր համար մի շարք խնդիրներ ստեղծելով արաբական բազմաթիվ երկրների հետ:
Այս ամենը տեղավորվում է Իսրայելին առնչվող Թրամփի վերջին շրջանի ակտիվ գործունեության տրամաբանության մեջ և ապահովելու է ԱՄՆ-ում բնակվող իսրայելական ընտրազանգվածի ձայներն ի օգուտ Թրամփի:
Ուշագրավ է, որ արագ արդյունքի հասնելու և քաղաքական բարդ հարցերից խուսափելու համար ամերիկյան վարչակազմը Սերբիա-Կոսովո համաձայնությունների հիմքում դրեց հենց տնտեսական հարաբերությունների կարգավորման հարցը, այդ թվում՝ խոստանալով 13 մլրդ ԱՄՆ դոլարի ներդրում կատարել Բելգրադի և Պրիշտինայի միջև ենթակառուցվածքների կառուցման նախագծերում:
Ի՞նչ են շահում և կորցնում Սերբիան ու Կոսվոն
Այս համաձայնագրի արդյունքում Կոսովոն պարտավորվում է չեղարկել սերբական ապրանքների հանդեպ էմբարգոն և Կոսովոյի սերբական համայնքների մատակարարման սահմանափակումները: Դա հնարավորություն կտա Սերբիային ամրապնդել կապերը Կոսովոյում սերբական անկլավների հետ:
Երկրորդը, Կոսովոն հրաժարվում է Գազիվոդեի ՋԷԿ-ի նկատմամբ իր հավակնություններից, որը 2018-ին գրեթե ռազմական նոր բախման էր հանգեցնում:
Դրա հետ մեկտեղ, Սերբիան պարտավորվել է դիվերսիֆիկացնել էներգակիրների իր գնումները, ինչն անուղղակիորեն հարված է ՌԴ շահերին, ինչպես նաև պարտավորություններ է ստանձնել, որոնք սահմանափակելու են երկրի տարածքում չինական Huawei ընկարության կողմից 5G ցանցի ստեղծման հնարավորությունները: Այս երկու հարցերը հարված են Սերբիայի աշխարհաքաղաքական շահերին, և ԱՄՆ-ի շահերի առաջ մղման ակնհայտ քայլեր են:
Դրան գումարվում է նաև այն, որ Կոսովոյի հետ այս անուղղակի պայմանավորվածությունը շատ ոչ միանշանակ է ընկալվում սերբական ընդդիմության կողմից՝ որակվելով որպես Սերբիայի շահերի դավաճանություն ու Կոսովոյի անջատողական տրամադրությունների լեգիտիմացում: Սերբիայի խորհրդարանում համաձայնագրի վավերացումը կարող է տապալվել:
Կոսովոն, իր հերթին, ճանաչում է ստանում Իսրայելի կողմից: Հնարավորություն է ստանում անխոչընդոտ աշխատանք ծավալել միջազգային ճանաչման ընդլայնման ուղղությամբ, քանի որ Սերբիան պարտավորվում է դադարեցնել Կոսովոյի ճանաչման դեմ լոբբիստական գործունեությունը: Դրա փոխարեն Պրիշտինան պարտավորվում է մեկ տարվա ընթացքում քայլեր չձեռնարկել միջազգային կազմակերպություններին անդամագրվելու ուղղությամբ:
Կոսովոն միանում է այսպես կոչված բալկանյան «մինի-Շենգենին»՝ Սերբիայի, Ալբանիայի և Հյուսիսային Մակեդոնիայի հետ միասին, որը քայլ է Շենգենին գոտուն միանալու ուղղությամբ:
Ամփոփում
Ակնհայտ է, որ այս համաձայնագիրը հնարավոր է դարձել մեծապես ԱՄՆ մեծ շահագրգռվածության և կողմերի վրա գործադրված բավական շոշափելի ճնշման արդյունքում: Դրա հետագա կյանքի կոչումը կողմերում ներքաղաքական ակտիվ դեբատների և կողմերի միջև քննարկումների դեռ երկար գործընթաց է ենթադրելու: Եվ միանշանակ չէ, որ այն դրական ազդեցություն է ունենալու հարաբերությունների քաղաքական կարգավորման վրա:
Կողմերի նյութական շահագրգռումն ու հարցի բուն էությունից շեղումը դեպի «հեշտ լուծելի հարցեր» ընդունված պրակտիկա է հակամարտությունների կարգավորման պատմության մեջ, սակայն ոչ միշտ է արդյունավետ երկարաժամկետ կարգավորման տեսանկյունից:
Խնդրահարույց է նաև զուգահեռ մի քանի բանակցային ձևաչափերի ստեղծումն ու բալանսների խախտումը՝ դրանից բխող «խանդի» հնարավոր դրսևորումներով: ԱՄՆ նման ակտիվացումն ու ագրեսիվ ներգրավումը ՌԴ գործընկերների շրջանում կարող է պատասխան գործողություններ առաջացնել՝ ոչ պարտադիր նույն տարածաշրջանում:
Ուստի, առաջին հայացքից դրական առաջընթացի տպավորություն թողնող այս գործարքը կարող է երկար խմորումների և նոր սրացումների պատճառ դառնալ:
այլ նյութեր այս թեմայով
- Կոսովոյի նախագահ Խաշիմ Տաչին հրաժարական է տվել Կոսովոյի նախագահ Խաշիմ Տաչին հրաժարական է տվել՝ ռազմական հանցագործությունների և մարդկության դեմ հանցագործությունների...
- Կոսովոյի խորհրդարանն անվստահություն է հայտնել Ալբին Կուրտիի կառավարությանը Կոսովոյի խորհրդարանն անվստահություն է հայտնել Ալբին Կուրտիի կառավարությանը, որն ընդամենը 50 օր է պաշտոնավարել։
- Աբխազիայում նախագահական ընտրություններում հաղթել է ընդդիմության թեկնածուն Աբխազիայում մարտի 22-ին կայացած նախագահական ընտրությունների վերջնական արդյունքները կհրապարակվեն մարտի 24-ին: ...
- Սերբիայի և Կոսովոյի ղեկավարները հանդիպել են Սպիտակ տանը Սերբիայի նախագահ Ալեքսանդար Վուչիչը և Կոսովոյի ղեկավար Հաշիմ Թաչին ամերիկյան կողմի հրավերով հանդիպում են անցկացրել...
- ՀԱՅԱՑՔ Երևանից. հեղաշրջում Աբխազիայում «Հայացք Երևանից. Երկրագունդ» հաղորդման շրջանակներում «Կովկասի ինստիտուտի» տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանի հետ...
-
16:23
Հայկական կողմի առաջարկով ԵԱՏՄ սակագնային արտոնություններից օգտվող երկրների ցանկից հանվել է Թուրքիան
-
16:20
Զանգեզուրն անվանելով «ադրբեջանական պատմական տարածք», Ալիևը դիտավորյալ տապալում է եռակողմ հայտարարությունների իրագործումը. ԱԳՆ խոսնակ
-
16:14
Վիգեն Չիտեչյանը պարգևատրվել է «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 1-ին աստիճանի շքանշանով
-
15:28
ՀՀ նախագահի հրամանագրով մի խումբ զինծառայողների հետմահու շնորհվել են պետական պարգևներ
-
14:24
Անհետ կորածների հարցերով մոտ 2 500 քաղաքացի է դիմել ռուս խաղաղապահների մարդասիրական կենտրոն
-
13:17
Իսրայելը պատրաստ է միակողմանիորեն կանխել Իրանի կողմից միջուկային ծրագրի իրականացումը
-
12:54
ԱՊՀ երկրները մտադիր են ստեղծել մարդու իրավունքների հանձնաժողով
-
12:49
Ադրբեջանում հայատյացությունը հասել է իր գագաթնակետին. Արման Թաթոյան
-
12:37
ԵԱՏՄ-ում կարգելեն մեկանգամյա օգտագործման տոպրակնների օգտագործումը
-
12:17
Մարտի 6-ին, ժամը 15:00-ին Բաղրամյան պողոտայում տեղի կունենա «Հայրենիքի փրկության շարժման» հանրահավաքը
-
12:11
Արցախում հաստատվել է կորոնավիրուսային հիվանդության 4 դեպք
-
12:08
Արմեն Սարգսյանի անունից ծաղիկներ են դրվել Վազգեն Սարգսյանի շիրիմին և նրա հիշատակը հավերժացնող հուշարձանին
-
11:49
Սյունիքի մարզում պետք է ստեղծվի ապառազմականացված անվտանգության գոտի․ Արման Թաթոյան
-
11:41
Հայկական բանակի բոլոր զինվորականները բանակի մեջ են և նրա կողքին. Անդրանիկ Մակարյան
-
11:04
ՀԿԵ-ն շահագործման է հանձնել 70 նոր կիսավագոն
-
11:00
Հայաստանում կորոնավիրուսի հաստատված դեպքերի թիվը հասել է 173749-ի
-
10:30
Այսօր մենք բախվել ենք այլ իրականության. Սեյրան Օհանյան
-
10:21
Գերմանիայի Բունդեսթագում քննարկմանը ՀՀ ՄԻՊ-ը բարձրացրել է Ադրբեջանում պահվող գերիների անհապաղ վերադարձի հարցը
-
10:03
Մարտակերտի զորամասերից մեկի հավաքակայանից փոխանցվել է, նախնական տվյալով, 2 զինծառայողի մասունք. ԱԻՊԾ
-
09:42
Արցախի նախագահն ընդունել է Հադրութի շրջանի մի խումբ բնակիչների
օրվա
շաբաթվա
ամսվա
-
18:35
«Ամենաթափանցիկ» իշխանությունը փորձում է հանրությունից հնարավորիս գաղտնի պահել Սյունիքում տեղի ունեցող մտահոգիչ զարգացումները
-
17:25
Հայաստանը պետք է զերծ մնա ՌԴ-ԱՄՆ շահերի հակադրումից դիվիդենտներ քաղելու գայթակղությունից
-
16:51
Երկրագունդ. ԱՄՆ արտաքին քաղաքական գերակայություններն ու մեր տարածաշրջանը
-
16:26
ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի վավերացման ավարտը քաղաքական տեսանկյունից այսօր ոչինչ չի փոխում
-
18:05
Ի՞նչ է հակամենաշնորհային կոմպլաենսը և ի՞նչի մասին է ՀՀ ՄԻՊ նախաձեռնությունը
-
16:14
Թուրքիան սիրախաղ է սկսել ԱՄՆ-ի հետ. արտաքին քաղաքականության իրակա՞ն փոփոխություն, թե՞ իմիտացիա
-
15:05
Սերժ Սարգսյանի թողած իրական «ժառանգությունը»
-
18:31
Տնտեսություն. Եվրապարտատոմսերի թողարկում, գնաճ, մակրոտնտեսական վիճակ
-
16:03
Վաշինգտոնն ու Թեհրանը նշել են միջուկային գործարքին վերադառնալու պայմանները. կողմերը փորձում են պահել դեմքը
-
20:10
Հակաթուրքական «Ֆիլիայի ֆորում». Ի՞նչ է այն և ինչո՞ւ Հայաստանը չմասնակցեց այդ համաժողովին
Խոնավություն՝ 39%
Քամի՝ 5 կմ/ժ