Յուանի արժեզրկում. իրակա՞ն անկում, թե՞ իմիտացիա

• 15.08.2015, 11:02
• Լիլիա Ամիրխանյան
•  Ասիա,  Աշխարհ,  Վերլուծություն

Այս տարվա ամառը «չինական է». աշխարհի ուշադրությունը սևեռվել է չինական տնտեսության կողմը, որի նախանձելի փառքի վրա, կարծես, սև ամպեր են կուտակվել:

Դեռևս հունիս ամսին չինական ֆոնդային բորսաների կապիտալիզիացիայի մակարդակը 2.8 տրլն դոլարով անկում ապրեց: Տեղական բորսաների ինդեքսները նվազեցին 7-40%-ով:

Ինչի՞ց  սկսվեց այս ամենը

Այն մասին, որ չինական ֆոնդային բորսան կանգնելու է լուրջ խնդրի առաջ, հայտնի էր արդեն ապրիլից, երբ առաջին անգամ երկրի պատմության ընթացքում սնանկացավ Baoding Tianwei ազգային ընկերությունը: Ընկերությունը պարտքեր էր կուտակել, որոնք չկարողացավ մարել:

Մյուս կողմից վերջին ամիսների ընթացքում շրջանառվում էին Չինաստանի Ազգային բանկի կողմից վարկերի տրամադրման ծավալների աննախադեպ աճի մասին լուրերը: Վիճակագրության համաձայն չինական բանկերն ամեն ամիս տրամադրում են մոտ 200 մլրդ դոլար վարկ, որոնք ոչ այլ ինչ են, եթե ոչ՝ պարտքեր: Սրանց գումարվում է նաև չինական ընկերություների կորպորատիվ պարտքերի ծավալը, որը ձգտում է 14.02 տրլն դոլարի: Պետության պարտքերի նմանատիպ աճը զուգորդվում է ընդամենը 10 տրլն դոլար ՀՆԱ ունենալու հետ, ինչը նշանակում է, որ պարտքերն անցնում են ՀՆԱ գերազանցելիության «թույլատրելիի» սահմանները: Սա արդեն իսկ մեծ ահազանգ է տնտեսության համար, հատկապես հաշվի առնելով փաստը, որ իրավիճակը շատ նման է 1997-ի ասիական և 2008-ի ամերիկյան ճգնաժամներին նախորդող ժամանակահատվածներին:

Միջազգային արձագանքներ

Բնականաբար միջազգային հանրությունը չէր կարող անտարբեր մնալ Չինաստանի՝ «աշխարհի գործարանի» տնտեսության նմանօրինակ կտրուկ փոփոխությունների նկատմամբ: Անհանգստությունների ալիքն առանձնակի թափ ստացավ այն բանից հետո, երբ չինական կառավարությունը սկսեց կտրուկ քայլերի դիմել: Մասնավորապես, սկզբում արգելեց պետական ընկերությունների արժեթղթերի ձեռքբերումն, իսկ ավելի ուշ, ինչի ականատեսն ենք այսօր, իջեցրեց յուանի փոխարժեքը:

Քննարկումներն ամենաբազմազան են: Արևմտյան փորձագետների պնդմամբ` Չինաստանն անցել է իր նախկին քաղաքականության՝ յուանի արժեզրկման միջոցով արտահանման միջազգային շուկայում բացարձակ առավելության հասնելուն՝ բարելավելով սեփական մրցակցային դիրքերը:

Նմանօրինակ գնահատականներն ավելի մեղմվում են արևելյան շրջանակներում, որտեղ իրավիճակն ավելի շատ բնութագրվում է՝ որպես նախաճգնաժամային, որպես «չինական փուչիկի» պայթյունի:

Ռուս փորձագետներն, իսկական տարակուսանքի մեջ են: Ռուսաստանը` որպես առաջիկա տարիների ընթացքում հավանական ստագնացիայի մեջ հայտնվող տնտեսություն, այսօր ավելի քան մեծ հույսեր ունի Չինաստանի հետ կապած: Հանդիսանալով ՌԴ-ի հիմնական սպառման շուկան` չինական տնտեսության տատանումն անմիջական ազդեցություն կունենա ռուսական խոցելի տնտեսության վրա: Պետք է նշել, որ ռուս փորձագետները ևս բաժանվում են երկու խմբի՝ լավատեսների ու հոռետեսների: Առաջինների կարծիքով, յուանի արժեզրկումը պայմանավորված է չինական իշխանությունների կողմից, չինական տնտեսության դիրքերի ամրապնդմամբ: Երկրորդ խումբը կարծում է, որ սա վատ կառավարման հետևանք է, և որ ռուսական ռուբլին առաջրիկայում կստանա հերթական հարվածը:

Հնարավոր պատճառների ու ելքերի վերլուծություն

Վերոնշյալ փաստերի ու փորձագիտական կարծիքների վերլուծությունը մեզ թույլ է տալիս առանձնացնել երկու հնարավոր տարբերակ՝ կա՛մ չինական տնտեսությունն իսկապես կանգնած է կոլլապսի առաջ, կամ այս ամեն իմիտացիոն անկում է:

Չինաստանի տնտեսությունը վերջին տարիներին և հատկապես 2008թ.-ի Համաշխարհային ճգնաժամից հետո, երբ առևտրային հիմնական մրցակցի՝ ԱՄՆ տնտեսության դիրքերը թուլացան, դարձավ ամենաարագ զարգացող տնտեսությունն աշխարհում: Ամենաարդյունավետ կերպով օգտվելով «Չինական հրաշքի» էֆեկտից՝  այդ երկրի տնտեսության առաջ դրվեցին հեռահար նպատակներ` յուանը դարձնել միջազգային արժույթ և ձևավորել նոր տնտեսական բևեռ` ի դեմս չինական գլոբալ շուկայի: Հենց այս նպատակը միավորեց  Ռուսաստանին ու Չինաստանին. նրանցից յուրաքանչյուրն իրեն էր տեսնում ամերիկյան տնտեսությանը հաղթող հակառակորդի դերում: Այդ համագործակցությունն այնքան պետք է շարունակվի, քանի դեռ չի եկել արդեն իրար հետ «գործ ունենալու» ժամանակը:

Չնայած դեռևս ամերիկյան տնտեսությունն իր դիրքերում է և այդ պահը դեռ չի հասունացել, սակայն հիմա լիովին այլ իրավիճակում է հայտնվել Ռուսաստանը: Հիմա հենց այն նպատակահարմար ժամանակն է, որ պետք է ՌԴ-ին մեկընդմիշտ ցույց տալ Չինաստանից կախման մեջ գտնվելու փաստը: Ուստի, օգտվելով ֆոնդայն բորսաներում առաջացած անկայուն դրությունից, յուանի փոխարժեքի դեվալվացիայիով, ու դրանով իսկ հարվածելով ռուսական տնտեսությանը, Չինաստանը լուծում է այդ խնդիրը մեկընդմիշտ հստակեցնելու հարցը:

Մյուս կողմից, յուանի փոխարժեքի անկումն էականորեն կէժանացնի առանց այդ էլ ամբողջ աշխարհը գրաված չինական ապրանքների գները, այսինքն՝ կխթանի չինական արտահանման ծավալները: Սա մշտապես ԱՄՆ-ի և Չինաստանի միջև ընթացող «պատերազմի» թեմա է եղել, ինչը կարգավորվել է ԱՄՀ-ի կողմից, մինչդեռ, ի դեմս ֆոնդային բորսաներում ստեղծված իրավիճակի պատճառով յուանի «հիմնավորված» արժեզրկման, Չինաստանն ունի հաղթաթուղթ:

Չի կարելի բացառել նաև, որ այսօր չինական տնտեսությունն իրականում ավելի վատ վիճակում է, քան մենք ենք պատկերացնում և վարկային բեռն իսկապես քանդում է տնտեսությունը, սակայն մի տնտեսություն, որը տասնամյակներ շարունակ իրականացրել է մի քաղաքականություն, որի հիմքում ընկած է եղել կարճաժամկետ հաջողություններից հրաժարվելը երկարաժամկետ նկատակներին հասնելու համար, դժվար թե հաշվարկներում սխալված լինի: Հատկապես եթե հաշվի առնենք, որ Չինաստանն ունի դոլարային հսկայան պաշարներ և դժվար թե չկարողանար մարել 14.02 տրլ դոլար պարտքը՝ թույլ տալով տնտեսության անկում: