Կայունացած դրամ. դրակա՞ն, թե՞ բացասական հետևանքներն են գերակշռում

Դոլարի նկատմամբ վերջին շրջանում կարծես թե անընդհատ կայունացող դրամը տնտեսությունում մի շարք անհանգստությունների, դժվարությունների, իսկ որոշ հատվածներում՝ հնարավորությունների պատուհան է բացել:
Բազմիցս է խոսվել դրա և՛ պատճառների, և՛ հետևանքների մասին: Երկուսի դեպքում էլ առչնվում ենք մի շարք գործոնների համախմբի հետ: Պատճառների թվում՝ Հայաստանի թիվ մեկ առևտրային գործընկերոջ՝ ՌԴ-ի հետ առևտրատնտեսական հարաբերություններում դոլարայինից ռուբլով վճարմանն անցումը: Այստեղ ընդգծենք հատկապես գազի դիմաց այլևս ռուբլով վճարելու հանգամանքը, ինչը կտրուկ նվազեցրել է դոլարի պահանջարկը մեր շուկայում: Պատճառներից են նաև օտարերկրացիների մեծ ներհոսքը դեպի Հայաստան՝ իրենց հետ բերած դոլարային մեծ պաշարներով, ի դեպ, որոնք շատ դեպքերում անընդհատ հոսքեր են՝ հաշվի առնելով հանգմանքը, որ նրանց թվում շատ են արտերկրի հետ աշխատող և դոլարով եկամուտ վաստակող մասնագետները: Այս գործոնի հետ փոխկապակցված՝ նշենք նաև դոլարային տրանսֆերտների աճը: Դրամի կայունացման որոշիչ գործոններից է նաև Հայաստանում վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի բարձր մակարդակը:
Հետևանքները, որոնք թերևս ավելի են կարևորվում այս պահին, ըստ էության կարելի է բաժանել երկու խմբի. բացասական և դրական: Կայունացած դրամը բավական մեծ բացասական ազդեցություն ունի արտահանողների համար, որոնք մատակարարների կամ վերջնական սպառման գործակալների հետ հիմնականում կնքում են միջինաժամկետ և երկարաժամկետ պայմանագրեր ֆիքսված գներով: Արդյունքում, այդ ընթացքում ստացված դոլարային եկամուտները նվազում են, ինչը երկար պահպանվելու դեպքում կնվազեցնի արտահանման ծավալները, իսկ այդ ընթացքում, արտահանողը կա՛մ պետք է վնասով աշխատի մինչև իրավիճակի կայունացումը, կա՛մ դիմի կոմպենսացնող գործողությունների՝ ի դեմս սեփական ծախքերի նվազման: Վերջինս իհարկե հղի է այդ թվում՝ սոցիալական լարվածության նոր ալիքով: Իսկ արտահանման պարագայում, ընդհանուր առմամբ ոլորտը մեծ հարվածի ներքո է, որի երկարաժամկետ հետևանքները տնտեսության համար մեծ գին են արժենալու:
Դոլարի ցածր փոխարժեքի բացասական հետևանքներն զգացվում են նաև այն ոլորտներում, որտեղ ակնկալվող եկամուտները ևս դոլարային են: Օրինակ ներդրումային հատվածը կարող է տուժել, քանի որ մեծամասամբ օտարերկրյա ներդրումներից ստացվող/ անկալվող շահույթը դոլարով է, ուստի արժեզրկված դոլարը նվազեցնում է երկրի ներդրումային գրավչությունը: Սա բնականաբար վերաբերում է նաև դոլարով տրանսֆերտ կամ այլ եկամուտ ստացող սուբյեկտներին ու անձանց:
Անդրադառնանք դրական հնարավորություններին: Ցավոք այստեղ ունենք մի իրավիճակ, երբ խիստ հակասական է հարցը, թե որքանով են այդ հնարավորությունները դրական, կամ որ ավելի ճիշտ է՝ դրական են ում համար: Նախ, նշենք, որ դժվար կլիներ գերագնահատել կայունացող դրամի ողջ «հմայքը», եթե դա լիներ սեփական տնտեսության կայունացման, կայուն ու որակյալ տնտեսական աճի արդյունքում: Մինչդեռ դրամի կայունացումն առավելապես վերոնշյալ արտածին գործոնների ազդեցությամբ է պայմանավորված, բացառությամբ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի բարձրացման գործոնի, ինչն ինքնին ուղիղ հակասության մեջ է տնտեսական աճի, տնտեսության աշխուժացման հետ: Սակայն անգամ այս պարագայում, կայունացած դրամը ստեղծում է մի շարք հնարավորություններ: Այս իրավիճակից մեծապես օգտվում են ներմուծողները: Եթե դա վերջնական արտահանելի արտադրանքի համար նախատեսված նյութատեխնիկական բազայի ներմուծումն է, ապա կարելի է որոշակի կոմպենսացնող հանգամանք գտնել նաև արտահանողի համար: Մինչդեռ Հայաստանն առավելապես պատրաստի, վերջնական սպառման ապրանք ներմուծող երկիր է, հետևաբար դրամի կայունացումը արժե դիտարկել հենց այս հատվածի համար: Օրինակելի պարագայում, սա կարող է ենթադրել, կամ առնվազն միջինաժամկետ կտրվածքով ստեղծել ներմուծվող ապրանքների մասով գնաճային ճնշումների անկման ակնկալիք: Այսինքն, սպասել, որ ներմուծվող ապրանքները կէժանանան: Դրանք ըստ էության արդեն իսկ էժանանում են, բայց սպառման շուկաներում այդ էժանացումը չի նկատվում, կամ եթե անգամ կա, ապա ոչ համաչափ մակարդակով: Միայն այս պարադոքսի պատճառների վերլուծությանը կարելի է մի ամբողջական լայնածավալ աշխատություն նվիրել, հատկապես երբ դոլարի թանկացման հակառակ էֆեկտը նկատվում է երբեմն անգամ ժամերի տարբերությամբ: Անդրադառնալով, սակայն,ներկայիս իրավիճակին, արձանագրում ենք, որ ներմուծողների համար այս իրավիճակում գերշահույթներն ապահովված են: Բնականաբար դրանց թվում՝ առավելապես խոշոր, մենաշնորհային դիրք ունեցողների համար:
Հենց այս իրավիճակում է, որ դրամի կայունացման դրական էֆեկտների մասին խոսելիս առաջանում է «ո՞ւմ համար դրական» հարցադրումը: Մանրածախ առևտրում գնապիտակներն առայժմ փաստում են՝ եթե դոլարի թուլացման բացասական հետևանքները զգում է հանրության ողջ սեգմենտն, ապա դրա դրական հետևանքների «փայատերերը» մեղմ ասած բոլորը չեն:
Մյուս կողմից շահող ներմուծումը, այս իրավիճակի երկար պահպանման հետևանքով, ի վերջո դուրս է մղելու տեղական արտադրությունը կամ առնվազն մեծ խնդիրների առաջ է կանգնեցնելու:
Ինչպես տեսնում ենք, դրամ-դոլար փոխարժեքի այս իրավիճակի և՛ բացասական, և՛ դրական հետևանքների կամ ակնկալիքների արդյունքում միջին վիճակագրական քաղաքացին առայժմ միայն տուժում է: Այս իմաստով գուցե պատահականություն չէ իշխանության ներկայացուցիչների կողմից վերջին օրերին գեներացված հանրային ծառայությունների (գազ, հոսանք, ջուր) սակագների հնարավոր նվազեցման մասին քննարկումները՝ որպես դրամի կայունացման դրական ակնկալիք: Այս մասով մասամբ իհարկե կան օբյեկտիվ հիմքեր, սակայն նախ դրան լավագույն դեպքում կարելի է սպասել երեք-չորս ամսից, քանի որ սակագների նորից վերանայում հնարավոր է վերջիններից ոչ շուտ, քան վեց ամիս անց: Լինելու պարագայում, սա բնավ վատ սցենար չէ, քանի որ այդ ժամանակամիջոցը համընկնում է ցուրտ եղանակային շրջանին՝ որպես կանոն հանրային ծառայությունների սպառման պիկին: Բայց որքանով այդ դրական էֆեկտը կզգա քաղաքացին այն դեպքում, երբ բացակայում է պատշաճ մակարդակի արդյունավետություն ենթադրող հակամրցակցային պայքարը, դժվար է պատասխանել: Առնվազն այսօր, այդ թվում՝ այդ պայքարի բացակայության պատճառով է, որ դրամի կայունացման վերևում նշված դրական հետևանքները հանրության լայն շերտերի վրա չեն տարածվում:
այլ նյութեր այս թեմայով
- ՀՀ–ում կարգելվի արտարժույթով հիփոթեքային վարկերի տրամադրումը. ԱԺ–ն ընդունեց նախագիծը Նախագծի համահեղինակ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Գևորգ Պապոյանը երեկ խորհրդարանում նախագիծը...
- 100 փաստ՝ մինուս մեկ. ՀՀ հետընթացը Տնտեսական ազատության ինդեքսում Տեսանելի է, որ նվազման միտում ցուցադրած ենթաինդեքսները և՛ քանակապես են գերազանցում, և՛ անկման տեմպով: Դրական տեղաշարժ...
- Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը թողնվել է անփոփոխ՝ 10.75 տոկոս Նա նշեց, որ 2023 թվականի սկզբին ՀՀ-ի տնտեսությունում ձևավորված բարձր ակտիվությունը պահպանվում է, որին շարունակում...
- ԵԱԶԲ-ն 2023 թվականին Հայաստանում կանխատեսում Է ՀՆԱ-ի տեմպերի և գնաճի նվազում Ըստ բանկի սպասումների՝ արտահանման աճը կզսպվի մեր երկիր արժույթի ներհոսքի (այստեղ տեղափոխված օտարերկրյա քաղաքացիների,...
- Պետական պարտքն ավելացել է Բայց ցանկացած պարագայում պարտքի ներգրավման գործընթացում առանցքային նշանակության հարց է՝ դրա արդունավետ ծախսումը,...
-
17:40
Նոր էսկալացիա չի լինի. Փաշինյան
-
17:30
Մոսկվան հույս ունի, որ շուտով Ռուսաստան-Ադրբեջան-Իրան ձևաչափով հանդիպում տեղի կունենա. Զախարովա
-
17:24
Թուրքիայի աղետի գոտում իրավիճակը բավականին ծանր է. հարցազրույց Բագրատ Էստուկյանի հետ (բացառիկ)
-
17:20
Սուրեն Պապիկյանն այցելել է հանրապետության հարավարևելյան սահմանագոտի
-
17:09
Մարտի 25-ին, ժամը 20:30-21:30-ին անջատել բոլոր լույսերը՝ միանալով «Երկրի ժամը» նախաձեռնությանը
-
16:41
Վահագն Խաչատուրյանն ընդունել է Հայաստանի ֆոնդային բորսայի Դիտորդ խորհրդի անդամներին
-
16:22
Զախարովան Հայաստանում ԵՄ-ի դիտորդների առաքելության մասին
-
16:07
Արցախում չեն բացառում միջազգային խաղաղապահների տեղակայումը
-
16:00
Կհստակեցվեն վարժական հավաքների կանչված և աշխատող պահեստազորայինների աշխատավարձի պահպանման հետ կապված հարաբերությունները
-
15:51
ԵԱՏՄ-ում համաձայնեցրել են ազգային արժույթի օգտագործման մոտեցումները․ Միշուստին
-
15:48
Խաղաղության պայմանագրով պետք է ապահովվի ՀՀ անկախությունը, ինքնիշխանությունը և անվտանգությունը. ՔՊ խմբակցության քարտուղար
-
15:42
Ցեղասպանությունների կանխարգելումը Հայաստանի կարևորագույն առաջնայնություններից է միջազգային օրակարգում. ԱԳ փոխնախարար
-
15:36
Ադրբեջանական անպատժելիությանը վերջ դնելու համար միջազգային դերակատարների կոչերը պետք է փոխարինվեն պատժիչ գործողություններով․ Արցախի ՄԻՊ-ը՝ Արգենտինայում
-
15:32
Ռուսաստանը կոչ է անում վերսկսել հայ-ադրբեջանական բանակցությունները բոլոր ուղղություններով
-
15:32
Երևանում Արթուր Աբրահամի անվան ժամանակակից մարզահամալիր կկառուցվի
-
15:30
Կընդլայնվի պետպատվերի շրջանակում մատուցվող նորագույն և թանկարժեք տեխնալոգիաների կիրառմամբ մատուցվող բժշկական ծառայության շահառուների շրջանակը
-
15:23
Եղանակը Հայաստանում. առաջիկա 5 օրվա կանխատեսում
-
14:57
Չի կարող լինել արցախահայության ու Ադրբեջանի համատեղում, բացառված է. Արցախի ԱԳՆ
-
14:30
Հայկական ատոմային էլեկտրակայանի 2-րդ էներգաբլոկի շահագործման նախագծային ժամկետը կերկարաձգվի ևս 10 տարով
-
14:21
Սուրեն Պապիկյանն այցելել է հանրապետության N զորամիավորման ենթակա զորամասերից մեկը
օրվա
շաբաթվա
ամսվա
-
13:48
Անդամակցությունը Միջազգային քրեական դատարանին դրական կանդրադառնա Հայաստանի միջազգային վարկանիշի վրա․ Վ․Հակոբյան
-
10:42
Արագ, որակյալ և հասանելի. ժամանակակից աշխարհի գեղեցկության ինդուստրիայի գլխավոր թրենդն է. ոճաբան-վարսահարդար
-
20:03
Իսրայելը պատրա՞ստ է Իրանի դեմ պատերազմի
-
13:38
Կբացվի՞ արդյոք Լաչինի միջանցքը
-
12:35
Մոլդովայի շուրջ ՌԴ-Արևմուտք առճակատման խորացումը մեծացնում է ռիսկերը նաև Հարավային Կովկասի համար
-
18:08
Պետական պարտքն ավելացել է
-
11:49
Արցախ-Ադրբեջան երկխոսության ստորջրյա քարերը
-
18:20
Հայաստանը կանգնած է «Հյուսիս-Հարավ» նախագծից իզոլացման ռիսկի առաջ
-
18:57
Լիրայի անկումը. Թուրքիայի ոչ ավանդական մոնետար քաղաքականության հետևանք
-
13:09
Հայաստանը դո՞ւրս է մնում «Հյուսիս-Հարավ» նախագծից
Խոնավություն՝ 24%
Քամի՝ 3,6 կմ/ժ