Ադրբեջանում չկան պայմաններ ազատ ընտրությունների համար

• 22.08.2015, 11:23
•  Տարածաշրջան

Նոյեմբերի 1-ին Ադրբեջանում նախանշված են հերթական խորհրդարանական ընտրությունները: Այս առիթով Միլի Մեջլիսի փոխխոսնակը, ելույթ ունենալով երկրի ԿԸՀ-ում, հայտարարել է. «Ադրբեջանը ժողովրդավարական, իրավական պետություն է, և այդ սկզբունքներն արտացոլված են Սահմանադրության մեջ: Այդ իրավունքների իրացման տեսանկյունից ընտրությունները շատ կարևոր են: Համոզված եմ մինչև այսօր իրականացված ընտրությունները համապատասխանում են այն բոլոր այն փաստաթղթերի պահանջներին, որոնց միացել է Ադրբեջանը»:

Այս հայտարարությանը զուգահեռ ընտրություններին ընդառաջ Բաքվում «Ժողովրդավարական նախաձեռնությունների ինստիտուտ»  (ԺՆԻ) ոչ կառավարական կազմակերպությունը քննարկում է կազմակերպել, որտեղ ներկայացվել են «Ընտրական օրենսդրության վերլուծություն. միջազգային նորմեր, խնդիրներ և հեռանկարներ»  զեկույցի արդյունքները: Ի դեպ, կառավարող «Ենի Ադրբեջան» կուսակցությունը քննարկման առաջարկին չի արձագանքել: 

Նախ նշենք, որ համաձայն Ադրբեջանի Սսահմանադրության` խորհրդարանական ընտրություններն անցկացվում են յուրաքանչյուր հինգ տարին մեկ` նոյեմբերի առաջին կիրակի օրը: Ընտրություններն անցկացվում են միայն մեծամասնական համակարգով: Խորհրդարան ընտրվում է 125 պատգամավոր միամանդատ ընտրատարածքներից:

 ԺՆԻ նախագահը, ներկայացնելով վերլուծության արդյունքները, նշել է, որ Ադրբեջանում ընտրությունների` որպես ինստիտուտի վերացման վտանգ է առաջացել: Նրա խոսքով` տարեցտարի հանրությունն ավելի ու ավելի է կորցնում վստահությունն ընտրական գործընթացների նկատմամբ: «Խորհրդարանական և ՏԻՄ ընտրություններում տեղերի 90%-ը բաժին է ընկնում իշխանության շահերը ներկայացնող անձանց: Նման վիճակագրությունը չի կարող իրապես արտացոլել հասարակական տրամադրությունները»:

Կառույցի ղեկավար Մամեդլին նշել է նաև, որ Ադրբեջանի սահմանադրությունը որևէ կերպ չի արտացոլում քաղաքական կուսակցությունների դերը հասարակական կյանքում: Միայն մեծամասնական համակարգով ընտրությունները սահմանափակում են կուսակցությունների դերը: Նրա խոսքով` ևս մեկ խնդիր է 2009-ին հիմնական օրենքից նախագահի կառավարման ժամկետների սահմանափակման վերացումը: 

Կանոնավոր ընտրախախտումներին նպաստում է նաև անկախ դատական համակարգի բացակայությունը: «Նախընտրական միջավայրի վրա բացասաբար է անդրադառնում նաև ազատ հավաքների իրավունքի սահմանափակումը: 2012թ. 2400 անգամ մեծացել է չհամաձայնեցված հանրահավաքների կազմակերպման և դրանց մասնակցության համար նախատեսված տուգանքը: 13 մանաթից (12,3 դոլար) այն վերածվել է 30 հազ. մանաթի (28,6 հազ. դոլար)»,-նշել է իրավապաշտպանը: Նրա խոսքով` ընդդիմադիր դերակատարները նաև զրկված են հեռուստատեսությամբ քարոզարշավ իրականացնելու հնարավորությունից:  

Միաժամանակ Ադրբեջանում էքզիթ-փոլլի անցկացումն այժմ հնարավոր է միայն ԿԸՀ-ի թույլտվությամբ: «Ըստ էության, ԿԸՀ-ն թույլտվություն է տալիս այն կառույցներին, որոնք կոչված են  հանրային վերահսկողություն իրականացնել իր գործունեության նկատմաբ»:

Ինչպես նշված է ԺՆԻ զեկույցում. «ԿԸՀ-ը, խախտելով Ընտրական օրենսգրքի 106-րդ հոդվածը, սահմանել է ընտրատեղամասերում ձայների հաշվարկից հետո կազմվող, այսպես կոչված, «սևագիր արձանագրությունների»  հաջորդականություն: Այս կարգը հնարավորություն է տալիս վերջնական արձանագրության մեջ արտատպել «անհրաժեշտ» տվյալներն այն դեպքում, երբ տվյալների միջև կա հակասություն: Այս որոշումն ընդունվել է այն բանից հետո, երբ դիտորդների կողմից ԿԸՀ ուղարկված արձանագրություններում տվյալների միջև հակասությունների պատճառով 2005-ին Հանձնաժողովը ստիպված էր չեղյալ հայտարարել 12 ընտրատարածքների քվեարկության արդյունքները»:  

Ընտրություններում բողոքները քննող` ԿԸՀ կից գործող փորձագիտական խմբերը ևս վերահսկվում են ԿԸՀ անդամների կողմից: Անկախ այն հանգամանքից, որ ընտրատեղամասերում տեսախցիկներ են տեղադրված, դրանց արձանագրությունները  հնարավոր չէ որպես ապացույց կիրառել, քանի որ դրանք չեն տրամադրվում շահագրգիռ կողմերին, նշել է ԺՆԻ փորձագետ Գուրբանովը:

Միաժամանակ Ադրբեջանն անտեսում է միջազգային կառույցների արձագանքն ու խորհուրդները` կապված ընտրությունների հետ: «Իշխանությունների համար էական չէ, թե ինչ եզրահանգում կտան ըհնտրությունների վերաբերյալ ԵԱՀԿ ԺՄԻԳ դիտորդները: Առաքելությունը հրավիրվում է ընտրությունների լեգիտիմության տեսք հաղորդելու համար, քանի որ դա մասնագիտական հիմքով մշտադիտարկում իրականացնող միակ  միջազգային առաքելությունն է»,-նշել է իրավագետ Հասանլին:

Այս ամենի ֆոնին Ադրբեջանի ընդդիմությունը քննարկում է ընտրությունները բոյկոտելու հարցը: «Մուսաֆաթ» կուսակցության առաջնորդ Արիֆ Գաջիլիի խոսքով` ընդդիմությունն ընտրությունները բոյկոտելու բավարար հիմքեր ունի: «Երկրում չկա քաղաքական մրցակցության մթնոլորտ, չկան քարոզարշավի հավասար հնարավորություններ, ընտրական մարմիններն իշխանությունների լիակատար վերահսկողության ներքո են»,-նշել է ընդդիմադիր գործիչը:  

Միաժամանակ «Մուսաֆաթի» առաջնորդը նշել է , որ բոյկոտի մարտավարությունը կարող էր ընդունելի լինել մինչև 2005թ., երբ իշխանությունները դեռևս «ժողովրդավարությանը փափուկ անցման» իմիտացիայի էին ստեղծում: Մինչդեռ այժմ կառավարող վերնախավը, հենվելով փողի ռեսուրսի վրա, հնարավոր է համարում առանց ժողովրդի և միջազգային հանրության աջակցության գործելը` լիովին անտեսելով ընտրությունների համար արդարացի պայմաններ ապահովելու կոչերը:

Քաղաքական գործչի կարծիքով` այս իրավիճակն անելանելի չէ, քանի որ իշխանությունների փողային ռեսուրսը կտրուկ կրճատվում են նավթի համաշխարհային գնի անկման և երկրում դրա արդյունահանման ծավալների կտրուկ կրճատման պատճառով: