Իրանն այսօր տարածաշրջանում լուրջ դեր ունի, և նման պետության հետ հարաբերություններ խորացնելը բխում է ՀՀ շահերից. Գոհար Իսկանդարյան

-  Գիրքն իր բնույթով առաջին փորձն է, երբ մեկ աշխատության մեջ համատեղվել է երկու բարեկամ երկրների առանցքային խնդիրները վերջին 20 տարվա ընթացքում` անդրադառնալով հայ-իրանական հարաբերությունների քաղաքական, տնտեսական, դիվանագիտական, գիտամշակութային և այլ ասպեկտներին: Հայ-իրանական ներկա հարաբերությունների ուսումնասիրությունը գտնվում է հայ արևելագետների ուշադրության կենտրոնում, այն պարզ պատճառով, որ Իրանն այսօր տարածաշրջանում լուրջ դերակատարություն ունի, և նմանատիպ պետության հետ հարաբերություններ խորացնելը բխում է Հայաստանի շահերից: Հատկանշական է, որ Հայաստանի չորս հարևաններից երկուսը շրջափակման մեջ են պահում երկիրը, և 1990-ական թվականների սկզբներին` Հայաստանի համար օրհասական ժամանակահատվածում, մեր հարավային հարևանն իր օգնության ձեռքը մեկնեց, որն, անշուշտ, փրկության, թթվածնի մի նոր աղբյուր էր: Հայաստան-Իրան ավելի քան 20-ամյա հարաբերություններին աչալրջորեն հետևում են ինչպես տարածաշրջանի երկրներն` Ադրբեջանը, Թուրքիան, Ռուսաստանն, այնպես էլ արտատարածաշրջանային երկիր համարվող Միացյալ Նահանգները: Կա այն թյուրըմբռնումը, թե Միացյալ Նահանգները, ելնելով իր արտաքին քաղաքական կուրսից, պետք է որ առավել քան կոշտ քաղաքականություն իրականացնի Հայաստանի նկատմամբ՝ Իրանի հետ բարեկամական հարաբերություններ արձանագրելու համար: Սակայն իրականությունն այն է, որ Միացյալ Նահանգներում ևս շատ լավ պատկերացնում են, որ Հայաստան-Իրան հարաբերությունների բարեկամական բնույթն այս պահին այլընտրանք չունի, քանզի Հայաստանը շրջափակված է երկու հարևանների կողմից:

Հայ-իրանական հարաբերություններն ունեն դարերի պատմություն, սակայն սույն աշխատանքն անդրադառնում է Հայաստան-Իրան հարաբերություններին Հայաստանի անկախացումից հետո` ներկայացնելով հայ-իրանական տնտեսական, քաղաքական, գիտամշակութային կապերը, ինչպես նաև` Ղարաբաղյան հակամարտության և Հայոց ցեղասպանության նկատմամբ Իրանի դիրքորոշմանը: Գրքում առանձին ենթագլխով անդրադառնում ենք նաև Իրանի հայ համայնքին, նրանց խնդիրներին: