Ո՞վ է այս նկարի հեղինակը. Պարույր Սևակի և «Կոմիտաս. վերջին գիշեր» կտավի առաջին հանդիպումը. հարցազրույց նկարչի դստեր հետ (ԲԱՑԱՌԻԿ)

Այս տարի նշվում է հայ մեծագույն երգահան Կոմիտասի ծննդյան 150-ամյա հոբելյանը: «Արմեդիա» ՏՎԳ-ն զրուցել է «Կոմիտաս. վերջին գիշերը» նկարի հեղինակ, ՀՀ ժողովրդական նկարիչ Սարգիս Մուրադյանի դստեր` նկարչուհի, «Սարգիս Մուրադյան» պատկերասրահի հիմնադիր Զարուհի Մուրադյանի հետ:
- Տիկի´ն Մուրադյան, ինչպիսի՞ն էր Սարգիս Մուրադյանի ճանապարհը դեպի «Կոմիտաս. վերջին գիշերը» կտավը:
- Սարգիս Մուրադյանը ծնվել է 1927 թվականին գաղթականների ընտանիքում, ովքեր Արևմտյան Հայաստանից գաղթել ու հիմնավորվել են Երևանում: Քանի որ եղել է նման ընտանիքից ու բազմաթիվ պատմություններ է լսել, հայրանասիրական ու Հայոց ցեղասպանության թեմատիկան եղել է իր ստեղծագործական կարևոր թելերից մեկը: Նրա ստեղծագործություններում ամփոփվում են 20-րդ դարի հայոց պատմության հանգույցները` Եղեռնը, ազգային ազատագրական պայքարը, քաղաքացիական պատերազմը և խորհրդայնացումը, հայկական գավառի արդյունաբերացումը, Երկրորդ աշխարհամարտը, 60-70–ականներին հայ մտավորականության վերելքը, երկրում տեղի ունեցած հետագա սոցիալ-մշակութային և քաղաքական փոխակերպումները` ընդհուպ մինչև սումգայիթյան եղեռն: Հայրս գործուն մասնակցություն է ունեցել 1965թ. Հայոց ցեղասպանության ճանաչմանն և 1988 թթ. Արցախյան հիմնախնդրի արդար լուծմանն ուղղված պայքարին։
1951 թվականին Երևանի Գեղարվեստի Ինստիտուտն ավարտելու ժամանակ արդեն հայրս ուզել է իր դիպլոմային աշխատանքն անել հայրենասիրական թեմայով՝ հատկապես Ավարայրի ճակատամարտ: Այդ ժամանակ Ստալինը դեռ ողջ էր, նման թեմաները համարվում էին նացիոնալիստական և դատապարտվում էին, և իրենց ինստիտուտի ռեկտոր Արա Սարգսյանը խորհուրդ չի տվել նման վտանգավոր թեմա նկարել, սակայն ասեմ, որ հենց այդ ժամանակ արված էսքիզը կա, որը վերջերս ցուցադրել ենք՝ իր 90-ամյակին նվիրված ցուցահանդեսի ժամանակ: Քանի որ թեման արգելվեց, ինքը մտքում այնուամենայնիվ պահել էր և Ստալինի մահից հետո Մուրադյանն առաջիններից է անդրադարձել Մեծ եղեռնի («Կոմիտաս. վերջին գիշերը», «Կոմիտաս, 1915 թվական, ապրիլ») և հայ ժողովրդի պատմական անցյալի թեմաներին: «Կոմիտաս. վերջին գիշերը» նկարը Հայաստանի ազգային պատկերասրահի մշտական ցուցադրության մաս է կազմում։ Նշեմ, որ Կոմիտասին մինչ այդ էլ են նկարել, բայց երբեք իրեն չեն դրել Ցեղասպանության կոնտեքստի արտահայտման մեջ:
1956 թվականին դարակազմիկ ու արդեն դասական դարձած «Կոմիտաս. վերջին գիշեր» գործը և´ Ցեղասպանության մասին բաձրաձայնելու, և´ Կոմիտասին՝ որպես հայ կործանված մտավորականի հավաքական կերպար ներկայացնելու, սիմվոլի վերածվեց: Նշեմ որ «Կոմիտաս. վերջին գիշեր»-ը հայրիկիս սիրելի գործերից է եղել:
- Ինչպե՞ս հայտնի դարձավ «Կոմիտաս. վերջին գիշեր»-ը:
- Հայաստանում հերթական Հանրապետական ցուցահանդեսի մասնակցելուց հետո` 1957 թվականին, երկար քննարկումներ են եղել թե արդյոք արժե տանել նկարը Մոսկվայում ցուցադրության, որտեղ անցկացվում էին Հայաստանի մշակույթի օրեր, թե՝ ոչ: Ասում են` մեր նախարարության որոշ աշխատակիցներ սարսափելի վախեցել են այդ թեմատիկայով ներկայանալ Մոսկվայում: Վերջում, շնորհիվ այդ ժամանակվա մշակույթի փոխնախարարի, ով պնդել է` ասելով, որ նկարը շատ հզոր գործ է, այն տարան Մոսկվա՝ մասնակցելու ցուցահանդեսի, որտեղ նկարն արժանացավ Ոսկե մեդալի: Ստացվում է, որ այն ընդունվել է թե´ հասարակության, թե´ երկրի ղեկավարության կողմից:
Ի դեպ, նկարի հետ կապված մի հետաքրքիր պատմություն կա: Պարույր Սևակն այդ ժամանակ ասպիրանտ էր Մոսկվայում և ցուցահանդեսի ժամանակ մտնում է դահլիճ, մոտենում հայկական արվեստի ցուցահանդեսը նայելու, կանգնում է «Կոմիտաս. վերջին գիշեր» կտավի առաջ ու ասում. «ո՞վ է այս նկարի հեղինակը» և հենց այդ ժամանակ ծանոթանում է հայրիկիս հետ: Այո´, մի քիչ լեգենդի է նման: Ու երբ հետագայում ես կարդացի մայրիկիս ու հայրիկիս նամակագրությունը արդեն իրենց մահից հետո, այդտեղից հասկացա, որ, այնուամենայնիվ, նրանք նախկինում թեթև ծանոթ են եղել Երևանից: Որպես մարդ ծանոթ էին, բայց այդ օրը հայտնագործել են իրար որպես արվեստագետ: Ցուցահանդեսի օրը հայրս ու Պարույրը միասին գնում են վերջինիս ուսանողական հանրակացարան, որտեղ ամբողջ գիշեր մեկը գրել է Կոմիտաս, մյուսը՝ նկարել: Եվ հենց այդտեղից ծնվել է նրանց անբաժան ընկերությունը: Ի դեպ, նրանց ընկերության վառ արտահայտումը Սևակի տուն թանգարանում հայրիկիս որմնանկարն է, ինչպես նաև Սևակի բազմաթիվ դիմանկարները: Հայրս Սևակին ևս որպես մեր ժամանակների հավաքական կերպար էր ներկայացնում:
Զրուցեց Ռոզի Միքայելյանը
-
20:43
Ամփոփվել են 2023-2025 թթ. միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի նախագծի շուրջ քննարկումները
-
20:20
Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը Վրաստանին 5 մլն ֆունտ ստերլինգ լրացուցիչ ֆինանսական աջակցություն կտրամադրի
-
20:00
Մարտական հենակետերում անցկացվել են ստուգայցեր
-
19:35
Թեհրանի և Բաքվի միջև հարաբերությունների զարգացման ներուժ կա. Ռաիսի
-
19:19
Նիկոլ Փաշինյանը շնորհավորական ուղերձ է հղել Լիբանանի վարչապետին՝ պաշտոնում վերընտրվելու կապակցությամբ
-
19:10
Թուրքիայի նախագահը Մադրիդում հանդիպել է Եվրոպական խորհրդի նախագահի հետ
-
19:00
ԱՄՆ-ն ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի նոր համանախագահ է նշանակել
-
18:34
Ստորագրվել է ՀՀ և ԱՄՆ միջև զարգացմանն ուղղված համագործակցության դրամաշնորհային համաձայնագիրը
-
18:10
Աննա Վարդապետյանն ընտրվեց ՀՀ գլխավոր դատախազի պաշտոնում
-
17:29
Արայիկ Հարությունյանն ընդունել է Ավստրալիայի Հայ ավետարանչական ընկերակցության տնօրեն Գրիգոր Յումշաճգյանին
-
17:18
Երկօրյա այցով Հայաստան կժամանի Գերմանիայի տնտեսական համագործակցության և զարգացման դաշնային նախարարը
-
16:00
ՀՀ կենտրոնական բանկը և Վարշավայի ֆոնդային բորսան կնքել են Հայաստանի ֆոնդային բորսայի վաճառքի պայմանագիր
-
15:08
Եղանակը Հայաստանում. առաջիկա 5 օրվա կանխատեսում
-
14:52
Երևանի և Լիոնի քաղաքապետարանների միջև ստորագրվել է փոխըմբռնման հուշագիր
-
14:51
Վահագն Խաչատուրյանը ԱՄՆ Անկախության օրվա առթիվ այցելել է Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանի կեցավայր
-
14:47
Ալեն Սիմոնյանն ընդունել է Հայաստանում Իսրայելի դեսպանին
-
14:15
44-օրյա պատերազմից հետո մինչ օրս անհետ կորած են համարվում 53 հոգի. բանակցում են աճյունների որոնողական աշխատանքները վերսկսելու համար
-
14:05
Արցախի իշխանությունների հետ քննարկվել է այլընտրանքային ճանապարհների հարցը․ Նախագահի մամուլի քարտուղար
-
13:56
Ստեփանծմինդա-Լարս ավտոճանապարհը բաց է բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար
-
13:42
Արցախի ԱԺ նախագահն խորհրդակցություն է հրավիրել
օրվա
շաբաթվա
ամսվա
-
14:53
Կհաջողվի՞ գազի միասնական շուկայի ձևավորումը ԵԱՏՄ-ում մինչև տարեվերջ
-
17:41
Ռուսական գազի էմբարգոն կկործանի Եվրոպայի տնտեսությունը. Հունգարիայի վարչապետ
-
13:09
Արցախի ԱԺ նախագահի գլխավորած պատվիրակությունը հանդիպել է կիպրացի եվրոխորհրդարանական Կոստաս Մավրիտիսի հետ
-
17:41
Տեղի ունեցավ ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի նախագահությանը նվիրված նամականիշի մարման արարողությունը
-
19:16
ԱԱԾ-ն բացահայտել և կանխել է պետական դավաճանության դեպքեր
-
20:06
Արցախի նախագահը հանրային գործիչների և ՀԿ-ների ներկայացուցիչների հետ քննարկել է հանրային խորհրդի ձևավորման հարցեր
-
19:49
Երկրները լինում են կա՛մ ինքնիշխան, կա՛մ գաղութ, միջանկյալ կարգավիճակ գոյություն չունի. Պուտին
-
18:33
Կհարկվե՞ն արդյոք մասնավոր տրանսֆերտները
-
15:37
Սերգեյ Լավրովը Մևլութ Չավուշօղլուի հետ կքննարկի նաև Լեռնային Ղարաբաղի հարցը․ Մարիա Զախարովա
-
10:47
Քոթանջյանի ներդրումն անգնահատելի է հայ թատրոնի և կինոյի զարգացման գործում. Փաշինյանը ցավակցել է Ռաֆայել Քոթանջյանի մահվան կապակցությամբ
Խոնավություն՝ 34%
Քամի՝ 3,09 կմ/ժ