ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի վավերացման ավարտը քաղաքական տեսանկյունից այսօր ոչինչ չի փոխում

• 11.02.2021, 16:26
• Աննա Կարապետյան
•  Եվրոպա,  «Հայացք» վերլուծական կենտրոն,  Հայաստան,  Վերլուծություն

2021թ. փետրվարի 10-ին Եվրոպական միությունը ծանուցել է Հայաստանի Հանրապետությանը՝ ԵՄ և ԵՄ անդամ երկրների կողմից ՀՀ-ԵՄ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի վավերացման գործընթացի ավարտի մասին։ Համաձայնագիրը լիարժեքորեն ուժի մեջ կմտնի ս.թ. մարտի 1-ից: Այս մասին երեկ հայտարարություն է տարածել ՀՀ ԱԳՆ-ն:

Սա նշանակում է, որ ավարտին է հասել 4 տարի տևած վավերացման գործընթացը և ԵՄ անդամ երկրներից յուրաքանչյուրը հաստատել է Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիրը՝ որպես Եվրամիության և Հայաստանի միջև հարաբերությունների կառուցման իրավական հիմք:

Այլ իրականության պարագայում սա կլիներ շատ կարևոր լուր՝ խորհրդանշող Եվրամիության հետ Հայաստանի հարաբերությունների նոր մակարդակ:

Մինչ այս պահը ՀՀ-ԵՄ հարաբերությունների հիմքը 1999թ-ից գործող Գործընկերության և համագործակցության համաձայնագիրն էր: Դրան փոխարինելու պետք է գար Ասոցացման համաձայնագիրը, որը սակայն չհաջողվեց ստորագրել Հայաստանի՝ ԵԱՏՄ անդամ դառնալուց հետո և 2015-ից 2017թթ երկար ու բարդ բանակցությունների արդյունքում հաջողվեց հասնել Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի ստորագրմանը: Կարևոր է, որ փաստաթուղթը քաղաքական մասով գրեթե կրկնում է Ասոցացման համաձայնագրի պարունակությունը, հիմնական տարբերությունները տնտեսական ոլորտին են առնչվում՝ պայմանավորված ԵԱՏՄ-ում Հայաստանի ստանձնած պարտավորություններով:

2017-ին այս համաձայնագրի ստորագրմամբ Հայաստանն ապացուցեց, որ հավատարիմ է եվրոպական արժեքներին, մտադիր է խորացնել և ընդլայնել ԵՄ աջակցությամբ բարեփոխումները, զարգացնել ԵՄ հետ հարաբերությունները բոլոր ոլորտներում: Սա, առաջին հերթին, քաղաքական կարևոր փաստաթուղթ էր՝ ցույց տվող, որ Հայաստանին հաջողվել է մեկտեղել եվրոպական և եվրասիական ինտեգրացիոն վեկտորները՝ տարածաշրջանում չառաջացնելով բախումներ և լարվածություն: Դա նշվեց և բարձր գնահատականի արժանացավ թե՛ եվրոպական, թե՛ ռուսական բարձրաստիճան պաշտոնյաների կողմից:

Եվրախորհրդարանի կողմից վավերացումից հետո 2018թ. մարտի 1-ից համաձայնագիրն արդեն իսկ 80 տոկոսով գործում էր՝ այն դրույթների շրջանակներում, որոնք վերաբերում էին եվրոպական ինստիտուտների, բայց ոչ եվրոպական երկրների հետ հարաբերություններին: Մարտի 1-ից համաձայնագիրը կգործի արդեն ողջ ծավալով:

Այսօր, սակայն, դժվար է ակնկալել, որ համաձայնագրի լիարժեք ուժի մեջ մտնելը դրական փոփոխություններ է բերելու, կամ փոխելու է Հայաստանի ընկալումը եվրոպական գործընկերների աչքերում: Պատճառը մեկն է՝ Հայաստանի գործող իշխանության «0-ից կառուցած» արտաքին քաղաքականությունը, իսկ ավելի ճիշտ՝ ձախողած արտաքին քաղաքականությունը բոլոր, այդ թվում՝ եվրոպական ուղղությամբ:

2018-ի մայիսից սկսած Հայաստանը փոխեց Եվրամիության հետ երկխոսության բնույթը՝ արժեքների փոխարեն առաջ մղվեցին բացառապես շահերը: Ակնկալիքները Եվրամիությունից երկուսն էին՝ լռություն Հայաստանում տեղի ունեցող ոչ ժողովրդավարական զարգացումների վերաբերյալ և ֆինանսական հոսքեր դեպի Հայաստան: Բավական է հիշել միայն Նիկոլ Փաշինյանի Բրյուսել կատարած առաջին այցից հետո լրագրողների հետ հարցուպատասխանը, որտեղ նա բողոքում էր, որ ԵՄ-ն այնքան քիչ գումար է առաջարկել, որ ինքն ասել է թե «եթե մեր հայտնի կոռուպցիոներներից մեկին մի լավ թափ տանք, գրպաններից այդքան գումար կթափվի»:

Բրյուսելում ընդունել են Փաշինյանի կողմից թելադրվող խաղի կանոնները՝ լռում են և որոշակի ֆինանսական հոսքեր ապահովում (բնականաբար՝ ոչ Փաշինյանի պատկերացրած ծավալների, քանի որ մեծ ֆինանսավորում կարելի է ստանալ միայն իրական բարեփոխումների կամ արտաքին քաղաքական կուրսի կտրուկ փոփոխության պարագայում): Իսկ հետևանքը եվրոպական կառույցներում ադրբեջանական դիրքերի ամրապնդումն է, ԵՄ չեզոքությունը Հայաստանի համար կարևոր հարցերում՝ նույնիսկ Արցախի դեմ պատերազմի սանձազերծմնան և ռազմական հանցագործությունների դեպքում, Արևելյան գործընկերության երկրների դասակարգման մեջ Հայաստանին Բելառուսին և Ադրբեջանին հավասարեցնելը և այլն:

Մեկ բան ակնհայտ է, Հայաստանն այսօր կորցրել է այն բոլոր քաղաքական դիվիդենտները, որ ձեռք էր բերել 2017-ին համաձայնագրի կնքմամբ և Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի վավերացման ավարտը քաղաքական տեսանկյունից ոչինչ չի փոխում ներկա պայմաններում: