Ոչ թե Լեռնային Ղարաբաղ, այլ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն կամ Արցախ

• 31.07.2015, 18:00
•  ԼՂՀ

Վերջին շրջանում  Արցախին կամ Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացին վերաբերող տարատեսակ նյութերում առավել հաճախ են հանդիպում սխալ կիրառվող տերմիններ, անվանումներ: Փորձը ցույց է տալիս, որ դա մի կողմից ոմանց չիմացության, մյուս կողմից՝ ադրբեջանական հետևողական քարոզչության արդյունք է: Ցավոք, բանակցային գործընթացի տարաբնույթ տերմինների սխալ կիրառումն ունենում է լուրջ ազդեցություն ինչպես բանակցային գործընթացում սեփական կողմերի դիրքորոշման թուլացման, այնպես էլ լեզվամտածողության տեսանկյունից:

Ամենից հաճախ թույլատրվող սխալներից մեկը «Լեռնային Ղարաբաղ» եզրույթի կիրառումն է՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության կամ Արցախի փոխարեն:

Նախ ներկայացնենք, թե ընդհանրապես ինչ իմաստներով է կիրառվում տվյալ եզրույթը.

• Լեռնային Ղարաբաղը որպես այդպիսին պատմական տարածաշրջան է Հարավային Կովկասում, որն ընկած է Դաշտային Ղարաբաղի և Զանգեզուրի միջև և զբաղեցնում է Փոքր Կովկասի հարավ-արևելյան լեռնաշղթան։

• Կրճատ Լեռնային Ղարաբաղ էր կոչվում նաև նախկին Ադրբեջանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության (ԽՍՀ) Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզը, որը ձևավորվել է 1923 թվականին: Այն ուներ մոտ տ 4.400 կմ² տարածք և այն մասամբ է մտնում ներկայիս ԼՂՀ կազմի մեջ (Մարտունու, Մարտակերտի շրջանների մի մասը, ինչպես նաև 1989թ-ին շրջանային խորհրդի որոշմամբ ԼՂԻՄ-ին միացած Շահումյանի շրջանն այսօր օկուպացված են Ադրբեջանի կողմից):

Որպես աշխարհագրական տեղանուն Լեռնային Ղարաբաղ եզրույթի օգտագործումը որևէ խնդիր չի ներկայացնում, սակայն իրավիճակն այլ է, երբ բանակցային գործընթացի որևէ տարր կամ հայկական երկրորդ պետությունը ներկայացնելու համար կիրառվում է Լեռնային Ղարաբաղ տերմինը:

Նախ, ինչպես նշեցինք, ներկայիս ԼՂՀ-ն ամբողջությամբ չի ներառում Լեռնային Ղարաբաղը, և ամենակարևորը տվյալ տերմինն օգտագործելով մենք դուրս ենք թողում ազատագրված 7 շրջանները, որոնք գտվում են ներկայիս ԼՂՀ կազմում:

Այսօր թե՛ համանախագահները, թե՛ Ադրբեջանն իրենց բանակցային բառակազմում օգտագործում են միայն Լեռնային Ղարաբաղ եզրույթը:  Եթե առաջինները դա կիրառում են, որպեսզի ընդգծեն ազատագրված շրջանների՝ ճակատագրի անորոշությունը և բանակցային գործընթացի առանձին բաղադրիչ հանդիսանալու փաստը, ապա Ադրբեջանը ԼՂ եզրույթի կիրառումով մի կողմից 7 շրջանները համարում է առանձին գրավյալ տարածքներ, մյուս կողմից դա համապատասխանում է ադրբեջանական կողմից առաջ քաշվող այն թեզին, թե Ղարաբաղյան հակամարտության միակ լուծումը (ԼՂԻՄ նմանությամբ) ինքնավարության ստեղծումն է Ադրբեջանի կազմում:

Եթե ադրբեջանական կողմը և համանախագահներն իրենց դրդապատճառներն ունեն Լեռնային Ղարաբաղ տերմինի օգտագործման համար, ապա առնվազն անտրամաբանական և անթույլատրելի է մեր կողմից նման բառակազմի օգտագործումը: Այսօր, թեև չճանաչված կարգավիճակում, սակայն Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունն իր պետական ինստիտուտների կայացվածությամբ չի զիջում որևէ պետության և ցանկացած հարմար առիթ պետք է օգտագործել դրա կյանքի իրավունքը միջազգային հանրությանն առավել ընկալելի դարձնելու համար, այլ ոչ թե նրա սուբյեկտայնությանը հարվածել սխալ եզրույթի կիրառմամբ: Ինչ վերաբերում է ազատագրված շրջաններին, ապա դրանք ունեն ինչպես ռազմավարական-անվտանգային, այնպես էլ պատմական կարևորություն ոչ միայն արցախցիների, այլ նաև Հայաստանի, ողջ հայության համար, ուստի, բնական է, որ դիտարկվում են որպես ԼՂՀ անբաժան մաս:

Հաշվի առնելով այս ամենը՝ պետք է առավել հետևողական գտնվենք մեր կողմից օգտագործվող բառակազմի ընտրության հարցում և հիշենք, որ հակառակորդի կողմից շրջանառվող եզրույթների կիրառմամբ մենք անկախ մեզնից գործում ենք ինքներս մեր դեմ: