Նուբար փաշա՝ հայ, ով դարձել է Եգիպտոսի առաջին վարչապետը

«Նուբար փաշա - եգիպտացի քաղաքական գործիչ, ծագումով հայ, քրիստոնյա… շատ կրթված մարդ, ազատ խոսում է մի շարք լեզուներով, վերջին շրջանի ամենահմուտ դիվանագետներից է». այսպես է բնութագրվում Եգիպտոսի առաջին վարչապետ Նուբար փաշան Բրոկրաուզի և Եֆրոնի` 1980 թվականի հանրագիտարանային բառարանում:
Նուբար Նուբարյանը ծնվել է Իզմիրում 1825 թվականին: Նրա հայրը` Մկրտիչ Նուբարյանը, Դավիթ Բեկի զինակից զորահրամանատար Նուբարի ժառանգներից էր, իսկ մայրը` Մուհամմեդ Ալիի նախարար և անձնական քարտուղար Պողոս բեյ-Յուսուֆյանի հարազատ քույրը:
Նուբար Նուբարյանը փայլուն կրթություն է ստացել Շվեյցարիայի և Ֆրանսիայի հեղինակավոր ուսումնական հաստատություններում, իսկ Եգիպտոս վերադառնալուց հետո 1845 թվականին նշանակվել է Եգիպտոսի կուսակալ Աբբաս փաշայի անձնական քարտուղար:
1850-ականներին Նուբար Նուբարյանը Եգիպտոսի առաջատար պետական և քաղաքական գործիչների շարքում էր, գրում է Armenia.im-ը: Օրինակ, 1850 թվականին երկրի այն ժամանակվա կառավարիչ Աբբաս I փաշան Նուբարին Լոնդոն է ուղարկել` պաշտպանելու Եգիպտոսի և Մուհամմեդ Ալիի ընտանիքի իրավունքները թուրքական սուլթանի պահանջներից: Նուբարը հաջողությամբ կատարել է հանձնարարությունը, ինչի համար արժանացել է Նուբար բեյ կոչվելու պատվին:
Անվիճելի է Նուբարի ավանդը Միջերկրական և Կարմիր ծովերը միավորող Սուեզի ջրանցքի կառուցման գործում: 1866 թվականին նա ուղևորվում է Կ. Պոլիս, որտեղ նրան հաջողվում է Օսմանյան կայսրության սուլթանին համոզել ոչ միայն համաձայնություն տալ ջրանցքի կառուցմանը, այլև դրա համար հատկացնել այն ժամանակվա չափանիշներով առասպելական գումար: Նուբար բեյի ջանքերից բավարարված` այն ժամանակվա Եգիպտոսի կառավարիչ Իսմայիլ փաշան հանձնարարում է նրան իր ձեռքը վերցնել Սուեզի ջրանցքի աշխատանքների ավարտը: Ջրանցքի շինարարները բախվել էին ահռելի տեխնիկական դժվարությունների… Նուբար բեյը մեկնեց Փարիզ հարթելու Եգիպտոսի և ֆրանսիական Canal Company-ի միջև առաջացած վիճելի հարցերը: Փարիզից վերադառնալուց հետո Նուբար բեյը նշանակվեց հասարակական աշխատանքների նախարարի պաշտոնում և արժանացավ փաշա տիտղոսի: Կարճ ժամանակ անց նա դարձավ Եգիպտոսի արտաքին գործերի նախարար:
Նրա կարիերայի գագաթնակետը դարձավ 1878 թվականին Եգիպտոսի վարչապետ նշանակվելը, առաջինն՝ այդ երկրի պատմության մեջ: Այս պաշտոնը նա զբաղեցրել է երեք անգամ` 1878 օգոստոսից 1879 թվականի փետրվար, 1884 թվականի հունվարից 1888 թվականի հունիս, 1894 թվականի ապրիլից 1895 թվականի նոյեմբեր: Այդ շրջանի նրա նշանակալի ձեռքբերումներից է հնացած դատական համակարգի բարեփոխումները:
Եգիպտոսի և Սուեզի ջրանցքի շրջանի բրիտանացի գլխավոր վերահսկիչ Իվլին Բերինգը` Կրոումերի 1-ին կոմսը, այդ տարիներին գրել է. «Նուբար փաշան ժամանակակից եգիպտացի քաղաքական գործիչներից ամենահետաքրքիրն է: Ինտելեկտուալ տեսանկյունից նա մի գլուխ բարձր է իր մրցակիցներից»:
Նուբար փաշան զբաղել է ինչպես Եգիպտոսի հայ համայնքի, այնպես էլ ամբողջ հայկական սփյուռքի ճակատագրով: Կազմակերպել է Թուրքիայից Եգիպտոս ժամանած հայ գաղթականների օգնությունը, գումար է հատկացրել պարբերականների հրատարակության համար, հիմնել է դպրոցներ, կազմակերպել է թարգմանություններ, հայ մատենագիրների ֆրանսերեն թարգմանությունների տպագրություն և այլն: 1878 թվականին Նուբարը կազմել և Բեռլինի կոնգրեսին է ուղարկել թուրքերի լծի տակ գտնվող հայերի վիճակը բարելավելու իր ծրագիրը, որը, սակայն, չի ներկայացվել կոնգրեսին: Նուբար փաշայի հայանպաստ գործունեությունը շարունակել է որդին՝ Պողոս Նուբար փաշան, ով Հայկական բարեգործական ընդհանուր միության հիմնադիրներից է:
Նուբար փաշան մահացել է 1899 թվականի հունվարի 14-ին Փարիզում: Նրա մարմինը հողին է հանձնվել Կահիրեի Հելիոպոլիս արվարձանի հայկական գերեզմանոցում:
Եգիպտոսի հանդեպ Նուբար փաշայի մատուցած ծառայություններն արժևորվել են բարձր պարգևներով, պատվավոր կոչումներով: Նուբար փաշայի անունն է կրում Կահիրեի կենտրոնական փողոցներից մեկը: Եգիպտոսի հյուսիսում գտնվող քաղաքներից մեկն անվանակոչվել է նրա պատվին՝ Նոր Նուբարիա: Նուբար փաշայի արձանը տեղադրված է Ալեքսանդրիայի Օպերայի ազգային թատրոնի մոտ:
-
01:06
Վերսալի պալատի արքայական մատուռում տեղի կունենա համերգ՝ նվիրված Հայոց ցեղասպանության 108-րդ տարելիցին
-
00:11
Չինաստանի ծրագիրը կարող է ընդունվել որպես հակամարտության լուծման հիմք. Պուտին
-
23:36
Ռուսաստանը պիտի վերադարձնի Կ. Պոլիսը. Սեմյոն Բաղդասարով
-
23:15
Զելենսկին Չինաստանից պատասխան չի ստացել Կիևի՝ «խաղաղության ծրագրին» միանալու առաջարկին
-
23:00
Աֆղանստանում 6,8 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել
-
22:02
Ադրբեջանը հերքում է հայ զինվորականի գերեվարման մասին տեղեկատվությունը
-
21:46
Մոսկվան կարձագանքի, քանի որ Արևմուտքը սկսում է միջուկային բաղադրիչով զենք կիրառել. Պուտին
-
21:19
Կայուն խաղաղության հասնելու միակ միջոցն ուղիղ բանակցություններն են. Բլինքեն
-
20:49
Վահագն Խաչատուրյանն ընդունել է «Հայաստան» հիմնադրամի Նիդերլանդների տեղական մարմնի ատենապետ Հարություն Սիմոնյանին
-
20:07
ՔՊ-ի ՄԻՊ թեկնածուն Անահիտ Մանասյանն է
-
20:01
Վարչապետն ընդունել է Գերմանիա-Հարավային Կովկաս պատգամավորական պատվիրակությանը
-
19:22
Ադրբեջանը վարում է Արցախի ժողովրդի ինքորոշման իրավունքն ուժի միջոցով ճնշելու հետևողական քաղաքականություն․ Արցախի ԱԳՆ
-
18:04
Լաչինի միջանցքի ապօրինի արգելափակումը, ոստիկանության ծառայողների սպանությունը հրամայական են դարձնում ԼՂ միջազգային փաստահավաք առաքելության գործուղումը. ԱԳ նախարարի տեղակալ
-
17:39
«Թաթոյան» հիմնադրամն ու Արցախի ՄԻՊ-ը Լաչինի միջանցքը փակած «էկոակտիվիստների» մասին պատրաստել են նոր զեկույց
-
17:33
Իրանը եւ Ռուսաստանը շահագրգռված են, որպեսզի Թեհրանը տնտեսական հաբ դառնա. Խանդուզի
-
17:22
ՀՀ-ում քաղաքացուն հնարավոր չի լինի աշխատանքից ազատել՝ կենսաթոշակային տարիքի անցնելու հիմքով. նախագիծ
-
17:05
Իրանի փոխարտգործնախարարը երկօրյա աշխատանքային այցով ժամանելու է Երևան
-
16:58
Մհեր Գրիգորյան ընդունել է ԱՄՀ հայաստանյան առաքելության ղեկավարի գլխավորած պատվիրակությանը
-
16:40
Զինծառայողը մոլորվել է ու հայտնվել ադրբեջանական վերահսկողության տակ գտնվող տարածքում. ՀՀ ՊՆ
-
16:31
Կար իմիտացիայի և ժամանակ շահելու էլեմենտ. Կ. Բեքարյանը՝ Մոսկվայում ՀԱՊԿ առաքելությանը Արարատ Միրզոյանի անդրադարձի վերաբերյալ
օրվա
շաբաթվա
ամսվա
-
13:10
Ջիակոմո Լուիջի Չամիչյան` հայազգի քիմիկոս, ով դարձավ արևային էներգիայի գաղափարի մարգարեն
-
13:48
Անդամակցությունը Միջազգային քրեական դատարանին դրական կանդրադառնա Հայաստանի միջազգային վարկանիշի վրա․ Վ․Հակոբյան
-
10:42
Արագ, որակյալ և հասանելի. ժամանակակից աշխարհի գեղեցկության ինդուստրիայի գլխավոր թրենդն է. ոճաբան-վարսահարդար
-
20:03
Իսրայելը պատրա՞ստ է Իրանի դեմ պատերազմի
-
13:38
Կբացվի՞ արդյոք Լաչինի միջանցքը
-
12:35
Մոլդովայի շուրջ ՌԴ-Արևմուտք առճակատման խորացումը մեծացնում է ռիսկերը նաև Հարավային Կովկասի համար
-
18:08
Պետական պարտքն ավելացել է
-
11:49
Արցախ-Ադրբեջան երկխոսության ստորջրյա քարերը
-
18:20
Հայաստանը կանգնած է «Հյուսիս-Հարավ» նախագծից իզոլացման ռիսկի առաջ
-
19:27
Փաշինյան-Շոլց հանդիպման կարևոր ուղերձները
Խոնավություն՝ 66%
Քամի՝ 1,03 կմ/ժ