Ինքնորոշումը հանցագործություն չէ. աշխարհը հակամարտությունների կարգավորման նոր մոտեցումների կարիք ունի

Գարնան հետ Եվրոպայում սկսեցին եռալ նաև հակամարտության գոտիները: Կատալոնացիները կրկին վերսկսեցին ցույցերը, իսկ Սերբիայում քաղաքացիական հակամարտություն է հասունանում, այս ցանկը կարելի է շարունակել: Հակամարտության գոտիները Եվրոպայում շատ են, և չնայած դեմոկրատական ու տեխնոլոգիական-տնտեսական գործընթացներին (հենց դրանց հենքի վրա է ձևավորվել Եվրոպական միությունը)` այդպես էլ Եվրոպային չի հաջողվել ունիվերսալ դեղատոմսեր գտնել ազգային հիմնախնդիրների լուծման համար:
Բնականաբար, յուրաքանչյուր հակամարտություն յուրօրինակ է, և միանման լուծումներ գոյություն չունեն: Հատկապես դա ակնհայտ է դառնում, եթե հետևենք վերջին շաբաթվա զարգացումներին Կատալոնիայում և Սերբիայում, և փորձենք պռոյեկտել դրանք Արցախի վրա:
Հազարավոր կատալոնացիներ բողոքի ցույցեր անցկացրեցին Մադրիդի կենտրոնում «Ինքնորոշումը հանցագործություն չէ» կարգախոսով: Նրանք պահանջում էին ազատ արձակել կատալոնացի 12 նախկին պաշտոնյաներին և քաղաքական գործիչներին, որոնց 7-25 տարվա ազատազրկում է սպառնում: Նրանց դեմ գործ է հարուցվել պետական միջոցները վատնելու և անկարգություններ հրահրելու մեղադրանքով՝ 2017թ.-ին Կատալոնիայում անկախացման հանրաքվե անցկացնելու համար: Արդեն երկու ամիս է Իսպանիայի Գերագույն դատարանում շարունակվում է հարցի քննությունը: Կատալոնացիները հատուկ էին եկել Մադրիդ՝ մասնակցելու բողոքի ցույցին: Հաշվի առնելով իսպանացիների բացասական վերաբերմունքը կատալոնացիների անկախացման ձգտման նկատմամբ՝ ցուցարարների անվտանգությունն ապահովում էին իսպանական ոստիկանության 500 աշխատակիցներ:
Եթե փորձենք այս իրավիճակը պռոյեկտել Արցախի վրա, ակնհայտ է դառնում, որ դա գրեթե անհնար է. Բաքուն թույլ չի տալիս իր տարածք մուտք գործել ոչ միայն արցախցիներին, այլև ընդհանրապես հայկական ազգանուն ունեցող որևէ մեկի: Եվ խոսել անվտանգության երաշխավորման եվրոպական մեխանիզմների մասին առավել ևս տեղին չէ: Ի պատասխան անցկացվող ցույցերի՝ Իսպանիան տանկեր չմտցրեց Կատալոնիա, չսկսեց հրթիռակոծել Բարսելոնան կամ չշրջափակեց այն, ինչպես արել էր Ադրբեջանը 1990-ականների սկզբին: Իսպանիան պայքար ծավալեց իրավական դաշտում, ինչը քաղաքակրթական այլ մակարդակի մասին է վկայում: Իսկ Ադրբեջանը նույնիսկ չի ցանկանում մի բանակցային սեղանի շուրջ նստել Արցախի ներկայացուցիչների հետ:
Ինչ վերաբերում է վերջին օրերին Սերբիայում բավական մեծ թափ հավաքող հակասություններին (ցույցերը նվիրված էին ՆԱՏՕ-ի կողմից ռմբակոծության 20-ամյակին), ակնհայտ է, որ բողոքի ակցիաների հիմքում հակամարտությունն է` Կոսովոյի հարցը: Չնայած Կոսովոյի հակամարտությունը կարգավորված է համարվում` Սերբիայի այժմյան ցույցերը խոսում են այն մասին, որ բռնի ուժով լուծված հակամարտությունները խաղաղության և կայունության չեն հանգեցնում:
Սերբիայի ընդդիմությունը պահանջում է նախագահ Ալեքսանդր Վուչիչի և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաների հրաժարականը՝ մեղադրելով գործող իշխանություններին կոռուպցիայի, ընդդիմադիրներին ճնշելու և սոցիալական խնդիրների մեջ: Սակայն ամենակարևորը Կոսովոյի հարցում վերջակետ դնելու անհրաժեշտությունն է: Փորձագետները գրում են, որ Սերբիայում ոչ ոք չի պատրաստվում պաշտոնապես ճանաչել Կոսովոն, սակայն Բելգրադն ուղիներ է փնտրում Պրիշտինայի հետ այնպիսի գործարք կնքելու համար, որը չի նշանակի ուղղակի ճանաչում, բայց պատրանք կստեղծի, որը կբավարարի Բրյուսելի պահանջներին (ելնելով եվրաինտեգրման Վուչիչի խոստումներից): Սերբիայի ԱԳՆ-ն առաջարկում է սահմանափակվել էթնիկության սկզբունքով սահմանների դեմարկացիայով՝ առանց հետագա մանրամասների ճշգրտման: Սերբիայի ընդդիմադիրները դեմ են ցանկացած փոխզիջման: Կոսովոն նույնպես երջանիկ չէ այդպիսի անորոշ լուծումից: Սերբական ԶԼՄ-երում քննադատում են Կոսովոն կիսելու և տարածքներ փոխանակելու տարբերակը, պաշտոնյաներն այդ տարբերակը բացառում են:
Մարտի սկզբին Վուչիչը հայտարարել է. «Մենք չենք կարող ճանաչել Կոսովոն՝ այլ երկրից ոչինչ չստանալով»,- գրում է Metagazeta-ն: Հարցազրույցի այս հատվածն օպերատիվ կերպով փոփոխվել է սերբական իշխանությունների պահանջով, սակայն այն արդեն իսկ ուշադրություն էր գրավել և հարուցել հանրության դժգոհությունը: Նախագահի ասածից ստացվում էր, որ նա ընդհանուր առմամբ պատրաստ է ճանաչել Կոսովոն, սակայն առևտուր է անում դրա գնի շուրջ:
Սերբիայի հասարակությունը դեռ պատրաստ չէ «մարսել» Կոսովոյի հարցը: Եթե մինչև ապրիլի 13-ը Վուչիչի կառավարությունը հրաժարական չտա, Բելգրադում սպասվում է շատ մեծ ցույց, հազարավոր ցուցարարները խոստանում են մնալ փողոցում: Ինչպես 1998թ-ին եղավ Հայաստանում, Սերբիայում հակամարտությունը կարող է իշխանությունների հրաժարականի պատճառ դառնալ: Եվ ինչպես հերթական անգամ ցույց է տալիս պատմությունը (այս անգամ՝ Կոսովոյի օրինակով), չկարգավորված հակամարտությունը, կամ արտաքին պարտադրանքով ու ուժի կիրառմամբ լուծված հակամարտությունը, կարգավորման պատրանք է ստեղծում, որը միշտապես շարունակում է մնալ որպես կայծ ՝ պահպանելով նոր պայթյունի վտանգը:
Չնայած բազմադարյա քաղաքակրթությանն ու ազգային հարցերի կարգավորման մեծ փորձին՝ այսօրվա Եվրոպան այդպես էլ չի կարողացել ինքնորոշման շուրջ հակամարտությունների խաղաղ և իրավական դաշտում կարգավորման ունիվերսալ ուղիներ գտել: Հյուսիսային Իռլանդիան, Շոտլանդիան, Ֆլանդրիան, Բավարիան, Կատալոնիան, Բասկերի երկիրը, Տիրոլը և այլն՝ սա հրաբուխներ են, որոնք կարող են շատ արագ ժայթքել Եվրոպայի կենտրոնում: Կկարողանա՞ արդյոք մարդկությունն օգտագործել ամբողջ իրավական պոտենցիալն ու քաղաքակրթական առաջընթացը հետագայում արյունահեղ պատերազմներից և բռնություններից խուսափելու համար: Կկարողանա՞ արդյոք վերանայել սահմանների հարցում կարծրացած հայացքները: Կգերադասի՞ արդյոք իրավունքը շահին: Սա հարցեր են, որոնց համար Եվրոպան պետք է անհապաղ պատասխաններ փնտրի: Իսկ մենք, մեր հերթին, կարող ենք նոր կրեատիվ և ունիվերսալ ուղիներ որոնել, որոնք կօգնեն ելքեր գտնել բարդ էթնիկ-իրավական գլուխկոտրուկներից, որոնք պարգևել է մեզ պատմությունը:
-
01:06
Վերսալի պալատի արքայական մատուռում տեղի կունենա համերգ՝ նվիրված Հայոց ցեղասպանության 108-րդ տարելիցին
-
00:11
Չինաստանի ծրագիրը կարող է ընդունվել որպես հակամարտության լուծման հիմք. Պուտին
-
23:36
Ռուսաստանը պիտի վերադարձնի Կ. Պոլիսը. Սեմյոն Բաղդասարով
-
23:15
Զելենսկին Չինաստանից պատասխան չի ստացել Կիևի՝ «խաղաղության ծրագրին» միանալու առաջարկին
-
23:00
Աֆղանստանում 6,8 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել
-
22:02
Ադրբեջանը հերքում է հայ զինվորականի գերեվարման մասին տեղեկատվությունը
-
21:46
Մոսկվան կարձագանքի, քանի որ Արևմուտքը սկսում է միջուկային բաղադրիչով զենք կիրառել. Պուտին
-
21:19
Կայուն խաղաղության հասնելու միակ միջոցն ուղիղ բանակցություններն են. Բլինքեն
-
20:49
Վահագն Խաչատուրյանն ընդունել է «Հայաստան» հիմնադրամի Նիդերլանդների տեղական մարմնի ատենապետ Հարություն Սիմոնյանին
-
20:07
ՔՊ-ի ՄԻՊ թեկնածուն Անահիտ Մանասյանն է
-
20:01
Վարչապետն ընդունել է Գերմանիա-Հարավային Կովկաս պատգամավորական պատվիրակությանը
-
19:22
Ադրբեջանը վարում է Արցախի ժողովրդի ինքորոշման իրավունքն ուժի միջոցով ճնշելու հետևողական քաղաքականություն․ Արցախի ԱԳՆ
-
18:04
Լաչինի միջանցքի ապօրինի արգելափակումը, ոստիկանության ծառայողների սպանությունը հրամայական են դարձնում ԼՂ միջազգային փաստահավաք առաքելության գործուղումը. ԱԳ նախարարի տեղակալ
-
17:39
«Թաթոյան» հիմնադրամն ու Արցախի ՄԻՊ-ը Լաչինի միջանցքը փակած «էկոակտիվիստների» մասին պատրաստել են նոր զեկույց
-
17:33
Իրանը եւ Ռուսաստանը շահագրգռված են, որպեսզի Թեհրանը տնտեսական հաբ դառնա. Խանդուզի
-
17:22
ՀՀ-ում քաղաքացուն հնարավոր չի լինի աշխատանքից ազատել՝ կենսաթոշակային տարիքի անցնելու հիմքով. նախագիծ
-
17:05
Իրանի փոխարտգործնախարարը երկօրյա աշխատանքային այցով ժամանելու է Երևան
-
16:58
Մհեր Գրիգորյան ընդունել է ԱՄՀ հայաստանյան առաքելության ղեկավարի գլխավորած պատվիրակությանը
-
16:40
Զինծառայողը մոլորվել է ու հայտնվել ադրբեջանական վերահսկողության տակ գտնվող տարածքում. ՀՀ ՊՆ
-
16:31
Կար իմիտացիայի և ժամանակ շահելու էլեմենտ. Կ. Բեքարյանը՝ Մոսկվայում ՀԱՊԿ առաքելությանը Արարատ Միրզոյանի անդրադարձի վերաբերյալ
օրվա
շաբաթվա
ամսվա
-
13:10
Ջիակոմո Լուիջի Չամիչյան` հայազգի քիմիկոս, ով դարձավ արևային էներգիայի գաղափարի մարգարեն
-
13:48
Անդամակցությունը Միջազգային քրեական դատարանին դրական կանդրադառնա Հայաստանի միջազգային վարկանիշի վրա․ Վ․Հակոբյան
-
10:42
Արագ, որակյալ և հասանելի. ժամանակակից աշխարհի գեղեցկության ինդուստրիայի գլխավոր թրենդն է. ոճաբան-վարսահարդար
-
20:03
Իսրայելը պատրա՞ստ է Իրանի դեմ պատերազմի
-
13:38
Կբացվի՞ արդյոք Լաչինի միջանցքը
-
12:35
Մոլդովայի շուրջ ՌԴ-Արևմուտք առճակատման խորացումը մեծացնում է ռիսկերը նաև Հարավային Կովկասի համար
-
18:08
Պետական պարտքն ավելացել է
-
11:49
Արցախ-Ադրբեջան երկխոսության ստորջրյա քարերը
-
18:20
Հայաստանը կանգնած է «Հյուսիս-Հարավ» նախագծից իզոլացման ռիսկի առաջ
-
19:27
Փաշինյան-Շոլց հանդիպման կարևոր ուղերձները
Խոնավություն՝ 50%
Քամի՝ 2,06 կմ/ժ