Զոհրաբ Մնացականյանը չի հերքել Լավրովի խոսքերը

• 22.04.2020, 19:00
• Աննա Կարապետյան
•  «Հայացք» վերլուծական կենտրոն,  Հայաստան,  ԼՂՀ,  Վերլուծություն

Երեկ Հայաստանի ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանն արձագանքեց Արցախյան հակամարտության կարգավորման գործընթացի վերաբերյալ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահող երկիր Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի հայտարարությանը: Մնացականյանը վերահաստատեց Հայաստանի դիրքորոշումը, սակայն չհերքեց Լավրովի խոսքերը: Ստորև անդրադառնանք հիմնական դրույթներին ավելի մանրամասն:

Առաջինը. Փաստաթուղթ բանակցային սեղանին

Սերգեյ Լավրովը հայտարարել էր, որ 2019թ. Ապրիլին Մոսկվայում Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի արտգործանախարարների հանդիպման ժամանակ շրջանառության մեջ են դրվել կարգավորման նախագծեր, որոնք այժմ ակտիվ քննարկվում են:

Զոհրաբ Մնացականյանը չհերքեց, որ սեղանին կա նման փաստաթուղթ: «Նշվել է նաև, թե ինչ փաստաթղթի մասին է խոսք գնում այս երկու տարվա ընթացքում»,- ասել է նա: Այսինքն, նախարարը չի հերքում, որ փաստաթուղթ սեղանին կա, քննարկվում է դրա բովանդակությունը: Նա պարզաբանել է՝ «2018 թվականից ի վեր քննարկումները սահմանափակվել են առանձին տարրերի շուրջ կողմերի մոտեցումների քննարկմամբ և գնահատմամբ»:

«2014թ. քննարկված տարբերակն այսօր բանակցային սեղանի փաստաթուղթ չէ»,- ասել է Մնացականյանը: Սա, սակայն, չի նշանակում, որ այսօր սեղանին փաստաթուղթ չկա, այսօրվա փաստաթուղթը 2019թ-ինն է, և նախորդների վրա հղումը տեղին չէ:

Երկրորդը. Փուլային կարգավորում

Ըստ Սերգեյ Լավրովի, սեղանին դրված փաստաթուղթը հիմնված է փուլային կարգավորման վրա: «Այդ փաստաթղթերը ենթադրում են կարգավորման առաջմղում փուլային մոտեցման հիման վրա, ըստ որի առաջին փուլում պետք է լուծվեն առավել արդիական հարցերը, ԼՂ մի շարք շրջանների ազատումը և տրանսպորային, տնտեսական ու այլ հաղորդակցության ուղիների ապաշրջափակումը: Այնպես որ, ես համոզված եմ, որ երբ մենք գանք այդ փաստաթղթերը ստորագրելու որոշմանը՝ դա կարևորագույն քայլ կլինի ՄԱԿ ԱԽ բանաձևերի իրականացման համար, որոնք պահանջում էին դադարեցնել պատերազմը և սկսել պայմանավորվել»,- ասել է նա: 

Մնացականյանի այն պնդումը, որ 2018 թվականից ի վեր քննարկումները սահմանափակվել են առանձին տարրերի շուրջ կողմերի մոտեցումների քննարկմամբ և գնահատմամբ որևէ կերպ չի ժխտում այն հանգամանքը, որ կարող է քննարկվել փուլային կարգավորման տարբերակը: Այն նույնպես ենթադրելու է առանձին տարրերի շուրջ բանակցություններ: Այստեղ սկզբունքայինը հայկական կողմերի համար նույնիսկ փուլային կարգավորման պարագայում կարգավիճակի հարցի համար հստակ լուծման ամրագրումն է, ինչն իր խոսքում ընդգծել է նաև Մնացականյանը:

Հայաստանի ԱԳ նախարարը նաև նշում է. «նման մոտեցումներ ի հայտ են եկել 2014թ., 2016 թ., և այդ մոտեցումներն ընդունելի չեն հայկական կողմերի համար»: Սա, սակայն, հստակ և սպառիչ պատասխան չի տալիս այն հարցին, թե արդյոք խոսքը վերաբերում է կարգավորման փուլային տրամաբանությանը, թե Լավրովի խոսքում հիշատակված այն տարրերին, որոնք առանձնացվում են, որպես առաջին փուլի գերակա քայլեր: Հաշվի առնելով, որ դրանից անմիջապես հետո նախարարը շեշտում է, որ 2014թ. քննարկված տարբերակն այսօր բանակցային սեղանի փաստաթուղթ չէ՝ տպավորություն է ստեղծվում, որ խոսքը բովանդակության, ոչ թե սկզբունքի մասին է:

Երրորդը. Ոչ թե զիջումներ, այլ փոխզիջումներ

Սերգեյ Լավրովի ներկայացրած կարգավորման սցենարը հաշվի չի առնում Հայաստանի և Արցախի շահերը, և որ ամենակարևորն է՝ անորոշ է թողնում Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացման հարցը: Եթե Մադրիդյան սկզբունքները, լինելով փաթեթային կարգավորում, որն իր իրագործման մեջ որոշակի քայլերի հերթականություն էր ենթադրում, նախատեսումն էր սկզբից միջանկյալ կարգավիճակ Արցախի համար, իսկ հետո պարտադիր ուժ ունեցող կամատահայտմամբ վերջնական կարգավիճակի սահմանում, ապա այժմ նկարագրվող տարբերակն այդ հարցն ընդհանրապես անպատասխան է թողնում: Ավելին, խոսվում է Ադրբեջանի հետ հաղորդակցության վերականգնման մասին: Այսինքն, ստացվում է, որ Արցախին առաջարկվում է տարածքային զիջումներ անել՝ առանց կարգավիճակի հարցի որոշակիացման:

Այս առումով կարևոր է, որ Զոհրաբ Մնացականյանն իր խոսքում ընդգծել է կարգավիճակի հարցն ու ինքնորոշումը: «Փոխզիջումները պետք է լինեն համաչափ, որի մեջ հայկական կողմերը տեսնում են անվտանգության և կարգավիճակի տարրերի լիարժեք արտահայտություն»,- ասել է նա: Սակայն, նույնիսկ այս ձևակերպումը բավարար չէ, քանի որ տարածքային հարցի շաղկապումն անվտանգության հետ դիմացի կողմին բավական մեծ մանևրելու հնարավորություն է տալիս, օրինակ՝ կարող է առաջարկվել գնալ տարածքային զիջումների անվտանգության միջազգային երաշխիքների դիմաց: Դա մեզ համար անընդունելի մոտեցում է, քանի որ տարածքային զիջումներն ուժեղացնելու են Ադրբեջանի դիրքերը՝ նվազեցնելով կարգավիճակի հարցում զիջումների գնալու մոտիվացիան, իսկ միջազգային երաշխիքները հուսալի չեն: Կորոնավիրուսի համավարակը հերթական անգամ ցույց տվեց, որ կարող է ստեղծվել այնպիսի իրավիճակ, երբ միջազգային առաքելություններն ուղղակի անորոշ ժամանակով անսպասելի հեռանան տարածաշրջանից:

Արձանագրենք, երկու բան: Առաջինը՝ Զոհրաբ Մնացականյանը չի ժխտում տարածքային զիջումների հնարավորությունը, այլ պահանջում է դրանք դիտարկել փոխզիջումների և անվտանգային հարցերի համատեքստում, կարևորում է կարգավիճակի հարցը: Եվ երկրորդ, սա բավարար կոշտ դիրքորոշում չէ՝ Արցախի ինքնորոշման իրավունքի իրացման և Արցախի ժողովրդի անվտագության ապահովման երաշխիքներ ապահովելու համար:

Ամփոփելով կարող ենք արձանագրել, որ Զոհրաբ Մնացականյանն իր ելույթում ոչ թե ժխտել է Սերգեյ Լավրովի խոսքերը, այլ վերահաստատել է դրանց համատեքստում հայկական կողմի մոտեցումներն ու հիմնական պահանջները: Իսկ դրանք ենթադրում են ոչ թե Լավրովի նախագծի չեղարկում, այլ խմբագրում, որի համար հայկական կողմը պետք է պայքար մղի բանակցային գործընթացում: Մինչդեռ, փուլային կարգավորումն ինքնին ոչ շահեկան ու խնդրահարույց է հայկական կողմերի համար և պետք է քայլեր գործադրել այն վիժեցնելու ուղղությամբ, իսկ հայ հանրության արձագանքը պետք է նպաստի դրան:

Ադրբեջանի արձագանքը Մնացականյանի հայտարարությանը ցույց է տալիս, որ Հայաստանի անհամաձայնությունը առաջարկվող սցենարին անհանգստություն է առաջացրել Բաքվում և փորձեր են արվելու մեծացնել Հայաստանի վրա ճնշումները: Եվ Հայաստանից կպահանջվի ավելի հստակ և հիմնավոր, տրամաբանված դիրքորոշում և համանախագահների հետ սերտ աշխատանք՝ իր շահերը պաշտապնելու և առաջ տանելու համար: