Պատմության խեղաթյուրման հերթական փորձը, կամ Էրդողանի՝ «ընդհանուր ցավի» հայեցակարգը

• 27.04.2020, 20:15
• «Հայացք» վերլուծական կենտրոն
•  Տարածաշրջան,  «Հայացք» վերլուծական կենտրոն,  Աշխարհ,  Հայաստան,  Վերլուծություն

Ինչպես նախորդ տարիներին, այս տարի ևս Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն ապրիլի 24-ի կապակցությամբ ցավակցական նամակ հղեց Պոլսո հայոց պատրիարքին:

Նամակում Էրդողանը ցավակցություններ էր փոխանցում «Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին ծանր պայմաններում մահացած հայերի թոռներին»՝ միաժամանակ շեշտելով, որ հանգստություն է ցանկանում «ծանր ժամանակներում մահացած բոլոր օսմանյան քաղաքացիների հոգիների համար»:

Զոհի և դահիճի միջև հավասարության նշան դնելու, «ընդհանուր ցավի» հայեցակարգը առաջ քաշելու առումով Էրդողանի այս նամակն, անշուշտ, նորություն չէր: Թուրքական պետության ղեկավարի նման մոտեցումը գրեթե նույնությամբ կրկնվում է արդեն յոթերորդ տարին անընդմեջ:

Էրդողանն առաջին անգամ Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրվա կապակցությամբ հայտարարությամբ հանդես եկավ 2014 թվականին՝ այն ժամանակ լինելով Թուրքիայի վարչապետ: Վերջինիս այս քայլը տեղավորվում էր Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակին ընդառաջ Անկարայի մշակած քաղաքականության շրջանակներում:

«Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ տեղի ունեցած դեպքերը բոլորիս համատեղ վիշտն է», - դեռ 2014-ին նշում էր Թուրքիայի վարչապետը՝ շարունակելով, որ «այդ պատճառով տեղի ունեցած տեղահանությունը չպետք է հայերի և թուրքերի միջև մարդկային հարաբերությունների խոչընդոտ հանդիսանա»:   

2015-ին Էրդողանը շարունակեց մերժողական քաղաքականությունը պատմական փաստերի խեղաթյուրմամբ քողարկելու իր քաղաքականությունը՝ այս անգամ արդեն ՀՀ նախագահին ապրիլի 24-ին հրավիրելով Անկարա՝ մասնակցելու Գալիպոլիի ճակատամարտի 100-ամյակի միջոցառումներին (հիշեցնենք, որ սրանից մեկ տարի առաջ նմանատիպ առաջարկով Էրդողանին դիմել էր ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը՝ հրավիրելով ապրիլի 24-ին Երևան՝ մասնակցելու Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի արարողություններին):

«Համատեղ վշտի» և «ընդհանուր ցավի» հայեցակարգն էր ընկած նաև հաջորդող տարիներին Էրդողանի կողմից Պոլսո պատրիարքարանին ուղղված ուղերձ-նամակների հիմքում, որոնցում պարբերաբար հիշատակվում էր նաև Օսմանյան կայսրության և Թուրքիայի զարգացման, կայացման հարցում հայերի ունեցած ավանդի և հայ ու թուրք ժողովուրդների՝ համատեղ ապրելու դարավոր մշակույթի մասին. «Միշտ կհիշեցնենք ու կհիշենք հայերի և թուրքերի համատեղ ապրելու մշակույթը, որը մոտ 1000 տարվա պատմություն ունի» (2016թ.), «Հայ համայնքը, ինչպես Օսմանյան կայսրության, այնպես էլ Թուրքիայի Հանրապետության գրեթե 100-ամյա պատմության ընթացքում արժանի զավակներ դաստիարակելով, մեծ ներդրում է ունեցել մեր երկրի զարգացման գործում» (2017թ.), «Հավատացած եմ, որ մեր հայ քաղաքացիները շարունակելու են ավելացնել իրենց ավանդը մեր մշակույթի, սոցիալ, քաղաքական ու առևտրային կյանքում» (2018թ.), « Հայ համայնքը օսմանյան թե հարյուրերորդ տարեդարձը բոլորելու շեմին գտնվող հանրապետության շրջանին մեծացրած շատ արժեքավոր զավակներով հսկայական նպաստ է բերել մեր երկրին» (2019թ.):

Ապրիլի 24-ի կապակցությամբ Թուրքիայի նախագահի ուղերձները երբեմն աչքի են ընկել նաև Ցեղասպանության զոհերի և նրանց հիշատակի նկատմամբ ակնհայտ վիրավորական ձևակերպումներով, ինչպես, օրինակ, 2019 թվականի ուղերձը, որտեղ 20-րդ դարի մեծագույն ոճրագործությունը որակվել էր որպես «1915 թ. հայերի տեղահանություն», իսկ 1.5 միլիոն անմեղ մարդկանց կոտորածը՝ «ամենատրամաբանական վարքագիծ»: Այս և մյուս հայտարարություններին գրեթե ամեն տարի արձագանքել են Հայաստանի իշխանությունները՝ նախ և առաջ միջազգային հանրությունից պահանջելով ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը և աջակցել պատմական արդարության վերականգնմանը: Իսկ ինչ վերաբերում է ամենամյա այս ուղերձների նպատակին, ապա այն շատ պարզ է. հավասարության նշան դնել զոհի և դահիճի միջև, «ընդհանուր ցավի» հայեցակարգի ներքո շարունակել Հայոց ցեղասպանության նկատմամբ ժխտողական քաղաքականությունը: