Գազի սակագինն առաջին եռամսյակի համար մնաց անփոփոխ. գազային բանակցությունները՝ կրկին ձախողված

• 12.01.2021, 20:14
• Լիլիա Ամիրխանյան
•  «Հայացք» վերլուծական կենտրոն,  Հայաստան,  Վերլուծություն

Հայաստանին վաճառվող գազի սակագինն առաջին եռամսյակի համար մնացել է նույնը՝ հազար խորանարդ մետրի համար 165 դոլար: Լուրը հայտնի դարձավ այն բանից հետո, երբ «Գազպրոմ էքսպորտ» ՍՊԸ-ն և «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ն դեկտեմբերի 30-ին երկարաձգեցին Հայաստան գազի մատակարարման պայմանագիրը:

Հիշեցնենք, որ 2019թ.-ի հունվարի 1-ից Հայաստանին մատակարարվող ռուսական գազի գինը սահմանին բարձրացավ 10 տոկոսով: Սպառողների համար սակագնի թանկացումից այդ ժամանակ հնարավոր եղավ խուսափել, սակայն 2020թ.-ի հուլիսից «Գազպրոմ» ընկերության հայտի հիման վրա վերանայվեցին նաև գազի ներքին սակագները: Եվ չնայած գործող իշխանությունը, որպես մեղմացուցիչ հանգամանք, շահարկեց փաստը, որ սակագինն անփոփոխ է մնացել շարքային սպառողի համար, իրականում գազի թանկացման հետևանքները լուրջ խնդիրներ առաջացրեցին տնտեսվարողների համար:

Խոսքն իհարկե առաջին հերթին ապրանքների և ծառայությունների թանկացմանն է վերաբերում, քանի որ տնտեսական պրոցեսների զգալի մասն իրականացվում է գազով: Բայց դեռ այն ժամանակ ակնհայտ էր, որ հետևանքներն այսքանով չեն սահմանափակվելու թեկուզ միայն այն պատճառով, որ թանկացման օրակարգը «Գազպրոմ Արմենիայի» համար մնում էր արդիական:

Այսպես մտածելու կարևոր հիմքերից էին սակագնի թանկացման «Գազպրոմ Արմենիայի» հիմնավորումները, որոնց հաշվարկների հետ, ըստ էության, համաձայնեց նաև Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը: Իսկ սակագնի մասնակի թանկացման փաստից հետո «Գազպրոմ Արմենիան» ոչ միայն հայտնեց, որ որոշումն իրենց համար մասնակի բավարարող է, այլև միանգամից կրճատեց աշխատակազմը: Իհարկե սակագնի թանկացման հայտի մասնակի բավարարումը չէր կարող հարցեր չառաջացնել նաև սպասարկման ծախսերի և որ ամենակարևորն է, մեզ համար ռազմավարական նշանակություն ունեցող Աբովյանի գազի ստորգետնյա պահեստարանի սպասարկման տեսանկյունից: Այսինքն դեռևս նախորդ տարվա հուլիսին սակագնի բեռի թվացյալ անփոփոխ մնալը, կամ մասնակի ավելացումն իրականում ուներ առաջին հայացքից չերևացող խնդիրների շարք:

Պետք է հիշեցնել, որ սակագնի փոփոխությունների ողջ ընթացքը զուգակցվել է Հայաստանի իշխանությունների կողմից ՌԴ-ի հետ ունեցած բանակցությունների ֆոնին, և հետևաբար այդ բանակցությունները կարելի է համարել ձախողված: Այստեղ պարզապես պետք է հիշել մի նրբության մասին, որ գազային հարաբերությունները դժվար է համարել բացառապես տնտեսական բնույթի հարաբերություններ: Դա ավելի շատ քաղաքական բնույթի հարց է, և հետևաբար բացառապես տնտեսական գործոնները երբեմն կարող են այս դեպքում որոշիչ չլինել քաղաքական ընկալելի երկխոսության դեպքում: Իսկ նախորդ տարվա ընթացքում այս հարցի շուրջ Հայաստանի իշխանությունների իրար հաջորդող անհեռատես գործողությունները՝ սկսած Մյուլլերին ուղղված հայտնի նամակից, մինչև Փաշինյան-Լուկաշենկո հեռախոսազրույցը, դժվար  է համարել դաշնակցային հարաբերություններին բնորոշ, ընկալելի գործընթաց:

Բնական է, որ այդորակ բանակցությունները դրական արդյունք չէին ապահովելու նաև հետագայում և դրա վկայությունն է այս տարվա առաջին եռամսյակի համար սակագնի պահպանումը նույն մակարդակում այն դեպքում, երբ գազի համաշխարհային շուկայում ստեղծված են նախադրյալներ այն նվազեցնելու համար:

Իսկ երբ այս ամենին հավելում ենք նաև պատերազմից հետո դոլարի նկատմամբ դրամի արժեզրկման հանգամանքը, ապա ավելի քան ակնհայտ է, որ մոտ ապագայում հնարավոր է՝ ունենանք գազի ներքին սակագնի ավելացման խնդիր: Պատճառը այն է, որ չնայած սահմանին գազը մենք ձեռք ենք բերում դոլարով, ներքին սպառման համար վճարում ենք դրամով: Իսկ այսօրվա սակագնի հիմքում սահմանված է մեկ դոլարի դիմաց 480 դրամը:

Այս իրավիճակում առավել քան երբևէ ունենք զուտ տնտեսական գործոնները մեղմելու և հետևաբար՝ գործընկեր երկրի հետ ընկալելի ու կանխատեսելի քաղաքական երկխոսության կարիք, ինչի ընդունակության բացակայությունն այս իշխանության կողմից ակնհայտ է: