Իշխանությունն ընդունո՞ւմ է գազի սակագնի շուրջ հայ-ռուսական գործընթացի ձախողումը

• 24.05.2021, 19:15
• Լիլիա Ամիրխանյան
•  ԵԱՏՄ,  «Հայացք» վերլուծական կենտրոն,  Աշխարհ,  Հայաստան,  Վերլուծություն

Սույն թվականի մայիսի 19-ին կայացավ ԵԱՏՄ բարձրագույն խորհրդի նիստ, որին իր ելույթի ընթացքում ՀՀ վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանն անդրադարձավ գազի միասնական շուկայի ստեղծման թեմային։ Մեջբերենք Փաշինյանի խոսքից մի հատված․ «Մենք մեծապես կարևորում ենք Միության համար գազի ընդհանուր շուկայի ձևավորումը: Անհրաժեշտ ենք համարում, որպեսզի միջազգային պայմանագրի շրջանակում համաձայնեցվեն ոչ միայն Միության ընդհանուր գազի շուկայում գնագոյացման և սակագների ձևավորման մոտեցումները, այլև սահմանվեն երրորդ երկրներից, ներքին սպառման համար, գազի փոխադրման սակագները՝ թափանցիկության և ոչ խտրական մոտեցման հիման վրա»։

Հիշեցնենք, որ Փաշինյանի կողմից գազի սակագների վերաբերյալ հարցի բարձրաձայնումը մեծ զգայունություն ձեռք բերեց 2020թ․ -ին՝  Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի հետ ունեցած հեռախոսազրույցից հետո։ Խոսքը հեռախոսազրույցի ընթացքում երկու երկրների ղեկավարների կողմից  ՌԴ-ից ներկրվող գազի սակագների հարցի բարձրաձայնմանն ու արձանագրմանն է վերաբերում, որ բնական գազի գինը բարձր է և որ այն չի համապատասխանում համաշխարհային մակարդակին և այդ պահին ստեղծված իրավիճակին։

Հիշեցնենք նաև, որ այդ հեռախոսազրույցին ռուսական կողմի պատասխանը շատ չուշացավ։ ՌԴ նախագահ Վլադիմի Պուտինը 2020թ․ մայիսի 19-ին տեղի ունեցած ԵԱՏՄ բարձրագույն խորհրդի նիստին անդրադարձավ այդ հեռախոսազրույցի բովանդակությանը։ Մեջբերենք Պուտինի խոսքերը․ «Ինչ վերաբերում է մեր հայ և բելառուս ընկերների` գազի փոխադրման և տարանցման ծառայությունների վերաբերյալ առաջարկած ընդհանուր սակագնին, մենք կարծում ենք, որ միասնական սակագին կարող է լինել միայն միասնական շուկայում, միասնական բյուջեով և միասնական հարկային համակարգով: ԵԱՏՄ-ում ինտեգրման այդպիսի խորը մակարդակի դեռ չենք հասել: Մենք բոլորս դա լավ գիտենք: Իսկ մինչ այդ գազի գները պետք է ձևավորվեն շուկայական պայմանների հիման վրա, հաշվի առնվեն մատակարարների ծախսերն ու ներդրումները, ինչպես նաև ապահովեն արդյունահանման մեջ ներդրված կապիտալի վերադարձի ողջամիտ փոխարժեքը: Սա աշխարհում ընդունված պրակտիկա է»։

Փաստացի, Պուտինը Փաշինյանի և Լուկաշենկոյի կողմից գազի միասնական գինը հնարավոր համարեց ավելի խորը ինտեգրացիայի, այդ թվում՝ միասնական հարկային համակարգի և բյուջե ունենալու պարագայում։

Ինչ վերաբերում է ԵԱՏՄ-ում գազի միասնական շուկայի ձևավորմանն, ապա այդ հարցը ԵԱՏՄ օրակարգում առկա է, բայց դա այնքան էլ միտված չէ երկրներում գազի միասնական գների ձևավորմանը։ Խոսքը ԵԱՏՄ-ում միասնական էներգետիկ համակարգի ստեղծմանն է վերաբերում, որի վերջանանպատակը միասնական շուկայի ձևավորումն է։ Դրա իրավական հիմքը էներգետիկ շուկայի ձևավորման հայեցակարգն է, որը ենթադրում է գազի տարանցման միասկանական սակագին։ Բայց մինչ միասնական սակագնի ձևավորումը հարկ է լինելու գնալ ավելի խորը ինտեգրացման, ինչի մասին էլ նշել էր Պուտինը նախորդ տարի։  

Պետք է նշել, որ  ԵԱՏՄ բարձրագույն խորհրդի վերջին  նիստից հետո Բելառուսի փոխվարչապետ Իգոր Պոտրիշենկոն լրագրողներին հայտնել է, որ այս տարվա երկրորդ կիսամյակում գազի միասնական շուկայի ստեղծման շուրջ կողմերը կներկայացնեն առաջարկություններ։  Այսինքն հարցը շարունակում է լինել ԵԱՏՄ առաջնային օրակարգում։  Իսկ մինչ այդ, գազի սակագինը կորոշվի շուկայական պայմանների հիման վրա։

Ինչ վերաբերում է Փաշինյանի կողմից միասնական շուկայի  մասին այս նիստին բարձրաձայնմանը, ապա կարծում ենք, արժե հիշել գազի սակագնի շուրջ հայ-ռուսական ըստ էության ձախողված բանակցությունները։ Դրա մասին է վկայում շուրջ երկու տարի գոնե հայտարարված բանակցություններն ու դրա ընթացքում ոչ միայն մեզ համար նպաստավոր արդյունքի չհասնելը, այլև հակառակը՝ նախորդ տարի սահմանին սակագնի թանկանալը, այս ընթացքում հայկական կողմի հակասական գործողությունները (հայտարարված բանակցություններին զուգահեռ Միլլերին հրապարակային նամակը, դրա խնդրահարույց բովանդակությունը)։

 Հիշեցնենք նաև, որ Հայաստան մատակարարվող գազի պայմանագրի ժամկետը լրացել է, սակայն նոր սակագնի հետ կապված որոշակիություն դեռ չունենք։ Այս ամենը թույլ է տալիս ենթադրելու, որ Հայաստանի այսօրվա իշխանությունն ինքն է ընդունել, որ ձախողել է գազի սակագնի շուրջ հայ-ռուսական գործընթացը և գոնե այս պահին կամ գոնե հրապարակայնորեն Հայաստանի համար գազի նպաստավոր սակագնի հարցը դիտարկում է բացառապես ԵԱՏՄ միասնական շուկայի տիրույթում։