Ռուսաստանի և Արևմուտքի հարաբերություններում «ձնհալ» է նկատվում

• 11.09.2019, 16:29
• Աննա Կարապետյան
•  Եվրոպա,  ԵԱՏՄ,  Տարածաշրջան,  «Հայացք» վերլուծական կենտրոն,  Հայաստան,  Վերլուծություն

Վերջին ամսվա ընթացքում Ռուսաստանի և Արևմուտքի հարաբերություններում որոշակի «ձնհալ» է նկատվում:

Միտումներն ամրապնդվեցին Ֆրանսիայում Մեծ յոթնյակի հանդիպումից առաջ` օգոստոսի 19-ին, տեղի ունեցած Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի նախագահների բավական ջերմ հանդիպումից հետո:

Դրան հաջորդեց ուկրաինական գործընթացի ակտիվացումը: Սեպտեմբերի 2-ին Բեռլինում մոտ ութ ժամանոց հանդիպում տեղի ունեցավ Ուկրաինայի, Գերմանիայի, Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի դիվանագետների միջև, որի նպատակն Ուկրաինական ճգնաժամի կարգավորման բանակցային ձևաչափի՝ «Նորմանդական քառյակի» աշխատանքների վերամեկնարկը նախապատրաստելն էր: Այնուհետև Ուկրաինան և Ռուսաստանն իրականացրին գերիների փոխանակում: Իսկ սեպտեմբերի 8-ին Մակրոն-Պուտին հեռախոսազրույցից հետո ռուսական կողմը հայտարարեց, որ կողմերը տրամադրված են աշխատել «Նորմանդական քառյակի» ձևաչափով և հույս հայտնեց, որ գերիների փոխանակումը կնպաստի ռուս-ուկրաինական հարաբերությունների կարգավորմանը:

Ռուս-ուկրաինական երկխոսության վերականգնման ու ուկրաինական ճգնաժամի կարգավորման գործընթացի միտումներն Արևմուտք-ՌԴ հարաբերություններում դրական տեղաշարժի հնարավորության մասին են հուշում:

Ռուսաստանի հետ երկխոսության ակտիվացման հարցը նաև օգոստոսի 25-ին Ֆրանսիայում տեղի ունեցած «Մեծ յոթնյակի» գագաթաժողովի օրակարգում էր: ԱՄՆ-ն առաջարկել էր վերադարձնել Ռուսաստանին այս ձևաչափ՝ վերականգնելով «Մեծ ութնյակը», սակայն մյուս երկրները համարել էին, որ դեռ վաղ է, իսկ Ֆրանսիայի նախագահն այդ գործընթացը կապել էր Ուկրաինական ճգնաժամի կարգավորման հետ: Անկախ արդյունքներից՝ այս հարցի քննարկումն ինքնին վկայում է դրական միտումների մասին: Գործընթացը կարող է զարգանալ, և ԱՄՆ-ն կարող է այդ հարցում էլ ավելի ակտիվ դերակատարում ստանձնել՝ առավել ևս հաշվի առնելով սեպտեմբերի 10-ին ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Հանրապետական Ջոն Բոլթոնի հրաժարականը, ով համարվում էր Սպիտակ տան ամենահակառուս պաշտոնյան:

Ընդհանուր այս համատեքստում բավական հետաքրքիր հնչեց ՆԱՏՕ նախկին գլխավոր քարտուղար Անդերս Ֆոգ Ռասմուսենի հայտարարությունը, որ Վրաստանը պետք է դիտարկի առանց Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու հնարավորությունը:

Սա, մի կողմից, ուղերձ էր Վրաստանին՝ համակերպվելու Հարավային Օսիայի և Աբխազիայի կորստի հետ և վերջ դնելու Ռուսաստանի հետ առճակատման այս հանգույցին: Մյուս կողմից՝ նախազգուշացում Ռուսաստանին, որ ՆԱՏՕ-ն կարող է էլ ավելի մոտենալ Ռուսաստանի սահմաններին, այս անգամ՝ Վրաստանի միջոցով:

Եթե Վրաստանի կողմից այս մոտեցումը հավանություն ստանա, և պաշտոնական Թբիլիսին որոշի վճարել այդ գինն իր բաղձալի երազանքին հասնելու համար, տարածաշրջանում նոր լարվածություն կարող է առաջանալ: Արդեն իսկ վերջին շրջանում աճել է լարվածությունը Հարավային Օսիայի և Վրաստանի սահմանին, ի պաստասխան վրացական ոստիկանական պոստերի տեղադրման, պաշտոնական Ցխինվալը փակել է սահմանը: Սակայն Ռուսաստանը կարող է նաև նոր քայլերի դիմել՝ հրահրելով անջատողական տրամադրությունների աճ Աջարիայում, և ինչու ոչ՝ նաև Ջավախքում:

Արևմուտքի նման մոտեցումն Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի հարցին, և Ռուսաստանի կողմից էլ անկախական տրամադրությունների խթանումը կարող է հանգեցնել տարածաշրջանում ինքնորոշման հարցի ընկալման փոփոխությունների, կարող են աճել երկար տարիներ անկախացման պայքար մղող միավորների պահանջները: Նույն Մերձդնեստրը կարող է արդեն չհամաձայնել նույնիսկ Մոլդովայի ֆեդերալիզացիային: Կամ ո՞վ կարող է բացառել, որ ՆԱՏՕ-ն Ուկրաինային էլ չի առաջարկի միանալ կառույցին, բայց առանց Ղրիմի, կամ նույնիսկ՝ Դոնբասի:

Արդյունքում, Արևմուտք-ՌԴ հարաբերությունների զարգացումները կարող են «սեյսմիկ ցնցումների» պատճառ դառնալ տարածաշրջանում՝ ստեղծելով թե՛ հնարավորություններ, թե՛ մարտահրավերներ և ռիսկեր: Այս պարագայում անվտանգության հիմնական երաշխիքը բոլոր կողմերի հետ հավասարակշռված հարաբերությունների պահպանումն ու առկա կամ հնարավոր հակասությունների վրա խաղալուց զերծ մնալն է:

Հայաստանի համար ևս այս գործընթացը կարող է մի կողմից՝ մի շարք հնարավորություններ ստեղծել ինքնորոշման նկատմամբ մոտեցումների փոփոխության, աշխարհաքաղաքական հնարավորությունների մեծացման տեսանկյունից, մյուս կողմից՝ խնդիրներ առաջացնել հարևան երկրում նոր անկայունությունների տեսքով: Սակայն ամեն դեպքում, Արևմուտքի և ՌԴ-ի շահերի հակասությունների վրա հիմնվելն ու դրանից օգուտ քաղելու փորձեր անելը «թրենդային» չէ և կարող է աշխատել ի վնաս Հայաստանի շահերի: Ցավոք, գիտակցաբար կամ ոչ այնքան, Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը վերջին շրջանում ավելի ու ավելի է նման երանգներ ստանում: