ԵՐԵՎԱՆ 6 C°
ՀՀ ԿԲ -
  • USD - 396.02 դրամ +0,02 EUR - 431.27 դրամ +0,27 RUB - 5.71 դրամ +0,71 GBP - 490.04 դրամ +0,04
  • ՈՍԿԻ - - դրամ ԱՐԾԱԹ - - դրամ ՊԼԱՏԻՆ - - դրամ

Որքա՞ն հաճախ են եվրոպական երկրները բարեփոխում իրենց սահմանադրությունը

 

Հաշվի առնելով սահմանադրական բարեփոխումների նախագծի շուրջ քննարկումները, ինչպես նաև մեկնարկած քարոզարշավը՝ «Արմեդիա» ՏՎԳ-ն,«Հայացք» վերլուծական կենտրոնի աջակցությամբ, սկսում է վերլուծական հոդվածների շարք, որոնք սահմանադրական բարեփոխումների նախագծի առանձին տարրեր կդիտարկեն եվրոպական փորձի համատեքստում:


Սահմանադրական բարեփոխումներն արտացոլում են երկրի քաղաքական կյանքում տեղի ունեցող հիմնական փոփոխություններն ու դրանց տալիս իրավական հիմքեր: Կայացած ժողովրդավարությունների պարագայում այդ փոփոխությունները, որպես կանոն, իրականացվում են` երկրի կայնքի ոլորտներից որևէ մեկում առկա հիմնարար խնդիրներին լուծումներ տալու, բացերը շտկելու համար, այսինքն` դրանք քաղաքական մշակույթի արդյունք են: Զարգացող երկրներում, որոնք դեռևս գտնվում են ժողովրդավարացման փուլում, սահմանադրական բարեփոխումները ժողովրդավարացման գործընթացի հաջորդ փուլ անցում կատարելու կարևոր քայլ են և իրականացվում են` առկա ձեռքբերումների ամրագրման, նպատակների սահմանման, ինչպես նաև նոր քաղաքական մշակույթ ձևավորելու համար:  

Սահմանադրական բարեփոխումների այս փուլում Հայաստանում հաճախ քննարկվում է նաև երկրի քաղաքական կայունության վրա նման արագ փոփոխությունների հնարավոր ազդեցությունը, իսկ հաճախակի փոփոխությունները դիտարկվում են բավական ռիսկային:

Սույն հոդվածում առաջարկում ենք համեմատական անցկացնել եվրոպական երկրներում սահմանադրական փոփոխությունների հետ, համեմատալ դրանց հաճախականությունն ու հիմնական նպատակները: Առաջնային ուշադրություն ենք դարձրել արևելաեվրոպական երկրների փորձին, որոնք իրենց անկախ պետականության կերտման գործընթացը, ինչպես և Հայաստանը, սկսել են 1990թ.-ից հետո:

Խնդրի վերաբերյալ ամբողջական պատկերացում կազմելու համար ներկայացնենք աղյուսակ, որտեղ պատկերված է, թե արևելաեվրոպական որ երկիրը քանի անգամ է իրականացրել սահմանադրական բարեփոխումներ:

Երկիր

Սահմանադրության ընդունման թիվը

Բարեփոխումների քանակը

Լատվիա

1990

10

Չեխիա

1992

8

Սլովենիա

1990

7

Սլովակիա

1992

6

Բուլղարիա

1991

4

Խորվաթիա

1990

4

Էստոնիա

1992

3

Լիտվա

1992

2

Սերբիա

1990

1

Ռումինիա

1991

1

Լեհաստան

1992

0

Բոսնիա և Հերցոգովինա

1995

0

Իրականացված բարեփոխումների բնույթը հասկանալու համար առավել մանրամասն անդրադառնանք խորհրդարանական կառավարման ձև ունեցող և առավել հաճախ սահմանադրական փոփոխություններ կատարած երկրներից երկուսին՝ Սլովակիային և Լատվիային։

Սլովակիայում, որն անկախություն է ձեռք բերել ԽՍՀՄ փլուզումից հետո,  Սահմանադրությունը հաստատվել է 1992թ.-ին: Հետագայում այն 6 անգամ փոփոխություններ է կրել`1998, 1999, 2001, երկու անգամ 2004 և 2014թթ․: Բարեփոխումները միտված են եղել հստակեցնել լիազորությունների բաշխումն իշխանության երեք ճյուղերի միջև, կարգավորել հարաբերությունները պետական ինստիտուտների միջև։ Ստեղծվել է մարդու իրավունքների պաշտպանի ինստիտուտը, Արդարադատության խորհուրդը, ամրապնդվել են սահմանադրական դատարանի դիրքերը, ձևավորվել է ինքնակառավարվող ադմինիստրատիվ երկրորդ օղակ՝ ընդլանվել է ՏԻՄ ինքնուրույնությունը:

1998թ.-ի բարեփոխումներով սահմանվել են նախագահի ուղիղ ընտրություններ, միաժամանակ նրա լիազորությունների մի մասը փոխանցվել է խորհրդարանի խոսնակին և վարչապետին:

Բավական խորքային փոփոխություններ տեղի են ունցել 2001թ.-ին, երբ Սլովակիան միացել է Եվրամիությանը  և ընդունել է առկա բոլոր միջազգային համաձայնագրերը, փոխվել է ընտրական համակարգը, դատավորների նշանակման իրավունքը խորհրդարանից փոխանցվել է նախագահին, փոփոխություններ են կրել մի շարք ինստիտուտներ:

 Լատվիայում Սահմանադրության հոդվածների մեծ մասը, բացառությամբ մի քանիսի, կարող է փոփոխության ենթարկվել Սեյմի կողմից։

Կատարված բազմաթիվ շտկումները վերաբերել են  ընտրական իրավունքը ստանալու տարիքային շեմին, իշխանության ճյուղերի միջև լիազորությունների բաշխմանը, լեզվի պաշտոնական կարգավիճակին, մարդու իրավունքներին առնչվող դրույթների ընդլայնմանը և այլն։ 2003թ․-ին մի շարք փոփոխություններ են կատարվել՝ կապված ԵՄ-ին Լիտվայի անդամակցության հետ։

2004թ․-ին որոշակի փոփոխություններ են կրել նախագահի լիազորությունները, ինչպես նաև ընդլայնվել է ԵՄ անդամ երկրների քաղաքացիների՝ տեղական ընտրություններին մասնակցելու իրավունքը, իսկ 2009թ․-ին կատարված փոփոխություններով ընտրազանգվածին հնարավորություն է տրվել լուծարել Խորհրդարանը։

 Հովածում ընտրվել էին մասնավորապես արևելաեվրոպական երկրների օրինակները, քանի որ դրանցում տեղի ունեցող ժողովրդավարացման գործընթացներն իրենց ժամանակահավածով և փուլերով առավել մոտ են Հայաստանին։ Բացի այդ, կենտրոնական և արևմտյան Եվրոպայի երկրներում սահմանադրական փոփոխություններն իրենց բնույթով, դրանց հանգեցնող գործոններով և գործընթացների արագությամբ զգալիորեն տարբերվում են հետխորհրդային երկրներից։

Եվրոպական այս երկրների փորձի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ սահմանադրական փոփոխությունները, դրանցում մասնակի կամ ամբողջական փոփոխությունները բավական մեծ տարածում ունեն եվրոպական երկրներում։ Վերջին 20 տարիների ընթացքում երկրների մեծ մասն առնվազն 3-4 անգամ փոփոխել են Սահմանարության դրույթները։ Իսկ փոփոխությունները մեծամասամբ նպատակ են հետապնդել ձևավորել նոր ինստիտուտներ, ընլայնել կամ շտկել մարդու իրավունքներին առնչվող դրույթները, ինչպես նաև վերաբաշխել իշխանությունը գործադիր և օրենսդիր մարմինների միջև, տեղայնացնել եվրոպական չափորոշիչներն ու ընդլայնել ժողովրդավարությունը։ Միաժամանակ, խորհրդարանական կառավարման ձևն ընտրած երկրներում այդ փոփոխությունները միտում ունեն մշտապես ընդլայնել խորհրդարանի լիազորությունները։ 

այլ նյութեր այս թեմայով


Ամենաընթերցվածը

օրվա

շաբաթվա

ամսվա

    Եղանակ
    Երևան
    Մառախուղ
    Խոնավություն՝ 93%
    Քամի՝ 0 կմ/ժ
    6 C°
     
    10°   
    20.03.2024
    13°   
    21.03.2024
    Հարցում

    Ի՞նչ եք կարծում՝ մե՞ծ է արդյոք ռազմական գործողություններին Իրանի մասնակցության հավանականությունը: