ԼՂՀ-ում չկան փախստականների և ոչ փախստականների արհեստական բաժանումներ

• 02.05.2015, 16:55
• Լիանա Հովհաննիսյան
•  «Հայացք» վերլուծական կենտրոն,  ԼՂՀ,  Վերլուծություն

Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունում գտնվող փախստականները շարունակում են զրկված մնալ միջազգային մասնագիտացված կազմակերպությունների մարդասիրական օգնությունից ԼՂՀ չճանաչվածության, ինչպես նաև ադրբեջանական կողմի որդեգրած ապակառուցողական քաղաքականության պատճառով, որն ամեն կերպ փորձում է խոչընդոտել այդ միջազգային կազմակերպությունների հնարավոր գործունեությունը Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունում: Սակայն, ի տարբերություն Ադրբեջանի Հանրապետության իշխանության, որը մշտապես քաղաքական շահարկման է ենթարկում  Ադրբեջանի փախստականների խնդիրը, խախտելով նրանց հիմնարար իրավունքները, ԼՂՀ իշխանությունները, չնայած սահմանափակ միջոցներին, փորձում են ԼՂՀ-ում բնակվող փախստականներին տրամադրել հնարավոր ամեն տեսակի ֆինանսական և բարոյական աջակցություն` նպաստելով նրանց ինտեգրմանը ԼՂՀ ներքաղաքական կյանքին:

Խորհրդային Միության գործունեության վերջին տարիներին, Ադրբեջանում հայերի նկատմամբ շարունակվող բռնաճնշումների հետևանքով պաշտոնական տվյաներով շուրջ 120 հազար փախստական ստիպված եղավ լքել Ադրբեջանը և գալ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն: Նրանցից շուրջ 30 հազարը շարունակում է ապրել այնտեղ մինչև օրս: Փաստորեն ներկայումս փախստականները կազմում են ԼՂՀ բնակչության մոտ 30 տոկոսը, ինչն ավելի բարձր է, քան Ադրբեջանի բնակչություն և փախստականների միջև առկա տոկոսային հարաբերությունը:

Համաձայն «ԼՂՀ փախստականների մասին» 2004 թվականի օրենքի Հոդված 18-ի փախստականն օգտվում է սոցիալական պաշտպանվածության իրավունքից` ԼՂՀ օրենսդրության սահմանված կարգով: ԼՂՀ-ում փախստականները նաև ունեն սեփականության, աշխատանքի և  ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվելու իրավունք: «ԼՂՀ փախստականների մասին» օրենը փախստականներին հնարավորություն է տալիս ստանալ ԼՂՀ քաղաքացիություն, ինչպես նաև ծառայել ԼՂՀ զինված ուժերում:

«Փախստականներն, ովքեր ժամանել են ԼՂ նախքան Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ձևավորումը, ղարաբաղյան հասարակության մի մասն են կազմում և ունեն բնիկ բնակչությանը հավասար իրավունքներ: Նրանցից շատերը վիրավորվել,  իրենց կյանքն են  զոհել` ակտիվ մասնակցելով հարևան պետության ագրեսիայի դեմ ԼՂՀ պաշպանությանը, որի համար պարգևատրվել են մեդալներով» -,  «Արմեդիա» տեղեկատվական, վերլուծական գործակալության հետ զրույցում նշեց «ԼՂՀ փախստականներ» ՀԿ նախագահ Սարո Սարյանը:

Անդրադառնալով ԼՂՀ քաղաքացիություն ստացած փախստականների մասնկացության ԼՂՀ-ում տեղի ունեցող ընտրություններին` Սարո Սարյանը նշեց, որ ինչպես և մյուս քաղաքացիները ԼՂՀ փախստականները նույնպես մասնակցում են ընտրություններին` միևնույն ժամանակ չաջակցելով որևէ կոնկրետ կուսակցության:

ԼՂՀ-ում փախստականները մասնակցությունն ընտրություններին դրսևորվում է ոչ միայն ֆորմալ` ընտրատեղամաս գնալով և այս կամ այն թեկնածուին իրենց ձայնը տալով, այլև առկա խնդիրերը բարձրաձայնելով և իշխանությունների ուշադրությունը դրանց վրա հրավիրելով: ԼՂՀ-ում փախստականների կողմից բարձրաձայնվող հիմնական խնդրիները վերաբերում են լեզվական խոչընդոտներին (փախստականները հիմնականում ռուսախոս են և դժվարություններ են ունենում աշխատանք փնտրելիս), բնակարաններ ստանալու հետ կապված խնդիրներին (լինելով Ադրբեջանի կառավարության կողմից մեկուսացված և չունենալով միջազգային ճանաչում՝ ԼՂՀ փախստականների մի մասը դեռ զրկված է բարենպաստ պայմաններում ապրելու հնարավորությունից), ինչպես նաև այլ սոցիալ-կենցաղային և տնտեսական բնույթի հարցերի:

ԼՂՀ իշխանությունների կողմից իրականացվող անվճար տարբեր  կրթական ծրագրերն ուղղված են օգնելու փախստականներին հաղթահարելու լեզվական խնդիրները: Բացի այդ, ԼՂՀ կառավարության կողմից հաստատված տարբեր ծրագրերը նպատակ ուենեն լուծելու փախստականների բնակարանային խնդիրները: ԼՂՀ կառավարությունը շարունակում է նաև փախստականների հետ հարաբերությունները կարգավորող օրենսդրական ակտերի կատարելագործման և դրանք միջազգային և ՀՀ-ում գործող իրավական նորմերին համապատասխանեցման ուղղությամբ տարվող քայլերը: Օրինակ՝ փախստականների կորցրած աշխատանքային ստաժի վերականգնման համար ԼՂՀ կառավարությունն ընդունել է որոշում 1988-1992թթ. Ադրբեջանից բռնատեղահանված անձանց ապահովագրական ստաժի որոշման հարցով հանձնաժողով ստեղծելու մասին: Որոշման շրջանակներում ստեղծված հանձնաժողովը քննարկել է կորցրած ստաժի վերականգնման վերաբերյալ տասնյակ ավելի  դիմումներ և բավարարել դրանց մեծ մասը:

Ամփոփելով կարելի է փաստել, որ, չնայած դեռևս առկա խնդիրներին, վերը նշվածը գալիս է փաստելու, որ  փախստականների ինտեգրումը ԼՂՀ ներքաղաքական կյանքին համարվում է ԼՂՀ իշխանությունների կողմից իրականացվող քաղաքականության կարևոր մաս, ինչի շնորհիվ այս հարցում հաջողվել է արձանագրել զգալի առաջընթաց՝ անգամ առաջ անցնելով հարևան Ադրբեջանի Հանրապետությունից: Ի տրաբերություն հարևան պետության` ԼՂՀ-ում չկան փախստականների և ոչ փախստականների միջև արհեստական բաժանումներ և  ԼՂՀ փախստականները հանդիսանում են ԼՂՀ լիարժեք քաղաքացիներ, ովքեր օգտվում են սոցիալական պաշպանվածության իրենց իրավունքից: