Սիրիայից ամերիկյան զորքերի դուրսբերումը` ԱՄՆ պարտությո՞ւն, թե՞ մարտավարական նահանջ

• 26.12.2018, 13:04
• Հասմիկ Վարդանյան
•  Ամերիկա,  Մերձավոր Արևելք,  Աշխարհ

DELIL SOULEIMAN / AFP

Այս շաբաթ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հերթական «անակնկալը» մատուցեց միջազգային հանրությանը` հայտարարելով Սիրիայից ամերիկյան զորամիավորումը դուրս բերելու մասին: Այն, որ ԱՄՆ նախագահը չէր բացառում նման քայլը, վաղուց էր հայտնի. նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ Թրամփը խոստացել էր, որ ԱՄՆ այլ երկրներ զորք կուղարկի միայն եթե հարցը վերաբերի երկրի ազգային անվտանգությանը, այլ ոչ թե այս կամ այն երկրում ժողովրդավարություն հաստատելուն: Ու թեև Սիրիան և Իրաքը դեռ  2017 թվականի դեկտեմբերին պաշտոնապես հայտարարեցին ԻՊ դեմ հաղթանակի մասին, ԱՄՆ-ն այս ընթացքում շարունակում էր պահպանել իր ռազմական ներկայությունը Սիրիայում, որն, ի դեպ, անօրինական է, քանի որ պաշտոնական Դամասկոսը նման խնդրանքով երբևէ չի դիմել ամերիկյան իշխանություններին: Հարց է առաջանում` ինչո՞ւ է Թրամփը հիմա որոշել զորքերը դուրս բերել Սիրիայից:

Նշենք, որ Թրամփի այս որոշումը լուրջ դժգոհություններ է առաջացրել ամերիկյան գեներալիտետի մոտ` այդ թվում հանգեցնելով Պենտագոնի ղեկավար Ջեյմս Մեթիսի հրաժարականին. իրականում ԱՄՆ-ում վաղուց էին հասկանում, որ Սիրիայում իրենց առջև դրված խնդիրներն արդեն դժվար թե հաջողվի իրագործել, սակայն մինչև հակամարտության վերջնական կարգավորման հասնելը զորքի դուրսբերումը զինվորականների համար սեփական պարտության տակ ստորագրելու պես մի բան է:

Սակայն պետք է նկատել, որ Սիրիայից ամերիկյան զորքերի դուրսբերումով Սիրիայի իշխանությունների համար կարևորագույն խնդիրը` ամերիկյան ավիահարվածները, որոնցից վերջին շրջանում այդ թվում նաև բազմաթիվ խաղաղ քաղաքացիներ են զոհվում, չի լուծվում. նախ, ԱՄՆ ավիացիան շարունակում է տեղակայված մնալ Սիրիայի մերձակայքում գտնվող բազաներում, ուստի, ցանկացած պահի կարող է ներգրավվել հակամարտության մեջ: Բացի այդ, շարունակում է գործել ԻՊ դեմ պայքարի միջազգային կոալիցիան, Սիրիայում ակտիվ քաղաքականություն են վարում ԱՄՆ սիրիական գծին աջակցող Սաուդյան Արաբիան, ԱՄԷ-ն, Իսրայելը: Սակայն այս պահին առավել կարևոր է Թուրքիայի գործոնը: Նշենք, որ Սիրիայից զորքերը դուրս բերելու մասին հրամանագիրը ստորագրելուց առաջ Թրամփը բավականին հանգամանալից հեռախոսազրույց էր ունեցել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ սիրիական հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ: Ավելին, Թրամփն ընդունել է Էրդողանի` Թուրքիա այցելելու հրավերը, համոզմունք է հայտնել, որ ԻՊ դեմ պայքարը հենց Թուրքիան հաջողությամբ ավարտին կհասցնի, Թուրքիան ԱՄՆ ազդեցությամբ հետաձգել է Սիրիայում քրդերի դեմ հերթական ռազմական օպերացիան, քրդերի սադրանքներից Թուրքիային պաշտպանելու համար ԱՄՆ-ը դիտակետեր է տեղակայել թուրք-սիրիական սահմանին: Թուրք-ամերիկյան հարաբերություններում բավականին երկար տևած լարվածության ֆոնին վերջին շրջանում Վաշինգտոնի և Անկարայի միջև սիրիական գծով այս բավականին ակտիվ և ջերմ շփումները թերևս պայմանավորված են այն հանգամանքով, որ Աստանայի ձևաչափում (Ռուսաստան, Իրան, Թուրքիա) Անկարան այլևս մեծ շանսեր չունի սիրիական հակամարտությունում ստանալ իր համար նախընտրելի կարգավորում, և ավելի ամուր դիրքերից հանդես գալու համար անհրաժեշտ է այդ հարցում միավորել իր համախոհներին: Գրեթե նույն շարժառիթներն ունի նաև ԱՄՆ-ը: Ինչպես արդեն նշեցինք, լուրջ հաջողությունների հասնելու հավանականություն ԱՄՆ համար չկա, իր ազդեցությունը Սիրիայում ապահովելու հարցում միայն քրդերով Վաշինգտոնը չի կարող բավարարվել, ուստի, անհրաժեշտ են այլ միջոցներ: Այդ հարցում ամենալավ տարբերակը Թուրքիայի հետ համագործակցելն է: Վերջինս սիրիական հակամարտության կարգավորման գործում ավելի մեծ ազդեցություն ունի, քան արաբական կամ արևմտյան դաշնակիցները: Ընդ որում, Վաշինգտոնը սիրիական կարգավորման գործընթացում Անկարայի ջանքերից օգտվելու համար այդքան էլ «մեծ գին» չի վճարում` սիրիացի քրդերի անվտանգությունը: Միևնույն ժամանակ ԱՄՆ-ը, Թուրքիայի հետ սիրիական հակամարտությունում ակտիվ համագործակցելով, մեկ այլ խնդիր էլ է լուծում. պառակտում է սերմանում բավականին արդյունավետ գործող Աստանայի ձևաչափում:

Պետք է նկատել, որ նույնիսկ եթե Թուրքիան հաջողությամբ չկատարի այս պահին իրեն վերապահված տրոյական ձիու դերը, և համակարտության կարգավորման շուրջ կողմերին, այնուամենայնիվ, հաջողվի հասնել համաձայնության, զորքերը դուրս բերելու վերաբերյալ Թրամփի որոշումն ամեն դեպքում ամերիկյան շահերի համար ձեռնտու է. ԱՄՆ-ն այդպիսով որոշակիորեն ազատվում է Սիրիան վերականգնելու և ներդրումներ անելու բավականին ծախսատար պարտականությունից: