Այվազովսկու հայկական սերը

• 24.05.2020, 19:00
•  Աշխարհ,  Հայաստան,  Սփյուռք,  No-politics

«Իմ հոգին պետք է անընդհատ կլանի գեղեցկությունը, ապա վերարտադրի այն նկարներում: Ես սիրում եմ քեզ, և քո խորը աչքերում ինձ համար բացվում է մի խորհրդավոր աշխարհ, գրեթե կախարդող մի ուժ», - այսպես էր սիրո խոստովանություն անում մեծն ծովանկարիչ Իվան Այվազովսկին իր ընտրյալին՝ Աննա Սարկիզովային, ով նրան նվիրել է ամուսնության երջանիկ 18 տարիներ:

Կարելի է պնդել, որ Այվազովսկին կնամոլ չի եղել: Հայտնի են նրա սիրելիներից երեքը՝ երկուսը նրա օրինական կանայք էին, իսկ մյուսի պատմությունը հայտնի չէ՝ իրակա՞ն է, թե՞ լեգենդ: Գեղեցիկ պատմություն բալետի պարուհի Մարիա Տալիոնիի մասին, դժբախտ ամուսնական կապեր Ջուլիա Գրևսի հետ և երջանիկ ուշ սեր Աննա Սարկիզովայի հետ. այս ամենն է միայն հայտնի Այվազովսկու անձնական կյանքից:

Աննա Նիկիտիչնա (Մկրտիչովնա) Բուռնազյանը ծնվել է 1857 թ. Թեոդոսիա քաղաքում` հայ ընտանիքում: Հայտնի է եղել իր գեղեցկությամբ, ուստի զարմանալի չէ, որ արագ ամուսնացել է Թեոդոսիայի հայտնի առևտրական Սարկիզովի հետ: Բայց ընդամենը 25 տարեկանում Աննան հասցրել է այրիանալ: Եվ հենց ամուսնու հուղարկավորության ժամանակ էր, որ ճակատագիրը ծանոթացրել է նրան Այվազովսկու հետ ...

Այվազովսկու ճանապարհին թաղման երթ է հայտնվում: Վերջին հրաժեշտն էին տալիս առևտրական Սարկիզովին, որի դագաղի ետևում մի այրի էր կանգնած`մի գեղեցիկ հայ երիտասարդ կին ... Պահն, իհարկե, ամենալավը չէր, բայց նկարիչը սիրահարվում է առաջին իսկ հայացքից, գրում է Artchive.ru-ն:

Սպասելով  պատշաճ ժամանակի՝ Այվազովսկին ամուսնության առաջարկություն է անում, որն Աննան ընդունում է: 1882թ.-ին Այվազովսկին, առաջին կնոջից օրինական կերպով ամուսնալուծվելով, երկրորդ իրավական ամուսնության մեջ է մտնում Աննա Սարկիզովայի հետ:

Աննան մեծացել է աղքատ հայ ընտանիքում, ինչպես ինքը՝ Այվազովսկին ժամանակին: Նրանց միջև գրեթե քառասուն տարվա տարբերություն կար: Սակայն, անմիջական վերաբերմունքն ու բնատուր զգայունությունը տաքացնում էին նրանց հարաբերությունները: Աննան շատ էր սիրում Այվազովսկուն և չէր պահանջում ավելի մեծ ուշադրություն, քան նկարիչը կարող էր տալ: Այվազովսկին իր հերթին ուժգին սիրում էր Աննային և խանդով էր վերաբերվում նրան:

Ամուսնության տարիներին սիրահարված Այվազովսկին իր կնոջ դիմանկարն է նկարում հայկական ազգային հագուստով՝ գլխին թափանցիկ մետաքսյա քող: Արտահայտիչ մուգ աչքերը մատնում են Աննայի սուր միտքը, արևելյան շնորհն ու նուրբ շարժուձևը, մեղմ ժպիտը ցույց է տալիս նրա անսահման կանացիությունն ու կերպարին որոշակի անհոգություն և առեղծված հաղորդում, գրում է Liveinternet.ru-ն: Սակայն, Աննայի գեղեցկությունը ոգեշնչել է Այվազովսկուն ոչ միայն դիմանկարներ ստեղծելու, այլև նրան նույնիսկ բանաստեղծություն նվիրելու:

«Շնորհիվ այս ամուսնության՝ ես այժմ ավելի մոտ եմ կանգնած իմ ժողովրդին», - հաճախ է կրկնել նկարիչը: Աննայի հայտնվելով Այվազովսկու տունը դարձել է իսկական հավաքատեղի. հայ դերասանները, գրողները, երաժիշտները, նկարիչներն այցելում էին երջանիկ զույգին, օրհնություն ստանում, հաճախ նաև ֆինանսական աջակցություն:

1900 թվականին Իվան Կոնստանտինովիչը հեռանում է կյանքից: Աննա Նիկիտիչը շատ բաների միջով է ստիպված լինում անցնել: 25 տարի շարունակ նա չի լքում իր տան պատերը, որտեղ նա սեր և երջանկություն է տեսել: Առաջին աշխարհամարտը, հեղափոխությունը, քաղաքացիական պատերազմը շրջանցում են Աննային, նա անգամ ուշադրություն չի դարձնում կյանքի կտրուկ փոփոխված պայմաններին: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում նա խուսափում է տարհանումից, օկուպացիայի ընթացքում հրաշքով փոխում է իր վերջին զարդերը հացի ու հացահատիկի հետ: Երբ գերմանացիները հեռանում են Թեոդոսիայից, Աննա Նիկիտիչնային գտնում է նկարիչ Նիկոլայ Սամոկիշը, ով նրան իր տուն է տանում Սիմֆերոպոլում:

Աննան մահանում է 1944թ. հուլիսի 25-ին: Նրան հուղարկավորում են Սուրբ Սարգիս հայկական եկեղեցու գերեզմանատանը՝ ամուսնու կողքին, ում հետ անցկացրել էր 18 երջանիկ տարիներ…