Հայաստանում ընթացող զարգացումները հարվածում են ներդրումային գրավչության կարևորագույն չափորոշիչներից մեկին` քաղաքական կայունությանը

• 18.06.2020, 21:12
• Լիլիա Ամիրխանյան
•  «Հայացք» վերլուծական կենտրոն,  Հայաստան,  Վերլուծություն

Այն, որ երկրի ներքաղական զարգացումները չեն կարող շրջանցել տնտեսական ոլորտը, կասկածից վեր է: Խնդիրն այս պահին բացասական էֆեկտի ժամկետայնության գնահատականի մեջ է, ինչպես նաև`հասկանալու, թե հատկապես որ ուղղությունն է ավելի շատ հայտնվելու հարվածի ներքո:

Առաջնային տուժող ոլորտներից մեկը Հայաստանի ներդրումային միջավայրն է: Քաղաքական ցնցումներն, անշուշտ, կարճաժամկետ կտրվածքում ազդելու են մակրոտնտեսական ցուցանիշների վրա, նկատելի կլինի կապիտալի արտահոսք: Որպես այս ամենի ամենաթարմ վկայություն, հիշենք 2018թ.-ը, երբ և' բանկերից, և' երկրից առհասարակ, «կապիտալի փախուստ» նկատվեց: Այդ ժամանակ, տնտեսական աճը ևս կրճատվեց, մոտ 2 տոկոսով: Սակայն այս ցուցանիշները վերականգնելի են և դա նաև ազդակ է, որ մտահոգվելու տեղ ունենք ավելի խորքային ու գլոբալ հարցերում, ինչպիսին է երկրի ներդրումային գրավչությունն առհասարակ:

Նախորդ երկու տարիների ընթացքում մենք այս ոլորտում հանգել ենք ճգնաժամի` պայմանավորված վարվող «տնտեսական քաղաքականությամբ»: Այն մտավախությունը,  որ քաղաքական ցնցումները լուրջ հարված են հասցնելու ներդրումային ոլորտի վրա, ապացուցված է նաև միջազգային փորձով: Եթե հիշենք երկրների ներդրումային գրավչության` միջազգային պրակտիկայում առկա գնահատման հիմնական չափորոշիչները, որոնցում ի թիվս տնտեսական, սոցիալական, ֆինանսական, ռեսուրսների, աշխատանքային, արտադրողական և այլ կրիտերիաների, մշտապես, որպես առաջնային ու կարևորագույն գործոն, նշվում է նաև քաղաքականը: Տարբեր ռեյտինգային կազմակերպությունների կամ ներդրումների գնահատման մեթոդոլոգիաների մոտ քաղաքական գործոնը կարող է դիտարկվել ուղղակի հենց այդ անվան, կամ այլ չափորոշիչների ներքո, ինչպիսիք են օրինակ, կազմակերպությունների, անհատ տնտեսվարողների նկատմամբ ազդեցության գործոնը, բիզնեսավարման ազատության, ներքին ու արտաքին քաղաքական ճնշումների մակարդակի և այլն: Եվ հետևաբար այն, ինչ տեղի է ունենում այսօր մեզ մոտ, հատկապես, երբ այս գործընթացների արդյունքում իրավական պրոցեսների մեջ են ներառվում նաև բիզնես կառույցներ, ներդրումային գրավչության տեսանկյունից ստեղծվելու են այնպիսի խնդիրներ, որոնց հաղթահարման համար դժվարպատկերացնելի է` որքան ժամանակ է մեզ պետք:

Պետք է նշել, որ անցյալ տարվա ընթացքում ռեյտինգային որոշ գործակալությունների կողմից արված գնահատականները, որոնք փորձ էր արվում ներկայացնել, որպես դրական ազդակ այդ թվում ներդրումային միջավայրի վրա, իրականում ոչ մի որոշիչ ազդեցություն չունեին, և դա մենք տեսնում ենք պակասող օտարերկյա ներդրումների մասին ցուցանիշներով: Եվ դա սպասելի էր, որովհետև այդ կազմակերպությունների վարկանիշները  սովորաբար ունենում են նաև քաղաքական երանգներ, և հաճախ գնահատականի վատթարացումը կամ լավացումն ուղեկցվում է նաև իշխանություններին որոշակի մեսիջներով: Հայաստանում կա նոր իշխանություն, որը հայտարարում է բարեփոխումների, կոռուպցիայի դեմ պայքարի մասին, ինչին ի պատասխան հետևում են այդ ընկերությունների ազդակները`որոշակի դրական փոփոխությամբ: Բայց ընդհանուր առմամբ, փոփոխություններն այնքանով, որքանով որ ունեցանք մենք նախորդ տարվա ընթացքում, իրականում «օգտակար են» առավելագույնը նոր վարկային միջոցներ ներգրավելու տեսանկյունից: Բոլոր դեպքերում էլ մեկ նիշի, մեկ «պլյուսի» ավելացումը,  եղած մակարդակի համեմատ, երկիրը դուրս չի բերում ռիսկայնության գոտուց: Հայաստանը շարունակում է մնալ ներդրումների համար ռիսկային գոտում, ըստ վարկանիշային գործակալությունների չափորոշիչների, ինչն էլ հաշվի է առնում օտարերկրյա ներդրողը: Մյուս կողմից մենք ունեցանք Doing Bussiness –ի վարկանիշում զգալի հետաճ, ինչը ներդրումների համար ավելի մեծ նշանակություն ունեցող գնահատական է, քանի որ ներկայացնում է հենց տնտեսական գործունեության հետ կապված խնդիրները:

Նախորդ երկու տարիներին իշխանության չհաշվարկված քաղաքականության արդյունքում խիստ վնասվել է ՀՀ ներդրումային միջավայրի իմունիտետը, ինչի վերականգնման համար ժամանակ ու կառավարչական աննկարագրելի մեծ ունակություններ են պետք: