Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ը համաձայնությա՞ն են հասել Ղարաբաղի հարցում

• 22.10.2018, 19:09
• Հերմինե Մխիթարյան
•  Տարածաշրջան,  «Հայացք» վերլուծական կենտրոն,  Աշխարհ,  Հայաստան,  ԼՂՀ

Ղարաբաղյան հիմնահարցի կարգավորման վերաբերյալ վերջին շրջանում Մինսկի խմբի համանախագահող երկրների տարբեր պաշտոնյաների կողմից հնչում են հայտարարություններ ու թեզեր, որ հուշում են կուլիսներից այն կողմ ձեռք բերված որոշ հնարավոր համաձայնությունների մասին: Այս համատեքստում դեպի հանրություն բաց թողնված մեսիջներից ստեղծվում է տպավորություն, որ ղարաբաղյան կարգավորման հարցում մոտ ապագայում էական փոփոխություններ են սպասվում:

Հատկանշական է, որ խնդրի կարգավորման այս փուլում բավական ակտիվացել է ամերիկյան կողմը: Տարիներ շարունակ գոյություն է ունեցել մի տեսակետ, որ անկախ աշխարհի տարբեր անկյուններում ունեցած տարաձայնություններից ու հակասություններից՝ ղարաբաղյան խնդրում ռուս-ամերիկյան հարաբերությունները ներդաշնակում են, և այս հակամարտությունը հանդես է գալիս որպես երկկողմ արդյունավետ համագործակցության լավ օրինակ, այսպես կոչված՝ «success story»: Այս տրամաբանության ներքո Միացյալ Նահանգները Ղարաբաղյան հարցում ակտիվ միջնորդի դերը գրեթե միշտ «զիջում էին» ռուսական կողմին՝ պարբերաբար հայտարարելով, որ ռուսների կողմից բարձրաձայնած թեզերը երեք կողմերի համաձայնությամբ են ձեռք բերվել: Այսօր, սակայն, պատկերը մի փոքր այլ է:

Ամերիկյան դիրքորոշումը հասկանալու համար կարևոր է դիտարկել վերջին շրջանում երկու ամերիկացի դիվանագետների արտահայտած մոտեցումները: Խոսքը Հայաստանում իր դիվանագիտական առաքելությունն ավարտող ամերիկյան դեսպան Ռիչարդ Միլսի EVNreport-ին տված հարցազրույցի և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկյան կողմի նախկին համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքի՝ ամերիկյան «Ատլանտյան խորհուրդ» վերլուծական կենտրոնի կազմակերպած քննարկման ընթացքում ունեցած ելույթի մասին է: Երկու դիվանագետների կողմից էլ հանրայնացվեցին թեզեր, որոնք էական նշանակություն կարող են ունենալ խնդրի կարգավորման ներկա ուղղությունները հասկանալու տեսանկյունից: Խոսքն առաջին հերթին Միլսի՝ «հող-խաղաղության դիմաց» թեզի և Ուոլիքի՝ «Լավրովի պլանը էապես չի տարբերվում նրանից, ինչ կառաջարկեինք մենք» մտքի մասին է:

Միամտություն է կարծել, թե դեսպան Միլսը չի տարբերում կամ էական չի համարում «հող-խաղաղության դիմաց» և «հող-կարգավիճակի դիմաց» մոտեցումների տարբերությունը: Նման հայտարարությունն ամերիկյան կողմից բավական վտանգավոր երանգներ է պարունակում, քանի որ այն Ադրբեջանում կարող է ընկալվել որպես ազդակ, որ միջազգային հանրությունը՝ ի դեմս համանախագահության ամերիկյան կողմի, իր աջակցությունն է հայտնում խնդրի կարգավորման ադրբեջանական սցենարին, ինչը Մինսկի խմբի շրջանակներում Ղարաբաղյան խնդրի խաղաղ կարգավորման տրամաբանությանը դեմ է և լուրջ հարվածի տակ է դնում այս ձևաչափի արդյունավետությունն ու անաչառությունը: Նման մոտեցումը չի նպաստում խնդրի խաղաղ կարգավորմանը, ավելին՝ խրախուսում է Ադրբեջանի ագրեսիվ քաղաքականությունը:

Մյուս կողմից, որն ավելի տրամաբանական է, Միլսի հայտարարությունը կարող է ընկալվել որպես ամերիկյան կողմի համաձայնությունը ռուսական ինչ-որ պլանի, կամ, այսպես կոչված «Լավրովի պլանի» հետ: Նշենք, որ այդ պլանի գոյության մասին շատերը շարունակում են խոսել որպես լեգենդի, ոմանք էլ` որպես իրականության մասին: Ըստ այդ «լեգենդի» նույն «հող-խաղաղության դիմաց» թեզը նաև այս սցենարի հիմքն է կազմում՝ կարգավիճակի հարցը թողնելով անորոշ ապագայի խնդիր: Այս մոտեցումը հաստատեց նաև Ջեյմս Ուորլիքի հայտարարությունը, թե խնդրի խաղաղ կարգավորման Լավրովի պլանը գրեթե չի տարբերվում նրանից, ինչ կառաջարկեին ամերիկացիները: Սա նշանակում է, որ Մինսկի խմբի եռանախագահության առնվազն երկու կողմը՝ ՌԴ-ն ու ԱՄՆ-ն, ակնհայտ շեղվել են հակամարտության կողմերին բալանսավորված, բոլորի շահերը արտացոլող լուծումներ տալու քաղաքականությունից դեպի պրոադրբեջանական լուծումների դաշտ: Ի դեպ, այս ամենը, ամենայն հավանականությամբ, քննարկման թեմա կլինի նաև ԱՄՆ նախագահի՝ ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջոն Բոլթոնի և Թրամփի խորհրդական, անձնական իրավաբան Ռուդի Ջիուլիանի՝ տարածաշրջան այցի ու հանդիպումների ընթացքում: Հասկանալի է, որ սպասվում են բավականին բարդ բանակցություններ:

Ամեն դեպքում, այս ամենից ստեղծվող տպավորություններն ու սպասելիքները լավատեսական անվանելը մի քիչ բարդ է: Հուսադրողն այս ամենում հայ զինվորի քաջությունն ու հզորությունն է, այն զինվորի, որ հերոսաբար հետ մղեց թշնամուն ապրիլյան քառօրյայի ժամանակ և որ Հայաստանի ու Արցախի անվտանգության ու մեր սահմանների անխախտելիության իրական երաշխավորն է բոլոր ժամանակներում: