2020 թվականին ևս Մերձավոր Արևելքը կմնա աշխարհի ամենաթեժ տարածաշրջանը

• 29.12.2019, 15:48
•  Մերձավոր Արևելք,  Աշխարհ

Bulent Kilic/AFP/Getty Images

Մերձավորարևելյան ակտիվ հակամարտությունների կարգավորման առումով 2019 թվականին էական առաջընթաց չի արձանագրվել:

Պաղստինա-իսրայելական հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացը շարունակում է մնալ փակուղում: Թրամփը պատրաստվում է 2019 թվականին հրապարակել հակամարտության կարգավորման իր պլանը և ակտիվացնել բանակցությունները, սակայն Իսրայելում ամբողջ տարվա ընթացքում շարունակվող ընտրական գործընթացներով պայմանավորված (2019 թվականին Իսրայելում երեք անգամ նշանակվել են արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ: Ընտրությունների արդյունքներով քաղաքական ուժերից ոչ մեկին չի հաջողվել ստեղծել կոալիցիոն կառավարություն) Վաշինգտոնը հրապարակել է միայն իր մերձավորարևելյան պլանի տնտեսական մասը: Այն մասնավորապես նախատեսում է 50 մլրդ դոլար ներդրում Պաղեստինում և հարևան երկրներում: Այդ գումարի ավելի քան կեսը ենթադրվում է, որ կհատկացվի Պաղեստինին 10 տարվա ընթացքում, մնացած գումարը նախատեսվում է ներդնել Լիբանանի, Հորդանանի և Եգիպտոսի տնտեսությունների մեջ: Պաղեստինցիները, սակայն, դատապարտել են ամերիկյան այս նախաձեռնությունը:

ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփն իր նախագահության ընթացքում արդեն իսկ բացահայտ ցույց է տվել իր իսրայելամետ լինելը: Երուսաղեմն Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելուց հետո այս տարի ևս Թրամփը պաղեստինա-իսրայելական հակամարտության համատեքստում կայացրել է որոշումներ, որոնք կասկածի տակ են դնում վերջինիս անչառ միջնորդությունը: Մասնավորապես, Թրամփը Գոլանի բարձունքները ճանաչել է որպես Իսրայելի տարածք, նա նաև օրինական է ճանաչել Պաղեստինի տարածքում հրեական բնակավայրերը:

 Հաշվի առնելով այս ամենը դժվար է ակնկակել, որ Թրամփի դարի գործարքի քաղաքական բաղադրիչը կարող է ընդունելի լինել պաղեստինյան ժողովրդի համար:

Սիրիական հակամարտության կարգավորման համատեքստում 2019 թվականին տեղի ունեցած զարգացումները բավականին նպաստավոր էին Սիրիայի նախագահ Բաշար Ասադի և վերջինիս աջակցող ուժերի համար:

ԱՄՆ կողմից զորքերի դուրսբերումը Սիրիայի քրդաբնակ շրջաններից հանգեցրեց Թուրքիայի կողմից Սիրիայի տարածք ներխուժման և քրդերի դեմ ռազմական գործողության իրականացման: Սակայն Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև 2019 թվականի հոկտեմբերին ձեռք բերված պայմանավորվածությամբ քրդաբնակ շրջանների մի մասի նկատմամբ վերահսկողություն հաստատեց Դամասկոսը: Նշենք, որ այդ շրջանների նկատմամբ սիրիական իշխանությունները կորցրել էին վերահսկողությունը հակամարտության սկզբնական շրջանում:

Սիրիայի կառավարական զորքերը տարեվերջին սկսեցին ռազմական գործողություն Իդլիբում՝ գրանցելով մի շարք հաջողություններ, ինչը բնականաբար առաջացնում է թուրքական իշխանությունների դժգոհությունը:

Նշենք, որ սիրիական զորքերի առաջխաղացումը նպաստում է նաև կարգավորման քաղաքական գործընթացին տեմպ հաղորդելուն: Սիրիական ընդդիմությունը ձգտում է սահմանադրական փոխոխություններն իրականացնել մինչև 2020 թվականը կայանալիք խորհրդարանական ընտրությունները, քանի որ սիրիական զորքերի առաջխաղացման դեպքում սեփական պահանջներն առաջ տանելու շանսերը բավականին փոքր են լինելու:

2019 թվականին Հայաստանը համեմատաբար ակտիվ էր Սիրիայի շուրջ տեղի ունեցող զարգացումներում: Տարեսկզբին ՀՀ իշխանությունները Սիրիա ուղարկեցին մարդասիրական առաքելություն: Քայլը միանշանակ ողջունելի է, ուղղակի ՀՀ իշխանություններն այդպես էլ չկարողացան հիմնավորել թե ինչու է մարդասիրական առաքելությունն ուղարկել պաշտպանության նախարարությունը, ոչ թե ԱԻՆ-ը, ինչը շատ ավելի ընկալելի կլիներ մեր միջազգային գործընկերների համար:

Իշխանությունների մյուս չհիմնավորված քայլն այս ուղղությամբ վարչապետի հայտարարություն է, որ Թուրքիայի կողմից Սիրիայի հյուսիսարևելյան շրջաններ ներխուժման կապակցությամբ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին խնդրել է ապահովել Ղամիշլիի հայերի անվտանգությունը: Անհասկանալի է, ինչու է որոշվել խնդրել միայն Ղամիշլիի հայերի անվտանգության մասին: Ի դեպ, վերջիններիս անվտանգության հարցը շարունակում է մտահոգություններ առաջացնել՝ հատկապես ԻՊ կողմից հայ հոգևորականների սպանությունից հետո:

Տարին բավականին լարված էր նաև Լիբիայում: 2019 թվականի ապրիլին մարշալ Խալիֆա Հաֆթարի ուժերը, որոնք վերահսկում են երկրի երկու երրորդը՝ այդ թվում գազով հարուստ հարավային շրջանները, սկսեցին մայրաքաղաք Տրիպոլին գրավելու ռազմական գործողություն: Տրիպոլիում գործող Ֆայեզ Սարաջի գլխավորած ազգային համաձայնության կառավարությունը, որը վայելում է ՄԱԿ-ի և ԵՄ-ի աջակցությունը, փորձում է ամեն կերպ պաշտպանվել: 2019 թվականի դեկտեմբերի 19-ին վերջինս ռազմական օգնության մասին հուշագիր ստորագրեց Թուրքիայի հետ: Նշենք, որ Լիբիայում բավականին ակտիվ են արտաքին դերակատարները, որոնք ինչպես ցույց է տարիս տարեվերջի դինամիկան, հակված են որոշակի պայմանավորվածություններ ձեռք բերել իրավիճակը կարգավորելու ուղղությամբ: Մասնավորապես, Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինն Էրդողանի հետ հեռախոսազրույցում հայտարարել է, որ հակամարտության լավագույն կարգավորում կարող է դառնալ հակամարտող կողմերի միջև պայմանավորվածությունը Լիբիայի կառավարման հարցում լիազորությունների բաշխման վերաբերյալ:

2019 թվականի դինամիկան, ընդհանուր առմամբ, ցույց է տալիս, որ 2020 թվականին ևս Մերձավոր Արևելքը չի պատրաստվում զիջել աշխարհի ամենաթեժ տարածաշրջանի կոչումը: